جستانیان

جُستانیان، آل جستان و آل وهسودان نیز خوانده شده‌اند، خاندانی دیلمی[2] بودند که در اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم میلادی (اواخر قرن دوم تا اوایل سوم هجری) از رودبار در دیلم، بخش کوهستانی گیلان، فرمان می‌راندند.[3] آنان در نواحی کوهستانی رودبار الموت امارتی کوچک و محلی داشتند که تختگاه‌شان بود (و امروزه در استان قزوین واقع است) و وسعت قلمروشان طالقان و سواحل شاهرود و سفیدرود را در بر می‌گرفت.[4]

جستانیان

جستانیان
جستانیان
۷۹۱–قرن ۱۱
سکه یک درهمی خسروشاه پسر مناظر از حکام جستانی؛ ضرب رودبار ۳۶۱ هـ ق
پایتخترودبار[1]
دین(ها)
مزدیسنا (۷۹۱–۸۰۵)
اسلام (۸۰۵-قرن ۱۱)
حکومتسلطنتی
شاه 
 ۷۹۱–۸۰۵
جستان یکم (یکمین)
 ۹۷۲–۱۰۰۴
خسرو شاه (آخرین)
دوره تاریخیقرون وسطی
 بنیان‌گذاری
۷۹۱
 اسماعیلیان (حکومت) conquest
قرن ۱۱
پیشین
پسین
خلافت عباسی
اسماعیلیان

آنها بیشتر به دلیل مقاومت در برابر حمله سپاهیان عرب به درون گیلان طی قرون هشتم و نهم، به خصوص در رابطه با منازعات بین خلفای عباسی و زیدی‌های طبرستان و گیلان شناخته می‌شوند. قدیمی‌ترین شاهد دربارهٔ آنها به سال ۸۰۵ برمی‌گردد وقتی مرزبان بن جستان پس از دریافت ضمانت رفتار امن از خلیفه هارون الرشید او را در ری ملاقات کرد و هدایا و خلعت‌های افتخار از او گرفت. آخرین شاهی که از این خاندان در منابع ذکر شده مهدی پسر خسرو فیروز است که قبل از ۹۳۱ قدرت را از دست داد وقتی سالاریان دیگر خاندان محلی دیلم را فتح کردند. نامهای جستان و وهسودان در هر دو خانواده معمول اند. محتمل احمد کسروی که جستانیان یک قرن دیگر به عنوان شاهزادگان کوچکتر به حکمرانی ادامه دادند ممکن است. به هر حال جستان ابراهیم، که ناصر خسرو از او به عنوان فرمانروای مقتدر طارم نام می‌برد احتمالاً ربطی به خاندان جستانی ندارد.[5]

ریشه نام خاندان

واژهٔ جستان کوتاه‌شدهٔ واژهٔ جهان‌ستان می‌باشد و نام نیای بزرگ ایشان بود. کهنترین یادکردهای تاریخی از ایشان از مرزبان پسر جستان است و به آمدن هارون‌الرشید خلیفه عباسی به ری در ۱۸۹ هجری بازمی‌گردد که خلیفه بدو امان‌نامه‌ای داده بود و او را از پرداخت خراج معاف نموده و هدایا و خلعتهای افتخار به او داد.

پس از مرزبان پسرش جستان دوم به فرمانروایی خودگردان دیلم می‌رسد که طبری از او به نام ابولیلی نام‌برده‌است. پس از او وهسودان به پادشاهی می‌رسد که در روزگار او با نیرو گرفتن علویان در طبرستان و فشار ایشان به جستانیان و نیز درگیری با طاهریان و صفاریان اینان استقلال خود را از دست دادند ولی به گونهٔ امیرانی پیرو-به ویژه تابع علویان- بر سر کار برجای ماندند.

جستان سوم پسر وهسودان بود که به نام علویان ری، قزوین، ابهر و زنجان را گشود، اگرچه این پیروزی پایدار نبود. در ۲۷۸ هجری هم لشکر سامانی با شکست دادن علویان تا دیلم پیشروی کردند و جستان با فرستادن شفیع در امان ماند. در ۲۸۹ باز جستان در التزام رکاب علویان به نبرد با سامانیان پرداخت ولی در نزدیکی آمل از ایشان شکست خورد.

فرمانروای نامی دیگر جستانی علی پسر وهسودان برادر جستان بود که ملقب به ابن حسان بود. او که به واژگونهٔ نیاکانش با علویان دشمنی داشت در سال ۳۰۰ از سوی خلیفه مقتدر بالله فرمانروای اصفهان گردید. زکریای رازی کتاب طب ملکی را به نام او نگاشته‌بود. علی سرانجام به دست محمد بن مسافر سردودمان مسافریان کشته‌شد.

واپسین تن از دودمان جستانیان مهدی پسر خسرو فیروز برادرزادهٔ علی بود که لقب سیاه‌چشم داشت و در نبرد با مسافریان شکست خورده و سرانجام کشته‌شد. پس از او آگاهی روشنی از جستانیان در تاریخ در دست نیست. می‌نماید که دوده‌یشان یک چندی در دیلم دولتی خرد داشتند.

فرمانروایان جستانی

  • جستان یکم
  • مرزبان پسر جستان
  • جستان دوم
  • وهسودان پسر جستان
  • جستان سوم (مرگ پیرامون ۳۰۴ هجری)
  • علی پسر وهسودان
  • خسرو فیروز
  • مهدی پسر خسرو فیروز

شجره‌نامه

 
 
 
 
جستان یکم
ح. 791–805
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
مرزبان بن جستان
ح.805–855
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
جستان دوم
ح. 855–856
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
وهسودان
ح. 856–865
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
جستان سوم
ح. 865-919
 
 
 
 
 
خسرو فیروز
ح. 919
 
علی
ح. 919
 
خورشید
ح. 865
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ناشناخته
 
خراسویه
 
سیاه‌چشم
ح. 919–928
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
امیر ناشناخته
 
 
 
 
 
 
 
 
جستان چهارم
ح. 928–947
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ماناذر
ح. 947–972
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
خسرو شاه
ح. 972–1004
 
فولاذ
 
امیر ناشناخته
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ابن فولاذ
 
 
 
 
 
 
 
 

لطفاً به جای این الگو از الگو:Tree chart استفاده کنید. (راهنمای تبدیل)

منابع

«جَستانیان». دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در 1391/10/20. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.