کردوان علیا
کُردَوان عُلیا، روستایی است از توابع بخش کاکی شهرستان دشتی در استان بوشهر جنوب ایران.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | بوشهر |
| شهرستان | دشتی |
| بخش | کاکی |
| دهستان | کبگان |
| نام محلی | کُردَو بالَی |
| نام‌های دیگر | کردوان شَیخها |
| جمعیت | ۶۹۶ نفر (سرشماری ۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۲۳ متر |
| کد آماری | ۲۳۲۱۶۰ |
جمعیت
این روستا در دهستان کبگان قرار دارد. جمعیت آن بر اساس سرشماری آمار رسمی، در سال ۱۳۸۵ دارای ۶۷۹ نفر (۱۵۹ خانوار)[2] و در سال ۱۳۹۰ دارای ۷۶۰ نفر (۱۹۸ خانوار) بوده[3] و طبق آمار رسمی سال ۱۳۹۵ جمعیت آن ۶۹۶ نفر می‌باشد.[4]
بیشتر مردم آن به کشاورزی مشغول هستند و زنها بیشتر به صنایع دستی از جمله ریسندگی که به زبان محلی «دخ گردوندن» معروف است، مشغول می‌باشند.
موقعیت
کردوان علیا در فاصله ۷۰ کیلومتری از مرکز شهرستان دشتی (خورموج) واقع شده‌است. این روستا، شمال رودخانه مند در منتهای جنوبی کوه مند قرار دارد و با روستاهای میته، زیارت ساحلی، اسماعیل‌محمودی، کردوان سفلی و کردوان رئیسی همجوار می‌باشد.
زبان و گویش
گویش مردم کردوان از گونه‌های اصلی روستایی و سنتی گویش دشتی (فارسی جنوبی) است و در عین حال از نظر لهجه منحصر بفرد بوده و مانند لهجه یزدی سیلابهای آخر گفتار با کشش ادا می‌شود. گویش مردم منطقه، دشتی است که یکی از اصیل‌ترین گویش‌های ایران بوده و ریشه در زبان باستان ایران و زبان پهلوی ساسانی دارد و کلمات و اصطلاحاتی به همان سبک و قالب زبان پهلوی هنوز هم با گذشت چند قرن در آن محفوظ مانده و در زبان محاوره‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.[5]
شخصیتها
کردوان قبل از این تقسیمات جغرافیایی جدید سرزمینی با وسعت زیاد بوده‌است و مکانی که اکنون به کردوان علیا مشهور ست از حدود هشتصدسال قبل جایگاه و منزل گاه طایفه ای بزرگ از روسای حاجیانی معروف به روسای قحطانی بوده و به آن‌ها تعلق داشته‌است. در اوایل پادشاهی محمدشاه قاجار، رئیس پولاد از حکام مشهور دشتی از عده ای از مشایخ بحرانی ساکن کنگان جهت سکونت در کردوان و ایجاد مرکزی برای آشنا و آگاه کردن مردم با مسائل دینی و علوم مقدماتی حوزوی دعوت بعمل آوردند. بدنبال این دعوت شیخ محمد بن حسین بحرانی که اجداد ایشان تا پانزده نسل همگی از مجتهدان و علما معروف شیعه بوده‌اند در کردوان ساکن شد و بعدها در حوزه علمیه کردوان که به همت رئیس مظفر بن رئیس درویش ایجاد شده بود مقام استادی آن را برعهده داشت. از این جهت کردوان علیا به کردوان شیخها نیز معروف است. از شخصیتهای معروف کردوان:
شخصیتهای اجتماعی
- شهاب الدین:از اجداد روسای قحطانی کردوان که بنظر می‌رسد مدتی نیز بندر عباس را اداره کرده‌است.
- کردامیر:از بزرگان تاریخ دشتی که احتمالاً تا اوایل دوره صفویه کلانتر منطقه ماندستان و دشتی بوده‌است. به همراه دو برادر دیگر خود کردعلی و کرد ابراهیم معلوم نیست به چه جهت مدتی را در کوشکنار بسر برده‌اند. کردامیر از بزرگان دشتی در زمان خود بوده‌است.
- احمد بن حیدر بگ: از بزرگان دشتی دوره افشاریان و زندیان و اوایل قاجار که صاحب املاک فراوان بوده‌است. ایشان فردی بسیار باسواد بوده‌است. نوادگان ایشان در ادوار مختلف کتابخانه‌های پربار و ارزشمندی داشته‌اند.
- رئیس مظفر بن محمدمظفر:از خلیفه احمدانهای کردوان و بزرگان دشتی عصر نادری و زندیه و اوایل قاجار
- رئیس درویش بن رئیس مظفر:از حکام معروف دشتی که به دلاوری معروف بود. ایشان که از متحدان جمال خان میرپنجه ضابط دشتی بود بدنبال توطئه انگلیسیها در برکناری جمال خان و متحدانش، در سال ۱۳۳۹ق و بعد از فوت ضابط دشتی در توطئه ای از مخالفان شکست خورده و در گزدراز ساکن شد.
- رئیس پولاد بن حاج عبدالرضا:از حکام و پهلوانان معروف تاریخ دشتی که در اوایل پادشاهی محمدشاه قاجار در جنگ با قشون مالیاتی حکومت به همراه برادر سرشناس خود رئیس درویش و عده ای از بزرگان دشتی کشته شدند.
- حاج محمدرضا بن حاج عبدالرضا:از حاجیانی‌های کردوان و از حکام و اخیار معروف دشتی که بانی مسجد و حسینیه ای معروف به گنبدی بوده که آثار خرابه‌های مسجد وی در میدری کردوان موجود است.
- رئیس عبدالرضا بن رئیس درویش: متخلص به محزون و دوبیتی سرا و مرثیه سرای معروف دشتی
- افراسیاب: متخلص به توران و از دوبیتی سرایان معروف دشتی
- میرزا موسی خان مرشدی: نوهٔ زائرعلی مرشد ساقی تخلص که روزگاری رئیس کابینه حکومت بنادر و زمانی نائب الحکومه برازجان بوده‌است.
- رئیس مظفر بن رئیس درویش: از مفاخر و مشاهیر دشتی و از معروفترین حکام تاریخ دشتی که اولین حوزه علمیه دشتی را ایجاد کردند. ایشان خود از طلاب حوزه علمیه و معمم بودند. در سال ۱۲۷۳ق در شمار بزرگانی بود که محمدخان دشتی را در جنگ علیه بریتانیا همراهی کردند. از مشهورترین اخیار و وقف کنندگان تاریخ دشتی و شخصیتی بی نظیر که در ۱۲۹۷ق در سحر ماه رمضان و در سجاده فوت نمودند.
علما و وعاظ
- شیخ محمد بن حسین آل شیث بحرانی: جد مشایخ بحرانی ساکن کردوان که از طرف علما بزرگ شیعه اجازه اجتهاد داشت و اولین استاد اولین حوزه علمیه بود.
- آیت الله شیخ عبدالنبی بن شیخ محمد بحرانی: از مجتهدان و علما معروف تاریخ دشتی و مؤسس حوزه علمیه در بردخون و دشتی
- شیخ حسین شیخ محمد آل شیث: از علمای به نام و برادر شیخ عبدالنبی
- ملاحسن محمودی دشتی کردوانی (آل بدرالدین): از علما و وعاظ به نام - فرزندان وی:
- آیت الله شیخ عباس محمودی: از علمای زاهد - از آل بدرالدین و از علما و فضلای برجسته تاریخ دشتی و صاحب ۱- ملخّص المقال فی اسماء الموثقین و المعتمدین من الرّجال ۲- نخبهٔ الآثار فی الأدعیهٔ و الأذکار ۳- کشکول ۴- تهذیب نفس - فرزندان وی حجج اسلام حاج شیخ علی و حاج شیخ مجتبی هر دو اهل علم هستند و فرزند سوم ایشان به نام محسن در جنگ تحمیلی به شهادت رسید.
- آیت الله حاج شیخ محمد بن ملاحسن: از آل بدرالدین و از بزرگان عالمان و مجتهدان زمان خود و تاریخ شیعه. ایشان اهل زهد و از دانش فقهی برجسته ای برخوردار بودند و علی‌رغم شایستگی مرجعیت تقلید زیر بار این مسوولیت نرفتند. فرزندان ایشان آیت الله حاج شیخ علی اکبر و حجج اسلام حاج شیخ مرتضی، حاج شیخ جواد و حاج شیخ حسن اهل علم و روحانی و سایر فرزندان نیز اهل صلاح و دارای مسوولیت علمی و اجرایی می‌باشند.
- آیت الله شیخ احمد محمودی: از علمای مبلغ در بندر عامری[6]
- حاج ملا حسین ابن زار عبدالعلی بدری: از وعاظ صاحب نام منطقه که سال‌ها در منطقهٔ دشتی منبر می‌رفتند. ایشان دارای سه فرزند (حجج اسلام حاج شیخ علی و حاج شیخ عبدالعلی و حاج شیخ محمد) بوده که همگی اهل علم و تحصیل کرده نجف اشرف بوده‌اند
- آیت الله حاج شیخ علی بن حسین بدری: صاحب کتاب (عسر حرج) که سال‌ها در نجف اشرف نزد اساتید بزرگ تحصیل علم نموده‌است. فرزندان ایشان حاج محمد از مداحان سرشناس، حاج جعفر، حاج شیخ عبدالرزاق (روحانی)، عبدالنبی، حاج محمد جواد و حسین
- مرحوم حاج حسین بدرالدین (جد مشایخ بدری و محمودی): که دارای مقام و جایگاه علمی و عملی در منطقه بوده و صاحب کرسی تدریس بوده‌است. داستان نقل جنازهٔ وی توسط ملایکهٔ نقاله به نجف اشرف مشهور است.
- شیخ علی بن شیخ احمد: از علمای برجسته دشتی و صاحب دوره سه جلدی تهذیب نفس که اخیراً در بندر گناوه ساکن شده‌است.[7]
- شیخ حسن بن شیخ محمد:عالم و عارف و مفسر بزرگ دشتی
- شیخ احمدبن شیخ حسین:از بزرگان و علما سرشناس تاریخ دشتی که قاضی القضات منطقه بوده‌است.
- ملا محمد: از آل بدرالدین و از وعاظ و شعرا و خطاطان معروف زمان خود بوده‌است.
- فایز دشتی: دوبیتی سرای پرآوازه
فایز دشتی
زایر محمدعلی بن رئیس مظفر بن غلامعلی خان بن حاج درویش بن حاج محمدرضا کردوانی دشتی (مشور و متخلص به فایز دشتی) در سال ۱۲۵۰ق در کردوان متولد گشت. این شاعر دوبیتی و مرثیه سرای معروف تاریخ ادبیات ایران و زبان فارسی در اواخر عمر در گزدراز ساکن گشته و در سال ۱۳۳۰ق در همان روستا درگذشت و در عتبات مدفون است.
عبابافی
صنعت عبابافی در استان بوشهر یکی از صنایع وابسته به شتر بوده‌است و هم‌اکنون تعداد محدودی کارگاه در روستای کردوان شهرستان دشتی به امر تولید پارچه عبا مشغولند؛ و از پشم نژاد شتر دشتی (ذبه) که از مهم‌ترین نژادهای شتر استان و از بهترین نژادهای پشمی کشور است که از پشم آن عباهایی بافته می‌شود که در داخل کشور و کشورهای حاشیه خلیج فارس از مقبولیت بالایی برخوردار است.[8]
منابع
- «: کمیته تخصصی نام نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران :». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۱.
- «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- «نتایج سرشماری – جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- سعیدی نیا، حبیب‌الله؛ تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی دشتی در دوران قاجار و پهلوی (۱۳۸۳)، ص ۳۸۸.
- http://www.jahannews.com/analysis/332301/آخرین-یادگار-علمای-پیشین-نجف-بستر-بیماری-عکس
- http://www.hawzahnews.com/news/275145/خاطراتی-از-حوزه-علمیه-نجف-و-قم
- ثبت 3 هزار نفر شتر در بوشهر بوشهرنیوز