الویر

اَلویر روستایی است در بخش خرقان شهرستان زرندیه که در سمت شمال غربی ساوه قرار گرفته‌است و حدود ۷۰ کیلومتر از ساوه و ۱۵۰ کیلومتراز تهران فاصله داشته و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۰۰ متر است، طول جغرافیایی آن ۴۹ درجه و ۵۹ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی آن ۳۵ درجه و ۲۳ دقیقه شمالی می‌باشد.

مختصات: ۳۵°۲۳′۱۴″ شمالی ۵۰°۰۰′۰۴″ شرقی
اَلویر
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانمرکزی
شهرستانزرندیه
بخشخرقان
مردم
جمعیت۵۷۸ نفر (سرشماری ۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا۲۰۲۶ متر
اطلاعات روستایی
کد آماری۰۰۲۸۴۱
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۸۶

معنای لغوی

الویر از گروه کلمات البرز و الوند بوده که ال به معنای کوه و ویر به معنای یاد می‌باشد و روی هم رفته به معنای کوه یادگار است. هم چنان‌که البرز و الوند به ترتیب به معنای کوه بلند و کوه دامن گسترده می‌باشند. جنوب شرقی تا جنوب غربی این ده را دو کوه به نام‌های دونزده پرون (Donzdahparoon) و ملا(Mella)احاطه نموده‌اند وبین این دو کوه دره‌ای به نام دره چورونگه (Dara choronaga) وجود دارد که در فصل‌های بارندگی آب این دره از وسط ده می‌گذرد.

تاریخچه

در فرهنگ لغات علی اکبر دهخدا این عبارت در برابر کلمهٔ الویر آمده‌است: الویر دهی است از بخش خرقان شهرستان ساوه در هفت هزار متری شمال خاوری خرقان. در کوهستان واقع و سردسیر است. سکنه آن ۱۵۲۲ تن شیعه هستند که به فارسی، تاتی سخن می‌گویند. مردم الویر زبان تاتی را با گویش الویری سخن می‌گویند[1][2][3][4][5][6] که نزدیکترین گویش به آن ویدری است که در روستای ویدر صحبت می‌شود. معرفی تاتی الویری: گویش الویری از گویش‌های زبان تاتی است و در گروه زبان‌های ایرانی شمال غربی جای می‌گیرد؛ از ویژگی‌های این گویش حفظ جنس (مؤنث و مذکر) در اسامی، سوم شخص مفرد، ضمایر شخصی و در افعال و صفات است؛ همچنین ساختمان فعل لازم و متعدی از یکدیگر متفاوتند. بدین ترتیب که در افعال ناگذر (لازم) شناسه مانند زبان فارسی بعد از ریشهٔ فعل قرار می‌گیرد اما در افعال گذرا (متعدی) ابتدا شناسه سپس ریشهٔ فعل آورده می‌شود.

آب روستا از قنات و زهاب و رودخانه محلی و محصول آن غلات، سیب زمینی، بنشن و انگور و… شغل مردم زراعت و گله داری و گلیم و جاجیم بافی است. اکثر مردان برای تأمین معاش به تهران می‌روند. راه نیمه شوسه به زرند دارد که در مواقع غیر بارانی با ماشین می‌توان در آن تردد کرد. از آثار قدیم آن دو قعله خرابه یکی در وسط آبادی و دیگری در اراضی مزرعه شور است که در نتیجه کاوش آثار قدیم دیده می‌شود. در این ده نه باب نجاری، چهارده باب آهنگری، هشت باب کفشدوزی، دو باب خیاطی و یک باب دبستان است. مزارع شور، دارخانی، نزدیک میان چشمه، باقربلاغی، چشمهٔ رمضان، کوپین زرنده، محمد صالح و اوزون باییر جزء این ده‌است. همانطوری‌که اشاره شد الویر از نظر لغت از گروه کلمات البرز و الوند می‌باشد بنابراین به همان اندازه که البرز و الوند در تاریخ ایران سابقه دارند الویر نیزدارای سابقه می‌باشد و به یقین یکی از قدیمی‌ترین روستاهای ایران است و با توجه به شواهد وقراین می‌توان آن را دست کم باقی‌مانده دوره مادها و هخامنشیان دانست. حمدالله مستوفی در کتاب نزهت القلوب تألیف سال ۷۴۰ هجری قمری الویر را یکی از دهات بزرگ خرقان قلمداد کرده‌است. عین عبارت ایشان چنین است: خرقانین: ولایتی است چهل پاره ده دارد و از اقلیم چهارم هوایش به سردی مایل است و آبش از چشمه‌ها که از آن کوه‌ها برمی‌خیزد و درو غله و میوه باشد و پنبه کمتر باشد. آبه، اروان، الیشار، کلنجین، طبشکری، الویر و سیف آباد از معظمات قرا آن است.

محله‌ها

۱- جملوا (Jamalava): به معنای جمال آباد می‌باشد. این محله در جنوب غربی ده قرار گرفته و خود به تنهایی به دو محله تقسیم می‌شود: بالان محله (Balan mahalla) و جیرین محله (Jirin mahalla) که به معنی محله‌های بالا وپایین می‌باشد و آب دره چورنگه از وسط این محله می‌گذرد

۲- منگان محله (Monegan mahalla): یعنی محله میانی یا محلهٔ وسط.

۳- جیرین ده (Jirin deh): یعنی پایین ده.

منابع
  1. مقاله «گویش‌های الویر و ویدر»، پروفسور احسان یارشاطر، ۱۹۶۹
  2. «گونه‌های زبان تاتی»، دونالد استیلو، ۱۹۸۱؛ ۸: گونه‌های الویر و ویدر در نزدیکی ساوه در استان مرکزی
  3. مقدمه کتاب «دستور زبان گویش‌های تاتی جنوبی»، پروفسور احسان یارشاطر، لاهه - پاریس ١٩٦٩
  4. اداره فرهنگ وارشاد اسلامی شهرستان زرندیه
  5. کتاب «تات‌های ایران و قفقاز»، علی عبدلی، ۱۳۸۹
  6. «Alvir Language .: Alvir.org :. زبان الویر - بخش اول». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۶.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.