اکتینیم

آکتینیوم (به انگلیسی: Actinium) با نماد AC از عناصر شیمیایی پرتوزا با نماد Ac و عدد اتمی ۸۹ است. اکتینیم از واژه یونانی aktis به معنی پرتو گرفته شده‌است. این عنصر به صورت طبیعی در کانی‌های اورانیوم از جمله پیچبلند یافت می‌شود و ۱۵۰ بار پرتوزاتر از رادیم است. این عنصر در خالص به رنگ نقره‌ای-خاکستری است. اکتینیم می‌تواند در اثر فروپاشی فرانسیم و هلیم را به وجود آورد.[1]

اکتینیم، ₈₉Ac

اکتینیم
تلفظ	‎/ækˈtɪniəm/‎ ​(ak-TIN-ee-əm)
ظاهر	نقرهy
عدد جرمی	227 (پایدارترین ایزوتوپ)
اکتینیم در جدول تناوبی
La ↑ Ac ↓ Ute رادیم ← اکتینیم → توریم
عدد اتمی (Z)	89
گروه	گروه ۳
دوره	دوره 7
بلوک	بلوک-f
دسته	Actinide
آرایش الکترونی	[Rn] 6d^1 7s^2
لایه الکترونی	2, 8, 18, 32, 18, 9, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STP	جامد
نقطه ذوب	(circa) 1323 K ​(1050 °C, ​1922 °F)
نقطه جوش	3471 K ​(3198 °C, ​5788 °F)
چگالی (near r.t.)	10 g/cm^3
حرارت همجوشی	14 kJ/mol
آنتالپی تبخیر	400 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی	27.2 J/(mol·K)
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش	+3 (a strongly basic اکسید)
الکترونگاتیوی	مقیاس پائولینگ: 1.1
انرژی یونش	1st: 499 kJ/mol 2nd: 1170 kJ/mol
شعاع کووالانسی	pm 215
Color lines in a spectral range خط طیف نوری اکتینیم
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری	​(fcc)
رسانندگی گرمایی	12 W/(m·K)
رسانش مغناطیسی	no data
شماره ثبت سی‌ای‌اس	7440-34-8
ایزوتوپ‌های اکتینیم
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول ^225Ac syn 10 d α 5.935 ^221Fr ^226Ac syn 29.37 h β^− 1.117 ^226Th ε 0.640 ^226Ra α 5.536 ^222Fr ^227Ac 100% 21.773 y β^− 0.045 ^227Th α 5.042 ^223Fr

تاریخچه

این عنصر در سال ۱۸۹۹ توسط شیمی‌دان فرانسوی آندره-لویس دبیرن کشف شد.[1]

خواص

• عدد اتمی: ۸۹
• جرم اتمی: ۲۲۷
• نقطه ذوب: C° ۱۰۵۰
• نقطه جوش: C° ۳۱۹۸
• شعاع اتمی: Å ۱٫۱۱۹
• ظرفیت: ۳
• رنگ: نقره‌ای
• حالت استاندارد: جامد
• نام گروه: ۳

ترکیب‌ها

فرمول	رنگ	تقارن	گروه فضایی	عدد	نماد پیرسون	a (pm)	b (pm)	c (pm)	Z	چگالی، g/cm^۳
Ac	نقره‌ای	fcc[2]	Fm۳m	۲۲۵	cF۴	۵۳۱٫۱	۵۳۱٫۱	۵۳۱٫۱	۴	۱۰٫۰۷
AcH۲		مکعبی[2]	Fm۳m	۲۲۵	cF۱۲	۵۶۷	۵۶۷	۵۶۷	۴	۸٫۳۵
Ac۲O۳	سفید[3]	لوزی‌پهلو[4]	P۳m۱	۱۶۴	hP۵	۴۰۸	۴۰۸	۶۳۰	۱	۹٫۱۸
Ac۲S۳		مکعبی[5]	I۴۳d	۲۲۰	cI۲۸	۷۷۸٫۵۶	۷۷۸٫۵۶	۷۷۸٫۵۶	۴	۶٫۷۱
AcF۳	سفید[6]	شش‌گوشه[4][7]	P۳c۱	۱۶۵	hP۲۴	۷۴۱	۷۴۱	۷۵۵	۶	۷٫۸۸
AcCl۳		شش‌گوشه[7][8]	P6۳/m	۱۶۵	hP۸	۷۶۴	۷۶۴	۴۵۶	۲	۴٫۸
AcBr۳	سفید[7]	شش‌گوشه[8]	P6۳/m	۱۶۵	hP۸	۷۶۴	۷۶۴	۴۵۶	۲	۵٫۸۵
AcOF	سفید[9]	مکعبی[7]	Fm۳m			۵۹۳٫۱				۸٫۲۸
AcOCl		چهارگوشه[7]				۴۲۴	۴۲۴	۷۰۷		۷٫۲۳
AcOBr		چهارگوشه[7]				۴۲۷	۴۲۷	۷۴۰		۷٫۸۹
AcPO۴·۰٫۵H۲O		شش‌گوشه[7]				۷۲۱	۷۲۱	۶۶۴		۵٫۴۸

ایزوتوپ‌ها

ایزوتوپ	ایجاد	فروپاشی	نیمه‌عمر
^۲۲۱Ac	^۲۳۲Th(d,9n)^۲۲۵Pa(α)→^۲۲۱Ac	α	۵۲ ms
^۲۲۲Ac	^۲۳۲Th(d,8n)^۲۲۶Pa(α)→^۲۲۲Ac	α	۵٫۰ s
^۲۲۳Ac	^۲۳۲Th(d,7n)^۲۲۷Pa(α)→^۲۲۳Ac	α	۲٫۱ min
^۲۲۴Ac	^۲۳۲Th(d,6n)^۲۲۸Pa(α)→^۲۲۴Ac	α	۲٫۷۸ hours
^۲۲۵Ac	^۲۳۲Th(n,γ)^۲۳۳Th(β^−)→^۲۳۳Pa(β^−)→^۲۳۳U(α)→^۲۲۹Th(α)→^۲۲۵Ra(β^−)^۲۲۵Ac	α	۱۰ days
^۲۲۶Ac	^۲۲۶Ra(d,2n)^۲۲۶Ac	α, β^− electron capture	۲۹٫۳۷ hours
^۲۲۷Ac	^۲۳۵U(α)→^۲۳۱Th(β^−)→^۲۳۱Pa(α)→^۲۲۷Ac	α, β^−	۲۱٫۷۷ years
^۲۲۸Ac	^۲۳۲Th(α)→^۲۲۸Ra(β^−)→^۲۲۸Ac	β^−	۶٫۱۵ hours
^۲۲۹Ac	^۲۲۸Ra(n,γ)^۲۲۹Ra(β^−)→^۲۲۹Ac	β^−	۶۲٫۷ min
^۲۳۰Ac	^۲۳۲Th(d,α)^۲۳۰Ac	β^−	۱۲۲ s
^۲۳۱Ac	^۲۳۲Th(γ,p)^۲۳۱Ac	β^−	۷٫۵ min
^۲۳۲Ac	^۲۳۲Th(n,p)^۲۳۲Ac	β^−	۱۱۹ s

کاربردها

از این عنصر می‌توان به عنوان منبع تولید نوترون استفاده کرد.[1]

جستارهای وابسته

• آکتینیدها

منابع

1. چشر، جرارد (۱۳۹۱). جدول تناوبی عناصر(مندلیف). انتشارات شباهنگ. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۱۲۷-۸۲-۱.
2. Farr, J (1961). "The crystal structure of actinium metal and actinium hydride". Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry. 18: 42. doi:10.1016/0022-1902(61)80369-2.
3. Stites, Joseph G.; Salutsky, Murrell L.; Stone, Bob D. (1955). "Preparation of Actinium Metal". J. Am. Chem. Soc. 77 (1): 237–240. doi:10.1021/ja01606a085.
4. Zachariasen, W. H. (1949). "Crystal chemical studies of the 5f-series of elements. XII. New compounds representing known structure types". Acta Crystallographica. 2 (6): 388. doi:10.1107/S0365110X49001016.
5. Zachariasen, W. H. (1949). "Crystal chemical studies of the 5f-series of elements. VI. The Ce2S3-Ce3S4 type of structure". Acta Crystallographica. 2: 57. doi:10.1107/S0365110X49000126.
6. Meyer, p. ۷۱
7. Fried, Sherman; Hagemann, French; Zachariasen, W. H. (1950). "The Preparation and Identification of Some Pure Actinium Compounds". Journal of the American Chemical Society. 72 (2): 771. doi:10.1021/ja01158a034.
8. Zachariasen, W. H. (1948). "Crystal chemical studies of the 5f-series of elements. I. New structure types". Acta Crystallographica. 1 (5): 265. doi:10.1107/S0365110X48000703.
9. Meyer, pp. 87–88

• Meyer, Gerd and Lester R. Morss. Synthesis of lanthanide and actinide compounds, Springer, 1991. ISBN 0-7923-1018-7.

• ویکی‌پدیای انگلیسی

پیوند به بیرون

معنای اکتینیم را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اکتینیم موجود است.

• NLM Hazardous Substances Databank – Actinium, Radioactive
• Actinium in Haire, Richard G. (2006). Morss; Edelstein, Norman M.; Fuger, Jean, eds. The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements (3rd ed.). Dordrecht, The Netherlands: Springer. ISBN 1-4020-3555-1.