آرامش دوستدار

آرامش دوستدار (متولد ۱۳۱۰ خورشیدی در تهران) فیلسوف و روشنفکر ایرانی است.[1]

آرامش دوستدار
آرامش دوستدار
زادهٔ۱۳۱۰ خورشیدی
تهران (ایران)
ملیتایرانی
تحصیلاتدکتری فلسفه
پیشهنویسنده، پژوهشگر، کنشگر فرهنگی
شناخته‌شده برایفیلسوف
آثار۷ عنوان کتاب
مخالف(ها)دین‌گرایان
دیندر گذشته، بهائی؛ سپس دین‌ناباور، خداناباور
مکتبانسان‌گرایی سکولار

زندگی

آرامش دوستدار، در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در تهران در خانواده‌ای بهائی متولد شد؛ ولی بعدها دین‌ناباور شد. او برادرزاده احسان‌الله خان دوستدار است.[2] او در سال ۱۳۳۷ خورشیدی برای تحصیل فلسفه به آلمان رفت و در سال ۱۳۵۰ خورشیدی مدرک دکترا در رشته اصلی فلسفه و رشته‌های جنبی روانشناسی و دین‌شناسی تطبیقی را از دانشگاه بن دریافت کرد. عنوان رساله دکتری دوستدار «رابطه اخلاق و ارادهٔ سلطه‌گرا در آثار نیچه» بود. وی از سال ۱۳۵۱ خورشیدی تا ۱۳۵۸ خورشیدی به عنوان استاد به تدریس در گروه فلسفه دانشگاه تهران پرداخت و در پی بسته شدن دانشگاه ها؛ موسوم به انقلاب فرهنگی ایران از دانشگاه اخراج شد و دیگر بار به آلمان مهاجرت کرد.[3][4]

نظریه

«در فرهنگ دینی اندیشیدن محال است.»
آرامش دوستدار

«
»

مشهورترین اثر آرامش دوستدار، کتاب امتناع تفکر در فرهنگ دینی است که با واکنش‌های فراوانی مواجه شده‌است.[5] دوستدار در این کتاب با نام‌گذاری «فرهنگ دین‌خو» بر فرهنگ ایران بعد و قبل از اسلام، این پندار را که فرهنگ ایران اندیشنده و پرسنده است؛ به چالش و پرسش کشیده‌است.[6][7][8]

شهرت وی به دلیل دیدگاه‌های انتقادی معروفش دربارهٔ دین و فرهنگ دینی در جامعهٔ ایران است. وی بر این باور است که فرهنگ ایرانی فرهنگی «دین‌خو» است و از این روی قدرت اندیشیدن ندارد. از نظر دوستدار ایجاد تراژدی در معنی راستین آن، به‌جز موارد استثنا در شاهنامه فردوسی، در فرهنگ ایران امکان‌پذیر نیست. دیدگاهی که با نقد دیگران روبرو شده‌است. از دید او در کل تاریخ دین خوی ایران، تنها چهار نفر در ایران اندیشیده‌اند یا به‌راستی پرسیده‌اند و به این فرایند نزدیک شده‌اند: خیام ، محمد رازی، فردوسی و ابن مقفع ( روزبه). واژه‌های «دین‌خویی» و «امتناع تفکر» و روزمرگی، سه واژهٔ کلیدی اوست. آرامش دوستدار «دین‌خویی» را نه شکلی از تفکر که «امتناع تفکر» به معنای محال بودن اندیشیدن در فرهنگ دینی می‌داند. آرامش دوستدار در کتاب «خویشاوندی پنهان» در بخشی با عنوان «شاخص‌های فرهنگ دینی» بعد نخست «فرهنگ دینی» را عدم پرسش‌گری می‌داند. او معتقد است آنچه در فرهنگ دینی وجود دارد نه پرسش که «استخبار» است و در فرهنگ دینی پرسش، محال است. او روشنفکری است که در مواجهه با حوادث پس از انقلاب نظیر قتل‌های زنجیره‌ای و حکومت روحانیان، مردم ایران و فرهنگ ایرانی را مقصر می‌داند و نه حزب، گروه یا دسته خاصی.[6]

فوکو، هابرماس و رورتی در دیدگاه دوستدار

«میشل فوکو اولین فیلسوف مهمی‌ست که در چندماههٔ پیش از بروز انقلاب اسلامی دوبار به ایران سفر می‌کند. بار اولش برای ملاقات با آیت‌الله شریعتمداری به قم می‌رود. مترجمش مهدی بازرگان بوده‌است. مجسم کنید در نظرتان مثلث آیت‌الله شریعتمداری، میشل فوکو و مهدی بازرگان را در قم! اولی آخوند مهمی‌ست میانه‌رو که دلیل حق اختیار چهار زن عقدی به مرد مسلمان را در این می‌بیند که مرد از نظر جنسی از زن قوی‌تر است! لابد چهار بار! دومی متفکری‌ست که به زعم او یکی از وسیله‌های قدرت، یا در واقع اِعمال قدرت و حصول آن در غرب، سکسوالیته به‌منزلهٔ معیار و مولد حقیقت بوده‌است. سومی فیزیک‌دانی‌ست در فرانسه درس‌خوانده، استاد فیزیک در دانشگاه تهران و متخصص ترمودینامیک در این رشته. با چنین تخصصی از قرار توانسته درجهٔ گرمای آتش جهنم را به دست آورد…

... ممکن است برخی خیال کنند این اظهارات برای سرزنش میشل فوکواند. اگر کسی مستوجب سرزنش باشد در وهله اول و آخر خود ما هستیم، از شاهمان گرفته تا گدامان. جایی که ما انتلکتوئلهای ایرانی از حول حلیم انقلاب در دیگ اسلامی آن شیرجه رفته بودیم، برای میشل فوکو کلاً باید تفاهم داشت که از دیدن انقلابی چنین یکپارچه و رنگارنگ از بلاهت مادرزاد، از خود بی‌خود شود، اما نه در دو دهه بعد برای دو فیلسوف دیگر غربی که می‌بایستی، سوای اعمال خونین جمهوری اسلامی که همچنان ادامه دارد، از تجربه میشل فوکو نیز می‌آموختند: برای یورگن هابرماس و ریچارد رورتی. هر دو به ایران سفر می‌کنند: به چه منظوری؟»[9]

آثار
جلد کتاب درخشش‌های تیره
جلد کتاب امتناع تفکر در فرهنگ دینی

از آرامش دوستدار تاکنون چهار کتاب به زبان فارسی[10] و تعدادی مقاله و ترجمه چاپ شده‌است.

کتاب‌ها
  • امتناع تفکر در فرهنگ دینی، انتشارات خاوران، پاریس، ۱۳۷۰
  • ملاحظات فلسفی در دین و علم، نشر آگه، تهران، ۱۳۵۹
  • درخشش‌های تیره، انتشارات خاوران، پاریس، ۲۰۰۴
  • خویشاوندی پنهان، انتشارات فروغ و نشر دنا، کلن، ۱۳۸۷
  • زبان و شبه‌زبان فرهنگ و شبه‌فرهنگ، انتشارات فروغ، آلمان، ۲۰۱۸

فصل کتاب
  • ابوریحان بیرونی، فارابی، هایدگر، مجموعه مقالات، ترجمه گفتگوی آلمانی با هایدگر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران ۱۳۸۰

مقالات مهم
  • روشنفکری پیرامونی و مسئلهٔ زبان، مجله کنکاش در گستره تاریخ و سیاست، دفتر دهم، پاییز ۱۳۷۲

نقدها و نظرات

محمدرضا نیکفر در سلسله مقالاتی در رایو زمانه به نقد آرای دوستدار پرداخت.[5]

علی امینی نجفی، فیلمی در مورد زندگی و اندیشه‌های آرامش دوستدار با عنوان «بیست قرن سکوت: دیداری با آرامش دوستدار» ساخته‌است. تهیه‌کننده این فیلم پنجاه دقیقه‌ای احمد امینیان مدیر «انجمن فرهنگی عمر خیام» در بروکسل است.[11]

جستارهای وابسته

منابع
  1. «آرامش دوستدار، پرسنده‌ای پرسش برانگیز- بخش اول». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۲-۰۹-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
  2. http://www.youtube.com/watch?v=KllNjL2wCG0&feature=player_embedded
  3. بیست قرن سکوت؛ دیداری با آرامش دوستدار http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2007/11/071113_of_doostdar.shtml
  4. دربارهٔ آرامش دوستدار http://www.aramesh-dustdar.com/index.php/article/6/ بایگانی‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  5. http://zamaaneh.com/nikfar/2010/08/post_133.html محمد رضا نیکفر، در نقد آرامش دوستدار، رادیو زمانه، ۲۰ مرداد ۱۳۸۹
  6. آرامش دوستدار، امتناع تفکر در فرهنگ دینی، مقدمه چاپ دوم، انتشارات خاوران، پاریس، ۱۳۷۰
  7. Welle (www.dw.com)، Deutsche (۲۰۰۴-۱۲-۰۳). «آرامش دوستدار/ "متن این فرهنگ تا اعماقش دینی است" (بخش سوم و پایانی)». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
  8. «گفت‌وگوی رازی و ابن‌مقفع در میهمانی آرامش دوستدار». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
  9. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۱۵.
  10. Alireza (۲۰۱۸-۰۹-۱۶). «آرامش دوستدار؛ تفلسف یک ذهن عاصی». توانا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
  11. امید فراستی. «بیست قرن سکوت؛ دیداری با آرامش دوستدار». BBCPersian.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.

پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به آرامش دوستدار در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.