آرمان هوسپیان

آرامائیس وارطانی هُوسپیان (به ارمنی: Արամայիս Վարդանի Հովսեփյան) با نام هنری آرمان (به ارمنی: Արման) (زاده ۲ اسفند ۱۲۹۹ – درگذشته ۱۷ مرداد ۱۳۵۹) هنرپیشه، کارگردان فیلم، تهیه‌کننده و نویسنده ایرانی ارمنی‌تبار بود.

آرمان هوسپیان

آرمان در سال ۱۳۴۵ خورشیدی
نام اصلی آرامائیس وارطانی هُوسپیان
تولد ۲ اسفند ۱۲۹۹
۲۱ فوریه ۱۹۲۱
تبریز، ایران
مرگ ۱۷ مرداد ۱۳۵۹
۱۸ اوت ۱۹۸۰ (۵۹ سال)
بارسلون، اسپانیا
مدفن «آرامستان بوراستان»، تهران
ملیت ایرانی ارمنی‌تبار
پیشه هنرپیشه، کارگردان فیلم، تهیه‌کننده، نویسنده
سال‌های فعالیت ۱۳۳۲–۱۳۵۹
همسر(ها) ژِنیک
فرزندان لوریک میناسیان (۱۳۸۳–۱۳۲۲)، زاره، وارتان، واهیک
صفحه در وبگاه IMDb
صفحه در وبگاه سوره

آرمان در ۲۵ سال فعالیت در عرصه سینمایی، در ۵۵ فیلم نقش آفرینی کرد. وی در سال ۱۳۳۴ جایزهٔ «بهترین بازیگر مرد سال» را از اولین فستیوال فیلم‌های ایرانی به خاطر بازی در فیلم چهارراه حوادث دریافت نمود.

در ۱۳۳۲ نخستین نقش سینمایی‌اش را در اولین فیلم خاچیکیان به نام بازگشت بازی کرد. در فیلم‌های چهارراه حوادث، خون و شرف، طوفان در شهر ما و فریاد در نیمه شب، دلهره، ضربت که حاصل همکاری پُربار او با ساموئل خاچیکیان بود، خوش درخشیده‌است. در انسان‌ها (آرامائیس آقامالیان)، جادهٔ مرگ و شیطان در می‌زند (هر دو از اسماعیل ریاحی) نیز بازی‌های به‌یادماندنی داشت. از سال ۱۳۴۴ با کارگردانی و تهیه‌کنندگی عروس دریا این زمینه‌ها را نیز تجربه کرد که حاصلش کارگردانی و تهیهٔ پنج فیلم بوده‌است.

زندگی شخصی
آرمان به همراه دخترش لوریک

آرمان در روز دوشنبه ۲ اسفند ۱۲۹۹ خورشیدی برابر با ۲۱ فوریه ۱۹۲۱ میلادی در شهر تبریز در یک خانواده ارمنی به دنیا آمد.[1]

وی تحصیلات ابتدائی را در «دبستان هایکازیان–تاماریان تبریز» گذراند و سپس به علت تعطیلی مدارس ارامنه، از تحصیل بازماند.[پانویس 1] آرمان از سنین نوجوانی شیفتهٔ هنر تئاتر گردید و در شهر تبریز در نمایش‌نامه‌های ارمنی بسیاری به روی صحنه رفت.[2]

او در دوران مدرسه در نمایش‌های دانش آموزی بازی می‌کرد. از نوجوانی در گروه‌های تئاتری ارامنه تبریز بازیگری را آغاز کرد. فعالیت هنری را از سال ۱۳۱۹ با بازی در نمایشی به نام «ناموس» شروع کرد.[3][4] و پس از نقل مکان به تهران در ۱۳۲۴، این حرفهٔ هنری را در باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات،[5] در کنار ژوزف واعظیان، ساموئل خاچیکیان و آرامائیس آقامالیان دنبال کرد.[6] پس از عزیمت به تهران فعالیت تئاتری‌اش را به همراه ژوزف واعظیان، ساموئل خاچیکیان و آرامائیس آقامالیان، در باشگاه آرارات ادامه داد.[7]

همسر او، ژِنیک نام داشت و صاحب چهار فرزند، سه پسر به نام‌های زاره، وارتان، واهیک و یک دختر لوریک میناسیان (هوسپیان) بود.[8] دخترش لوریک نیز با ایفای نقشی کوتاه در پرده آخر و نیز در فیلم‌های دو نفر و نصفی، خانه خلوت، مجسمه، شوخی و بوی پیراهن یوسف ظاهر شد.[9]

فعالیت هنری
آرمان و ویگن (چهارراه حوادث، ۱۳۳۴)
آرمان و آراکل باباخانیان (طوفان در شهر ما، ۱۳۳۷)
آرمان (فریاد نیمه شب، ۱۳۴۰)
صحنه فیلمبرداری فیلم (علف‌های هرز)، بالا از سمت چپ نشسته: آرمان در کنار او فرزان دلجو و آیلین ویگن و محراب شاهرخی

آرمان در سال ۱۳۳۲ به دعوت خاچیکیان برای بازی در فیلم بازگشت به «استودیو دیانا» رفت. خاچیکیان در «یک گفتگو» (با غلام حیدری) تعریف کرده‌است که:

«ساناسار خاچاطوریان، مدیر استودیو دیانا، می‌خواست برای ایفای نقش اول بازگشت، از علی محزون که نامش بر سر زبان‌ها بود، استفاده کنم اما من مخالفت کردم و رفتم آرمان را آوردم که در آن موقع، در یک «کفاشی» جنب «سینما متروپل» (سینما رودکی کنونی) کار می‌کرد و فارسی را خیلی بد صحبت می‌کرد»

جمال امید در کتاب تاریخ سینمای ایران نوشته‌است: «

بازگشت، همچنین معرف چهرهٔ جدیدی به عنوان بازیگر برای سینمای ایران بود. آرمان با این فیلم درخشید. او مشکل لهجه داشت، اما بار دیگر با بهره از شیوهٔ امتحان‌شدهٔ استفاده از دوبلهٔ همزمان، به وسیلهٔ کاظم محمودیان، این اشکال نیز برطرف شد».[10]

در سال ۱۳۳۵ در نمایش‌نامه دیوانه نوشته رافی نویسندهٔ مشهور ارمنی، ایفای نقش نمود. این نمایش را آرامائیس آقامالیان کارگردانی نمود و در «تالار کومیتاس» باشگاه آرارات نمایش داده شد.[11]

آرمان یکی از چند بازیگر شاخص دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ ایران بود. علاوه بر نقش‌های متفاوت، در بسیاری از این آثار، نقش مردان ثروتمند شکست‌خورده یا دچار مشکل شده را بازی کرد.[12]

در سال ۱۳۴۲، جینا لولوبریجیدا، ستاره سینمای ایتالیا که او در این زمان در تهران به سر می‌برد در سینما مهتاب به تماشای فیلم «جاده مرگ» با بازی او نشست.[13] در سال ۱۳۴۳، به خاطر نمایش جادهٔ مرگ در لس آنجلس از سوی شهرداری این شهر لقب «همشهری افتخاری» را گرفت.[14] در سال ۱۳۴۴ عروس دریا (به کارگردانی و بازی خودش) در جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو (۱۹۷۴) به نمایش درآمد.[15]

پس از بازگشت، آرمان، بازیگرِ ثابتِ فیلم‌های بعدی ساموئل خاچیکیان در «استودیو دیانا» و به دنبال آن «آژیر فیلم» و استودیوهای دیگر شد: در دههٔ ۱۳۳۰، همکاری آرمان با خاچیکیان با فیلم‌های دختری از شیراز (۱۳۳۳)، چهارراه حوادث (۱۳۳۴)، خون و شرف (۱۳۳۴)، طوفان در شهر ما (۱۳۳۷)، و در دههٔ ۱۳۴۰ با فیلم‌های فریاد نیمه شب (۱۳۴۰) دلهره (۱۳۴۱)، ضربت (۱۳۴۳)، عصیان (۱۳۴۵)، من هم گریه کردم (۱۳۴۷)، قصهٔ شب یلدا (۱۳۴۹) ادامه یافت. اما او در همین سال‌ها با بازی در فیلم‌های اسماعیل ریاحی: جاده مرگ (۱۳۴۲)، شیطان در می‌زند (۱۳۴۳) و شکوه جوانمردی (۱۳۴۶) و فیلم‌های سیامک یاسمی: قهرمان قهرمانان (۱۳۴۴)، گنج قارون (۱۳۴۴)، شمسی پهلوان (۱۳۴۵)، با خلق شخصیتی متفاوت، از جلد فیلم‌های ترسناک بیرون می‌آید. این شخصیت جدید در واقع با فیلم انسان‌ها (۱۳۴۳) (ساخته مهدی میثاقیه و آرامائیس آقامالیان ۱۳۴۳) شکل گرفت و یک سال بعد در گنج قارون، سیامک یاسمی جا افتاد.[16]

آرمان در سال ۱۳۴۴ به کارگردانی و تهیه‌کنندگی روی آورد و فیلم عروس دریا را با شرکت خودش، فروزان، ویگن و بهروز وثوقی کارگردانی نمود که در «جشنوارهٔ فیلم مسکو» سال (۱۹۷۴) به نمایش درآمد. وی با شش سال وقفه، در سال ۱۳۵۱ فیلم دیگری با نام مستأجر با بازی رضا ارحام صدر کارگردانی نمود.[17][18]

شاید مهمترین بازی آرمان در نقش استاد چشمه‌ساز در فیلم چشمه (آربی اوانسیان) باشد که حاصل همکاری این دو هنرمندِ توانمند، فیلمی درخور اعتناء و به‌یادماندنی است.[19][20]

در دهه ۱۳۵۰، آرمان علاوه بر بازی، تهیهٔ تعدادی فیلم را هم برعهده گرفت که فیلم‌های مشترک محمد دلجو و امیر مجاهد: علف‌های هرز و شب غریبان از آن جمله‌اند. آرمان طی ۲۵ سال حضور در سینمای ایران، در ۵۵ فیلم بازی کرد که در میانشان فیلم بد هم بود، اما آرمان در هیچ فیلمی، بد بازی نکرد.[21]

درگذشت
مقبره هوسپیان در خاوران تهران

کار بازیگری آرمان در صحنه تئاتر با نمایشنامه گیکور نوشته هوانس تومانیان، نویسنده سرشناس ارمنی آغاز شد. آخرین فعالیت هنری آرمان نیز در سال ۱۳۵۹، بازی در همین نمایش‌نامه بود. پس از آن برای عمل جراحی به اسپانیا رفت و سرانجام، در اثرِ «سرطان لوزالمعده»، در روز جمعه ۱۷ مرداد ۱۳۵۹ خورشیدی برابر با ۸ اوت ۱۹۸۰ میلادی در شهر بارسلون درگذشت. پیکر آرمان را به تهران منتقل کردند و در آرامستان بوراستان در جادهٔ خراسان تهران به خاک سپردند.[22][23]

جوایز و افتخارات

آرمان هوسپیان در طول زندگی هنری خود افتخارات و جوایز چندی به دست آورد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:[24][25]

  • دریافت عنوان «همشهری افتخاری» از شهردار لس آنجلس به خاطر بازی در فیلم «جادهٔ مرگ».
  • در ۱۵ خرداد ۱۳۳۴ به خاطر بازی در فیلم چهارراه حوادث (با ویدا قهرمانی در اولین نقش سینمایی‌اش) جایزهٔ «بهترین بازیگر مرد سال» را از اولین فستیوال فیلم‌های ایرانی دریافت کرد.
  • نمایش فیلم عروس دریا (به کارگردانی و بازی خودش) در جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو (۱۹۷۴)

آثار هنری

نمایش‌ها

فعالیت تئاتری را از سال ۱۳۱۹ با بازی در نمایشی به نام «ناموس» شروع کرد. تعدادی از نمایش‌های وی عبارتنداز: گیکور، ناموس، سارا، دیوانه، گناهکاران بی‌گناه، جنون، برای شرف.[26][27]

فیلم‌شناسی

آرمان به واسطهٔ آشنائیش با ساموئل خاچیکیان، وارد عرصهٔ سینما شد و فعالیتش در در سینمای ایران، توأم با موفقیت بود و در زمان کوتاهی، تبدیل به یک ستاره شد.

آرمان مهم‌ترین بازیگر ارمنی در تاریخ سینمای ایران است که در دوران فعالیتش در ۵۹ فیلم به ایفای نقش پرداخت و چند فیلم را کارگردانی نمود. از نقش‌های شاخص آرمان می‌توان به نقش آفرینی در فیلم‌های ساموئل خاچیکیان و همچنین به بازی چشمگیر وی در فیلم «گنج قارون» اشاره نمود.[28][29][30]

«بازی‌های آرمان در زمان خودش متر و معیارِ بازی موفق یا ناموفق در سینمای ایران بود. او سطح توقع تماشاگران سینمای ایران را بالا برد و پیش از آن که یک ستاره در سینمای ایران باشد، وزنه‌ای در بازیگری به حساب می‌آمد.»

— زاون قوکاسیان، منتقد برجسته سینمایی، [31]
آرمان در فیلم عروس دریا (نفر اول از سمت راست)
دلهره - ۱۳۴۱
گنج قارون ۱۳۴۴
فیلم‌شناسی آرمان
ردیف نام فیلم سال بازیگر کارگردان تهیه‌کننده نویسنده توضیحات
۱بازگشت۱۳۳۲آری---
۲دختری از شیراز۱۳۳۳آری---
۳خون و شرف۱۳۳۴آری---
۴چهارراه حوادثآری---
۵طوفان در شهر ما۱۳۳۷آری---
۶فریاد نیمه شب۱۳۴۰آری---
۷آس و پاسآری---
۸دلهره۱۳۴۱آری---
۹جاده مرگ۱۳۴۲آری---
۱۰انسان‌ها۱۳۴۳آری---
۱۱ضربتآری---
۱۲شیطان در می‌زندآری---
۱۳گنج قارون۱۳۴۴آری---
۱۴قهرمان قهرمانانآری---
۱۵عروس دریاآریآریآریآری
۱۶عصیان۱۳۴۵آری---
۱۷امروز و فرداآری---
۱۸شمسی پهلوانآری---
۱۹سرنوشت۱۳۴۶آری---
۲۰شکوه جوانمردیآری----
۲۱رودخانه وحشی۱۳۴۷آری---
۲۲پلی بسوی بهشتآری---
۲۳حاجی فیروزآری---ناتمام ماند
۲۴چرخ بازیگرآری---
۲۵من هم گریه کردمآری---
۲۶پسران قارون۱۳۴۸آری---
۲۷هوکانیآری---ناتمام ماند
۲۸رابطهآری---
۲۹قصه شب یلدا۱۳۴۹آری---
۳۰لیلی و مجنونآری---
۳۱قوز بالا قوزآری---
۳۲خشم عقاب‌هاآری---
۳۳دیوار شیشه‌ای۱۳۵۰آری---
۳۴مرد هزار لبخندآری---
۳۵جان‌سختآری---
۳۶برای که قلب‌ها می‌تپدآری---
۳۷یک مرد یک شهرآری---
۳۸ماجرای یک دزدآری---
۳۹یک خوشگل و هزار مشکلآری---
۴۰رضا چلچلهآری---
۴۱آتشپاره شهرآری---
۴۲قدیر۱۳۵۱آری---
۴۳آشوبگرآری---
۴۴چشمهآری---
۴۵مستأجرآریآریآریآری
۴۶سازش۱۳۵۳آری---
۴۷شوهر کرایه‌ایآری---
۴۸مرد شبآری---
۴۹ممل آمریکاییآری-آری-
۵۰یارانآری-آری-
۵۱شب غریبان۱۳۵۴آری-آری-
۵۲دزد سومآری---
۵۳قاصدک۱۳۵۵آری-آری-
۵۴علف‌های هرزآری--آری
۵۵ماهی‌ها در خاک می‌میرند۱۳۵۶آری---
۵۶شب زخمیآری---
۵۷خان نایب۱۳۵۷آری---
۵۹خیابانی‌ها۱۳۵۷آری---
۶۰عبور از مرز شب۱۳۵۷آری---
۶۱گفت هرسه نفرشان۱۳۵۹آری---نمایش داده نشد

توضیحات
  1. در سال ۱۳۱۵ خورشیدی، به دستور رضاشاه، «مدارس ارمنی» تعطیل شد.

پانویس
  1. سید محمدی، فرهنگ کارگردانان سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹، ۵–۳.
  2. لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۱۸.
  3. سید محمدی، فرهنگ کارگردانان سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹، ۵–۳.
  4. قوکاسیان، دنیای تصویر، ۹۸.
  5. ادوارد هاروتونیان، باشگاه فرهنگی ـ ورزشی آرارات، دستاورد تلاش پیگیر نسل ها، ۱۴۷.
  6. گروه تحقیق و پژوهش سینما، ارامنه و سینمای ایران، ۹۸.
  7. سید محمدی، فرهنگ کارگردانان سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹، ۵–۳.
  8. پروفسور احمد نوریزاده (۴ بهمن ۱۳۹۲). «ماندگاران خاطره‌های من ۵». خروس جنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۱۷.
  9. لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۰۳.
  10. هواساپیان، ردپای ارمنیان در روند سینمای ایران (۲۶)، ۶۴.
  11. هویان، آندرانیک (بهار و تابستان ۱۳۸۲). «تئاتر انجمن فرهنگی و ورزشی آرارات». فصلنامه تئاتر (۳۵و۳۴): ۵۷.
  12. گروه تحقیق و پژوهش سینما، ارامنه و سینمای ایران، ۹۸.
  13. هواساپیان، ردپای ارمنیان در روند سینمای ایران (۲۶)، ۶۴.
  14. سید محمدی، فرهنگ کارگردانان سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹، ۵–۳.
  15. هواساپیان، ردپای ارمنیان در روند سینمای ایران (۲۶)، ۶۴.
  16. هواساپیان، ردپای ارمنیان در روند سینمای ایران (۲۶)، ۶۴.
  17. لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۱۸.
  18. هواساپیان، ردپای ارمنیان در روند سینمای ایران (۲۶)، ۶۴.
  19. قوکاسیان، دنیای تصویر، ۹۸.
  20. قوکاسیان، فصلنامه فرهنگی پیمان.
  21. هواساپیان، ردپای ارمنیان در روند سینمای ایران (۲۶)، ۶۴.
  22. سید محمدی، فرهنگ کارگردانان سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹، ۵–۳.
  23. قوکاسیان، دنیای تصویر، ۹۸.
  24. سید محمدی، فرهنگ کارگردانان سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹، ۵–۳.
  25. هواساپیان، ردپای ارمنیان در روند سینمای ایران (۲۶)، ۶۴.
  26. سید محمدی، فرهنگ کارگردانان سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹، ۵–۳.
  27. امید، فرهنگ سینمای ایران، ۱۳–۱۲.
  28. امید، فرهنگ سینمای ایران، ۱۳–۱۲.
  29. قوکاسیان، دنیای تصویر، ۹۸.
  30. لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۱۸.
  31. قوکاسیان، دنیای تصویر، ۹۸.

منابع

پیوند به بیرون


This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.