حدیث دوازده خلیفه
حدیث دوازده جانشین، یا خلیفه (عربی: حدیث الاثنی عشر خلیفة) یک پیشگویی اسلامی است که به محمد، پیامبر اسلام نسبت داده می‌شود. این حدیث در میان شیعیان دوازده‌امامی بسیار مشهور است، از آنجایی که آنان اعتقاد دارند تفسیر این حدیث با دوازده امام شیعه برآورده شده‌است. این حدیث (که به عنوان حدیثی صحیح، شناخته می‌شود) به‌طور گسترده بوسیلهٔ همهٔ گروه‌های مسلمانان پذیرفته شده‌است اما تفاسیر گوناگونی از آن ارائه شده‌است.
جابر بن سمره: از رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: «اسلام پیوسته عزیز خواهد بود تا دوازده خلیفه بر مسلمانان حکومت کنند»، سپس سخنی فرمود که من نفهمیدم، پس به پدرم گفتم پیامبر چه فرمود؟ گفت، فرمود «تمام آنها از قریشند».
دیدگاه اهل‌سنت
برخی از علمای اهل سنت این حدیث را به خلفای راشدین و خلفای اموی تا عمر بن عبدالعزیز تفسیر میکنند ابن حجر نظر قاضی عیاض را پذیرفته است. به گفتۀ او آن دوازده نفر عبارتند از:ابوبکر، عمر، عثمان، علی، معاویه، یزید، عبدالملک بن مروان، ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، یزید بن عبدالملک، هشام بن عبدالملک و ولید بن یزید بن عبدالملک[2]ابن کثیر میگوید انها خلفای اربعه تا عمر بن عبدالعزیز هستند[3]این حدیث در بعضی از کتاب های اهل سنت با لفظ (کلهم من القریش) آمده است که می توان به حافظ ابو عبدالله بخاری در کتاب صحیح بخاری، مسلم نیز در صحیح مسلم، ترمذی در سنن، احمد حنبل نیز در مسند احمد و حاکم نیشابوری در مستدرک اشاره کرد. [4]در صحیح بخاری حدیث دوازده خلیفه توسط جابر بن سمره از محمد مصطفی با تعبیر دوازده امیر نقل شده است: جَابِر بْنَ سَمُرَةَ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِی، یقُولُ: یکونُ اِثْنی عَشَرَ اَمیراً فَقالَ کلِمَهً لَمْ اَسْمَعْها، فَقالَ اَبی اِنَّهُ قالَ کلُّهُم مِنْ قُرَیشٍ. او میگوید: از محمد مصطفی شنیدم که فرمود: «دوازده امیر خواهد بود. آن گاه سخنی گفت که من آن را نشنیدم. پدرم گفت فرمودند: همه آنان از قریشند»[5]
دیدگاه شیعیان
این حدیث نزد شیعیان جزو احادیث متواتر می باشد که بسیاری از آن را محمد مصطفی شنیده اند و نقل کرده اند. این حدیث را ۳۶ نفر با مضمون های مختلف و شبیه به هم نقل کرده اند که بیشتر آنها این روایت از جابر بن سمره سوائی نقل کرده اند. [6]
علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار نقل کرده است: جابر که از محمد مصطفی منظور از اولی‌الامر در آیه اطاعت را می‌پرسد. محمد مصطفی فرمود: آنها جانشینان و پیشوایان بعد از من هستند. اول آنها علی بن ابی طالب، بعد حسن سپس حسین، بعد علی بن الحسین سپس محمّد بن علی که در تورات معروف به باقر است و تو او را خواهی دید وقتی او را ملاقات کردی سلام مرا به او برسان. سپس صادق جعفر بن محمّد بعد موسی بن جعفر سپس علی بن موسی بعد محمّد بن علی سپس علی بن محمّد آن گاه حسن بن علی سپس هم نام و هم کنیه من حجة اللَّه در زمین و بقیة اللَّه در بین مردم پس از حسن بن علی، آن کسی که خداوند به دست او شرق و غرب را فتح می‌کند. [7]
پیشگویی کتاب مقدس
اما در مورد اسماعیل نیز خواسته‌ی تو را اجابت نمودم و او را برکت خواهم بخشید و نسل او را چنان زیاد خواهم کرد که قوم بزرگی از او به وجود آید؛ و دوازده پادشاه از میان آنان برخواهد خواست؛و همچنین میتواند اشاره به اسباط دوازده گانه بنی اسرائیل داشته باشد[8]
پانویس
- «صحیح مسلم حدیث شماره ۱۸۲۱». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژانویه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳۰ آوریل ۲۰۱۸.
- فتح الباری، ج۱۳، ص۲۱۴
- تفسير القرآن العظيم(3/65)
- «اهل سنت و حدیث خلفای اثنی عشر». ۱۶ آبان ۱۳۹۱.
- بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۲۷.
- «احادیث دوازده خلیفه چیست؟». ۱۶ آذر ۱۳۹۸.
- مجلسی، بحار الانوار، ج ۲۳،ص ۲۹۰.
- کتاب پیدایش ۱۷: ۲۰