زاوه

زاوه، نام قدیمی تربت حیدریه و هم اکنون نام روستایی در دهستان زاوه بخش مرکزی شهرستان زاوه استان خراسان رضوی ایران است.

با شهرستان زاوه اشتباه نشود.
زاوه
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانخراسان رضوی
شهرستانزاوه
بخشجلگه زاوه
دهستانزاوه
نام محلیزَوَه
نام‌های قدیمیشهر زو، زوه
مردم
جمعیت۱۵۷۰ نفر (سرشماری ۹۵)
رشد جمعیت۲٪ مثبت
اطلاعات روستایی
کد آماری۱۴۲۵۱۸
ره‌آوردزعفران

زاوه، نام کهن شهر تربت حیدریه، احتمالاً تا پیش از قرن نهم هجری بوده‌است، و از آن زمان به نام قطب‌الدین حیدر به تدریج تربت قطب‌الدین حیدر و بعدها تربت حیدری نام گرفت و سرانجام، به تربت حیدریه معروف شد.[1]

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت این روستا ۱٬۸۰۹ نفر (در ۵۱۹ خانوار) بوده‌است.[2]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۸۵۱٬۷۷۷—    
۱۳۹۰۱٬۸۰۹+۱٫۸٪

آب و هوا

تنوع آب و هوایی روستای زاوه متنوع است به نحوی که آب و هوای تابستانی آن تحت تأثیر اقلیم گرم و خشک کویری و آب و هوای زمستان آن تأثیر گرفته از سیکلون‌های هوای سرد است.[3]

اقتصاد

اقتصاد روستای زاوه بر مبنای کشاورزی و دامپروری است. مجصولات اصلی این روستا زعفران و انگور است.[4][5] آب این روستا در قدیم از قناتی به نام قنات امرآباد تأمین می‌شده‌است.[6] همچنین فرت بافی و قالیبافی پیشه اکثر زنان این روستا بوده‌است که البته امروزه کمتر نشانی از این پیشه‌ها در روستای زاوه یافت می‌شود.[7]

تاریخ

بر اساس باورهای افسانه‌ای ایرانیان بنای زاوه یا زو که نام امروزی آن تربت حیدریه می باشد در دوره پیشدادیان شاهنامه فردوسی وجود داشته و در آن زمان در این دیار پادشاه زو یا زوتهماسب با تورانیان مبارزه کرد.[8]

بر اساس مطالعات تاریخی، اولین نشانه‌های زیست انسانی در زاوه به دوران ماقبل تاریخ بازمی‌گردد. پس از آن نیز زاوه یکی از آبادی‌های پر رونق در قلمرو پارتیان بوده‌است. در صحت این ادعا می‌توان گفت که بر اساس تواریخ، زاوه یکی از مناطقی بوده‌است که مورد لشکر کشی اعراب قرار گرفته‌است، که این خود دلیل خوبی بر قدمت و وجوداین شهر پیش از اسلام است. پس از حمله مغول، این منطقه نیز از تاخت و تاز مغولان مستثنی نشد. اما به روایت آثار تاریخی، مردم این ناحیه مقاومت بسیاری در مقابل مغولان داشته‌اند. قتل‌عام مردم زاوه از اولین قتل‌عام‌های مغول در ایران بوده‌است و مردمان شجاع زاوه اولین کسانی بودند که در نیشابور علیه مغولان ایستادند. تحت تأثیر این واقعه بود که مجیرالملک رخی و ضیاء زوزنی از وزرای خراسانی که خود از برخاستگان همین منطقه بودند که پس از حمله مغولان و شکست از آنها همانند دیگر شهر های ایران تسلیم شدند. موید ثابتی در کتابی به نام تاریخ نیشابور تصویری از زاوه در این دوران را اینچنین به دست داده است:

قبل از حمله مغول ولایت زاوه، مرکز حکومت نشین جلگه قرائی بوده‌است و نیز نخستین شهری بود که به دست مغولان ویران، و مردم آن قتل‌عام شده‌اند.

طبق گفته ی یاقوت حموی تربت حیدریه یا همان زاوه یکی از آبادی های نیشابور بوده که از ۲۲۰ روستا تشکیل شده بود، یاقوت حموی زاوه را پیش از حمله مغول اینگونه توصیف کرده‌است:

زاوه بعد الواوالمفتوحه من رساتیق نیشابور، کورة من کورها مشتمل علی مأتین و عشرین قریه و قد حول من قراها الی الرخ و ربع الشامات و قصبتها، لبشیک.

و نیز در کتبی مانند حدودالعالم، مرآت البلدان، حبیب السیر، اخبار افراد بشر از این ولایت به آبادانی و رونق یاده شده و در تمامی این کتب بر ویران ساختن آن به دست مغول مطالبی موجود است. همچنین در سال ۷۴۳ هجری در این منطقه جنگی میان دولت شیعه مذهب سربداران و دولت سنی آل کورت درگرفت. این نبرد از آن رو که تأثیر سیاسی و ایدئولوژیکی گسترده‌ای در منطقه شرق کشور داشته‌است از اهمیت خاصی برخوردار است. جرقه جنگ زاوه قتل شیخ حسن جوری بود.[9] از آثار تاریخی زاوه می‌توان به خانه ملا عباس تربتی اشاره کرد.[10][11]

همچنین بر اساس آمار بنیاد شهید انقلاب اسلامی ۱۳ تن از اهالی روستای زاوه در جنگ ایران و عراق کشته شده‌اند.[12]

وجه تسمیه

وجه تسمیه زاوه نامعلوم است. زاوه را به نام شهر زو نیز نامیده‌اند. برخی از زاوه ای‌ها اعتقاد دارند زاوه همان سبای بلقیس است و اعتقاد به این دارند که سلیمان بن داوود تخت ملکه را از این منطقه به سرزمین بنی اسراییل برده است. احتمال دارد دلیل این اعتقاد افسانه‌ای این باشد که زاوه را زوه نیز می‌توان خواند که آهنگی نزدیک به سبا دارد. اما در اینکه زاوه را در دوره‌ای شهر زو می‌نامیده‌اند تردیدی نیست.[13]

بیهقی در خصوص نام زاوه گفته‌است:

وجه تسمیهٔ آن به زاوه آن است که مدخل آن از سوی هر یک از شعبها مشتمل است بر ۲۲۰ قریه و بسیاری از قریه‌های آن به «رخ» و «ربعالشامات» تبدیل یافته و قصبهٔ آن بیشک است. ازاین جا است محمدبن احمدبن مثنی بن سعید زاوهی.

زاوه را در زمانی زاوه سنجان نیز می‌گفته‌اند. چنین است که حمدالله مستوفی در جایی از کتابش گفته‌است:

از مشهد تا زاوهٔ سنجان ۱۵ فرسنگ است و قطب الدین حیدر در زاوه است و شاه سنجان

[14]

منابع
  1. «اداره میراث فرهنگی شهرستان زاوه - سیمای شهرستان زاوه». zaveh.razavichto.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۶.
  2. «نتایج سرشماری – جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار.
  3. «رسانه مجازی نگاه - استان خراسان رضوی».
  4. «معرفی زاوه». وبسایت رسمی استانداری خراسان رضوی.
  5. «نقش کشت محصول زعفران در اقتصاد روستایی (نمونه موردی: دهستان زاوه شهرستان زاوه)». کتابخانه اقتصاد اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۳.
  6. «بانک اطلاعاتی قنات‌های کشور». وزارت جهاد کشاورزی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ تیر ۱۳۹۱.
  7. «موزه مردم‌شناسی تربت حیدریه». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۵.
  8. «زو (شاهنامه) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد». fa.m.wikipedia.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  9. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی| سید علی آل داوود
  10. «دربارهٔ زاوه». وبسایت رسمی سازمان ثبت احوال. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳.
  11. «پیشینه تاریخی زاوه». وبسایت رسمی شهرداری تربت حیدریه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
  12. «حمل تابوت نمادین به یاد 13 شهید روستای زاوه».
  13. فرهنگ جغرافیایی ایران |گروه نویسندگان |ارتش شاهنشاهی| 1332
  14. نزهة القلوب چ لیدن ج 3 ص 151
  • شاهنامه فردوسی
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.