کودک‌آزاری
کودک آزاری عبارت است از هر گونه بدرفتاری فیزیکی و یا عاطفی، سواستفاده جنسی، غفلت یا رفتار همراه با بی‌توجهی یا استثمار تجاری یا سایر انواع استثمار، که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک در زمینهٔ روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود.(تعریف سازمان جهانی بهداشت).[1]
| قانون خانواده |
|---|
| ازدواج و دیگر وضعیت‌ها و وصلت‌های مشابه یا یکسان |
| صحت ازدواج‌ها |
| طلاقها |
|
| دیگر مسائل |
|
| قانون بین‌المللی خصوصی |
| دستورالعمل یا قانون جرائم و خانواده |
|
برخی از این آثار می‌تواند مخفی باشد. ممانعت از حاضر شدن در کلاس درس، محروم کردن او از غذا، حبس در حمام یا زیرزمین نمونهٔ کودک آزاری است. تنبیه بدنی و تجاوز جنسی به کودک هم از انواع کودک آزاری فیزیکی است.[2]
بر اساس پیمان‌نامه حقوق کودک هر فرد زیر ۱۸ سال کودک (یا نوجوان) محسوب می‌شود.[3]
قانون‌ها
اروپا
در آلمان کودک‌آزاری که بیش از ۲۵ سال سن داشته باشند با نظر موافق کمیسیون پزشکی با استفاده از دارو عقیم می‌شوند. در سوئد نیز قانون مشابهی وجود دارد. در فرانسه و اسپانیا نیز تمهیداتی برای اجرای مورد مشابه انجام گرفته‌است.[4]
آمریکا
کودک آزاری در ایالات متحده آمریکا جرمی بسیار جدی محسوب می‌شود و دادگاه می‌تواند برای مجرمان از احکام تعلیقی تا حبس ابد مجازات تعیین کند.[5]
ایران
در ایران طبق ماده ۱۱ «لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان» هر کس مرتکب قتل عمد یا ضرب و جرح عمدی کودک یا نوجوان شود و به هر علتی قصاص نشود، علاوه بر پرداخت دیه طبق مقررات، حسب مورد به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مقرر قانونی محکوم خواهد شد.[6]
برای کمک‌گرفتن از متخصصان و سازمان‌های مسئول در مورد کودک‌آزاری می‌توان با اورژانس اجتماعی ۱۲۳، یا صدای یارا (خط تلفنی انجمن حمایت از حقوق کودکان) یا سازمان بهزیستی یا دادستانی استان‌ها تماس گرفت.[3]
در فقه شیعه نیز طبق فتاوای برخی فقها، تفخیذ یا لاپایی جایگزینی برای دخول با همسر نابالغ دانسته می‌شود، از جمله فتوای سید روح‌الله خمینی در تحریرالوسیله‌اش در این زمینه چنین است: «کسی که زوجه‌ای کمتر از نُه سال دارد دخول او برای وی جایز نیست… اما سایر کام‌گیری‌ها از قبیل لمس به شهوت و آغوش گرفتن و تفخیذ اشکال ندارد هر چند شیرخواره باشد.»[7][8][9][10][11][12][13]
دادن آگاهی جنسی به کودکان
به اعتقاد برخی روانشناسان بایستی کودکان را متناسب با سن آن‌ها در زمینه سوءاستفاده جنسی آگاه کرد. تجربه سوءاستفاده جنسی از کودکان در دوره کودکی اتفاق ناخوشایندی است که می‌تواند نتایج آن تا بزرگسالی تداوم پیدا کند و ممکن است در زمان ازدواج و به شکل اختلالات جنسی خود را نشان دهد. آنان معتقدند وجود رفت‌وآمدهای خانوادگی و اجتماعی، فرزندان را در برقراری روابط بین فردی تقویت می‌کند.[14]
گونه‌ها
کودک‌آزاری به چهار گونه ۱) عاطفی (روانی)، ۲) بدنی، ۳) جنسی و ۴) غفلت و بی‌توجهی دسته‌بندی می‌شود.[3]
آزار روانی (عاطفی): این نوع آزار کمتر از انواع دیگر گزارش می‌شود یا شناسایی می‌شود اما بسیاری آن را شایع‌ترین نوع کودک‌آزاری می‌دانند. این نوع آزار معمولاً دیگر انواع آزار همراه است. کودکی که از نظر روانی آزار می‌بیند رفتارهایی بروز می‌دهد که برای آن‌ها دلیل پزشکی یا دلیل موجهی پیدا نمی‌شود یا متناسب با سن او نیستند یا نشانه‌های عدم رشد کافی از جنبه‌های مختلف وجود دارد.[3]
آزار جنسی: این نوع آزار برای دختربچه‌ها بیشتر از پسربچه‌ها اتفاق می‌افتد. اما در پسربچه‌ها هم کم نیست. در آمیزش جنسی رضایت هر دو طرف مهم است. اما آمیزش جنسی با فرد زیر پانزده سال در هر حالتی، سوء استفاده جنسی است. آمیزش جنسی فرد بالای هجده سال با فرد زیر هجده سال هم آزار جنسی است.[3]
آزار جسمی: هرگونه لطمه یا آزار بدنی؛ هر نوع کتک زدن، تکان دادن شدید، سوزاندن، پرتاب کردن و هل دادن، مسموم کردن، خفه کردن و مانند آن نشانه آزار جسمی است.[3]
در کل هر نوع آسیب یا لطمه‌ای در بدن که یکی از ویژگی‌های زیر را داشته باشد احتمالاً کودک‌آزاری است:[3]
- هر گونه علامت یا نشانه آسیب در بدن کودکی که توانایی حرکت ندارد (هنوز رشد نکرده یا دچار معلولیت است).
- در جایی از بدن که چنین آسیبی غیرمعمول است.
- هیچ توضیح یا دلیل پزشکی برای آن وجود ندارد.
- توضیح پدر و مادر/سرپرست دربارهٔ چگونگی ایجاد آسیب با ماهیت آن تطبیق ندارد یا منطقی به نظر نمی‌رسد (توجه به این موضوع برای پزشکان، کارکنان درمانی و معلمان بسیار مهم است)
- پدر و مادر/سرپرست رفتاری مشکوک دارند، با تأخیر از پزشک یا کادر درمانی کمک خواسته‌اند یا اصلاً کمک نگرفته‌اند، برای ترخیص کودک از بیمارستان عجله دارند و اصرار می‌کنند که با بچه خوب رفتار می‌کنند.
- پدر و مادر از هم جدا شده باشند و مراقبت از کودک گاهی بعهده همسر (یا دوست پسر/دختر) مادر یا پدر باشد.
- کودک اغلب غم‌زده، منزوی، ترسیده یا با بهت‌زدگی ناظر است یا ممکن است چیزی بگوید که حاکی از آزار دیدن باشد.
نشانه‌ها
آزار روانی (عاطفی)
| انواع | ویژگی‌ها |
| پرخاشگری و انتقاد بیش از حد | پدر و مادر فقط به رفتارهای نامناسب کودک توجه می‌کنند و با خشونت و انتقاد به آن پاسخ می‌دهند. توانایی و شخصیت کودک را زیر سؤال می‌برند و او را تحقیر می‌کنند آبروی کودک را جلوی دیگران می‌برند و در او احساس بی‌اهمیتی و ناچیز بودن ایجاد می‌کنند. |
| نبود محبت و عاطفه و طرد کودک | در آغوش نگرفتن، عدم اظهار محبت کلامی و غیرکلامی، نداشتن رابطه صمیمانه و نزدیک، تبعیض گذاشتن بین خواهر یا برادرها |
| محرومیت از توجه | پاداش ندادن به رفتارهای مناسب کودک، نادیده گرفتن، بازی نکردن، نداشتن همبازی، غیبت زیاد از خانه یا در دسترس نبودن پدر و مادر |
| ناهماهنگی و رفتارهای متناقض | خواسته‌های پدر با مادر با هم تناقض اساسی دارد. پدر یا مادر یک بار به رفتاری پاداش می‌دهند و بار دیگر بشدت تنبیه می‌کنند. پدر یا مادر صبح خوش خلق هستند شب پرخاشگر و تندخو و کودک را طرد می‌کنند (مانع اعتماد کودک به والدین می‌شود) |
| تهدید به ترک کودک | تهدید کودک (گاهی بعلت خطای جزئی) به بیرون انداخته شدن از خانه، سر راه گذاشتن، به یتیم‌خانه فرستادن، یا تهدید پدر و مادر که خود خانه را ترک می‌کنند (منجر به رابطه اضطرابی با والدین می‌شود) |
| خواسته‌ها یا استرس‌های نامناسب | کتک خوردن مادر، خشونت خانگی، اعتیاد، انداختن گناه‌ها مانند طلاق به گردن کودک، استفاده از کودک برای رساندن پیام‌های خشن پدر و مادر به یکدیگر، زیر فشار گذاشتن کودک برای طرفداری از یکی از والدین، استفاده از کودک برای آشتی بین پدر و مادر، توقع اینکه کودک کارهایی را بعهده بگیرد که مناسب سنش نیست، مانند روبرو شدن با طلبکار |
آزار روانی کودک
| رفتار کودک | رفتار پدر و مادر/سرپرست |
| کابوس‌های مکرر با مضامین مشابه | طرد کودک |
| اضطراب، رنج و غم شدید | مقصر دانستن کودک برای هر چیز |
| پرهیز از ارتباط با دیگران | انتظارات و توقع نابجا و نامتناسب با سن کودک (رفتاری، تحصیلی، اجتماعی) |
| انزوا و در دنیای خود بودن | تهدید یا تنبیه نامناسب |
| پرخاشگری | استفاده از کودک برای برآوردن نیازهای خود |
| رفتارهای نامتناسب با سن | استفاده از کودک برای برآوردن آرزوهای دست‌نیافته خود |
| ترسیده و نگران با عزت نفس پایین | بی‌تفاوتی وقتی که باید به کودک توجه شود |
| تکان دادن بدن به جلو عقب | قرار دادن کودک در شرایط ترسناک، مانند شاهد خشونت خانگی بودن |
| رفتارهایی برای جلب توجه یا محبت | کمک نکردن به رشد مهارت‌های اجتماعی کودک |
| صمیمیت بیش از حد با غریبه‌ها یا با پزشک و پرستار | نگرانی از صحبت کردن کودک با پزشک یا پرستار بدون حضور والدین/سرپرست |
| بیش از حد چسبیدن به دیگران | بدبینی به کودک |
| رابطه نامناسب با کسی که از او مراقبت می‌کند | خشونت و پرخاش با کودک |
| اطاعت افراطی | |
| واکنش‌های عاطفی نامناسب یا شدید که با سن تناسب ندارند و دلیل پزشکی هم ندارند | |
| گریه و قشقرق و جنجال در سن مدرسه | |
| خشم شدید بدون دلیل | |
| از دست دادن علاقه به چیزها یا کارهایی که کودک قبلاً به آن‌ها علاقه داشته | |
| گریه تسکین‌ناپذیر | |
| کودک بسیار کمتر از گذشته احساسات مختلف نشان می‌دهد و دیگر نمی‌تواند به دیگران ابراز علاقه کند | |
| مشکل تمرکز | |
| واکنش‌های نامعمول به حضور برخی بزرگسالان | |
| شب‌ادراری یا شب‌مدفوع در رختخواب (در حالی که این مشکل قبلاً نبوده یا اینکه عمداً اتفاق می‌افتد) | تنبیه برای شب ادراری حتی اگر پزشکان به پدر و مادر گفته باشند که غیرارادی اتفاق می‌افتد |
| مشکلات خوردن (دزدیدن یا پنهان کردن غذا) | |
| عقب بودن رشد جسمی، روانی، عاطفی و کلامی | |
| واکنش نامناسب به معاینه پزشکی | |
| فرار کردن | |
| خودآزاری و آسیب زدن به خود |
آزار جسمی
| کبودی | کبودی یا اثر هر نوع شیء بر بدن مانند قلاب کمربند، کبودی‌های متعدد، هم‌اندازه و هم‌شکل |
| جای گاز گرفتن | جای گاز گرفتن انسان (نه متعلق به کودک دیگر)، جای گاز گرفتن حیوانات (می‌تواند حاکی از غفلت و بی‌توجهی باشد) |
| انواع زخم | زخم‌های متعدد، قرینه، هم‌شکل در جاهای غیر معمول، جای طناب بر مچ دست و پا یا گردن |
| سوختگی | وقتی جای سوختگی شبیه یک شیء شناخته شده مانند اتو باشد؛ وقتی به نظر برسد علت، فروکردن عضو به زور در آب جوش است. |
| شکستگی استخوان | شکستگی‌های متعدد در زمان‌های متفاوت، شکستگی‌های نهفته که در عکس رادیولوژی دیده شود |
| آسیب‌های سر و جمجمه | به‌خصوص اگر در کودک زیر سه سال دیده شود، همراه با شکستگی‌های دیگر، خونریزی داخل چشم |
| آسیب ستون مهره‌ها، اعضای داخلی و دهان | اگر توضیح پزشکی نداشته باشد |
آزار جنسی
| علائم و نشانه‌ها | توضیح |
| ترشح، زخم و خونریزی و آسیب در ناحیه تناسلی و مقعد به‌خصوص وقتی تکرار شود | بدون وجود دلیل پزشکی |
| عفونت ادراری مکرر | بدون وجود دلیل پزشکی |
| پیدا شدن اشیا مختلف در واژن یا مقعد | |
| بازبودن غیرعادی مقعد در حین معاینه پزشکی | بدون وجود دلیل پزشکی |
| هپاتیت ب یا زگیل تناسلی به‌خصوص در کودکی که هنوز به سن آمیزش جنسی نرسیده (یا زیر ۱۵ سال) | وقتی که تزریق خون آلوده مطرح نیست |
| بارداری در نوجوانی | |
| بیماری‌های آمیزشی وقتی کودک به سن آمیزش جنسی نرسیده | |
| خودآزاری | |
| فرار | |
| شب‌ادراری یا شب‌مدفوعی که قبلاً وجود نداشته | |
| خودآزاری و آسیب زدن به خود | |
| رفتارهایی با مضامین جنسی که متناسب با سن نیست | |
| پرخاشگری و خشونت بدون دلیل | |
| انزوا، در خود رفتن، سکوت و تلخی | |
| از دست دادن دوستان | |
| خودداری از مدرسه رفتن | |
| خودکشی | |
| همیشه نگران و گوش بزنگ است و با کوچکترین صدا یا اتفاقی پریشان می‌شود |
غفلت و بی‌توجهی
| انواع | ویژگی‌ها |
| عدم رسیدگی و مراقبت در مورد نیازهای ضروری کودک (غذا، لباس، جای امن) | نداشتن لباس، کفش و پوشش کافی، تکرر مشکلاتی مانند شپش سر یا جرب، عدم رشد کافی متناسب با سن، بوی بد یا کثیف بودن کودک، نخوردن غذای کافی و مناسب، تنها گذاشتن کودک بدون مراقب و سرپرست، خانه کثیف و غیر بهداشتی، حمام نبردن و شستشوی ناکافی، تصادف |
| عدم رسیدگی‌های بهداشتی و درمانی و بی‌توجهی به سلامت کودک | واکسن نزدن، ندادن دارو به کودک، عدم مراجعه به پزشک، مسمومیت کودک، گاز گرفتن حیوانات، در آب افتادن و خطر غرق شدن، پوسیدگی دندان |
| عدم رسیدگی به آموزش و فعالیت‌های فوق برنامه | مدرسه نرفتن، غیبت زیاد از مدرسه، نبود فعالیت‌های مختلف در اوقات فراغت که مانع از رشد شناختی (هوش، مهارت‌های اجتماعی، تمرکز) کودک می‌شود |
| نبود قاعده و قانون در خانه | نداشتن استمرار در گذاشتن قاعده و اعمال آن، نبود برنامه خواب، غذا، درس و غیره |
جستارهای وابسته
- پیرآزاری
- حقوق کودکان
- حقوق کودکان در ایران
- استفاده نظامی از کودکان
- هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند (فیلمی در رابطه با کودک آزاری)
[سمینار کودک آزاری http://nochildabuse.sosapoverty.org بایگانی‌شده در ۷ اوت ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine]
منابع
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کودک‌آزاری موجود است. |
- «Child abuse and neglectby parents and other caregivers» (PDF). www.who.int. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۰۲.
- «علت‌شناسی پدیده کودک آزاری». وبگاه باشگاه اندیشه. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۵ فوریه ۲۰۱۸.
- «چگونه کودک‌آزاری را تشخیص دهیم؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۵.
- «برنامه دولت اسپانیا برای عقیم‌سازی کودک‌آزاران». رادیو فردا. ۲۳ شهریور ۱۳۸۷.
- «دادگاه مادر کودک آزار را به ۹۹ سال زندان محکوم کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۲ مهر ۱۳۹۱.
- «مجازات "کودک آزاری جنسی" در قوانین ایران چیست؟». پارسینه. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_129444/کتاب تحریر_الوسیلة_فتاوی_الامام_الخمینی_س_ج_۲_/کتاب_النکاح
- ترجمه تحریرالوسیله امام خمینی جلد چهارم - 1 - «مسئله 12 کتاب نکاح» مرکز تعلیمات اسلامی واشینگتن
- «کتاب نکاح». www.imam-khomeini.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۰۴.
- «قوانین جمهوری اسلامی کودک‌همسری را تشویق می‌کند». independentpersian.
- «ازدواج دختر ۹ ساله و تأملی بر چند رای فقهی». ensafnews.
- ««کودک همسری» و شبهه امکان ازدواج با نوزاد». nasimonline.
- «مراجع نامدار شیعه و سکس لاپائی با دختر شیرخواره». نقد اسلام.
- «به کودکان آگاهی جنسی دهید». خبرگزاری دانشجویان ایران-ایسنا. ۱۴ مهر ۱۳۹۲.
پیوند به بیرون
- شکنجه دختر ۸ ساله تا حد مرگ/ سوختگی و شکستگی دست‌ها، خبرگزاری مهر، ۳۱ فروردین ۱۳۹۰
- تلفن خاص برای اعلام موارد کودک‌آزاری، خبرگزاری مهر، ۱ اردیبهشت ۱۳۹۰
- «باربد»؛ سومین قربانی کودک آزاری درگذشت، خبرگزاری مهر، ۱۳ خرداد ۱۳۹۰
- شیوع آزار عاطفی کودکان/ مادران کارمند؛ کودک آزاران پنهان!، خبرگزاری مهر، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۰
- ثبت ۶ هزار گزارش کودک آزاری در اورژانس کشور، خبرگزاری مهر، یکشنبه ۱۶ مرداد ۱۳۹۰
| گونه‌ها |
|
|---|---|
| نظریه‌های جامعه شناختی |
|
| قوانین |
|
| جستارهای وابسته |
|
| |
