زبان کیچه

زبان کیچه (Qatzijobʼal) یک زبان مایایی است که در گواتمالاتوسط مردم کیچه در کوه‌های مرکزی کشور گفتگو می‌شود. این زبان با داشتن بیش از یک میلیون گویشور (حدود ۷٪ از جمعیت گواتمالا) پس از اسپانیایی دومین زبان پرگویشور در کشور است. همچنین این زبان پرگویشورترین زبان بومی آمریکای میانه است.

کیچه
Qatzijobʼal
زبان بومی درگواتمالا
منطقهبخش جلاپا
قومیتکیچه
شمار گویشوران
۲٬۳۳۰٬۰۰۰  (۲۰۰۰)e19
۳۰۰٬۰۰۰ تک‌زبانه
مایایی
  • شرقی
    • کیچه‌ای بزرگ
      • کیچه‌ای
        • کیچه–آجی
          • کیچه
گونه‌های نخستین
کیچه کلاسیک
  • کیچه
وضعیت رسمی
زبان اقلیت
شناخته‌شده در
تنظیم‌شده توسطآکادمی زبان‌های مایایی گواتمالا
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹quc
گلاتولوگkich1262[1]

گویش مرکزی بیشترین استفاده را در رسانه‌ها و آموزش دارد. میزان سواد گویشوران کیچه پایین است، اما این زبان به‌طور فزاینده‌ای در مدارس آموزش و از آن در رادیو استفاده می‌شود. مشهورترین اثر به کیچه کلاسیک پوپول ووه است.

واج‌شناسی

واکه‌ها

گویش‌های کیچه در سامانه واکه‌ای خود متفاوت هستند. از لحاظ تاریخی، کیچه یک سامانه ده واکه‌ای داشت: پنج کوتاه و پنج بلند. برخی از گویش‌ها سامانه ده واکه‌ای را حفظ کرده‌اند. سایرین آن را به یک سامانه شش واکه‌ای بدون هیچ تمایز طول تقلیل داده‌اند.[2] واکه‌های کیچه عبارتند از:

واج‌هانوشتار
ده واکه‌ایشش واکه‌ایPLFMSILALMG
/a//ə/aäa
/a://a/aaa
/e//e/eëe
/e:/eee
/i//i/iïi
/i:/iii
/o//o/oöo
/o:/ooo
/u//u/uüu
/u:/uuu

همخوان‌ها

همخوان‌های کیچه عبارتند از:

دولبی لثوی پسالثوی کامی نرم‌کامی زبانکی چاکنایی
خیشومی m [m] n [n]
انسدادی زبانی [ɓ] [tʼ] [kʼ] [qʼ]
انسدادی حلقی p [pʰ] t [tʰ] k [kʰ] q [qʰ] ʼ [ʔ]
انسایشی زبانی tzʼ [tsʼ] chʼ [tʃʼ]
انسایشی حلقی tz [tsʰ] ch [tʃʰ]
سایشی s [s] x [ʃ] j [χ] h [h]
ناسوده w [w] l [l] y [j]
ر-گونه r [ɾ~r]

منابع

  1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Kʼicheʼ". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  2. Larsen, Thomas (1988). Manifestations of Ergativity in Quiché Grammar. University of California, Berkeley: Ph.D. thesis.

پیوند به بیرون

پروژهٔ ویکی‌پدیا زبان کیچه آزمایشی در ویکی‌مدیا انکوباتور موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.