سرآب خضر الیاس
سرآب خضر الیاس یا سرآب خیر الیاس یک دریاچهٔ طبیعی آب شیرین است که در ۲۳ کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه و در مسیر کرمانشاه به کامیاران قرار دارد.[1]
موقعیت
سرآب خضر الیاس در ۲۳ کیلومتری شمال غرب شهر کرمانشاه، در منطقهٔ میان‌دربند و در مسیر کرمانشاه به کامیاران قرار دارد.[1][2]
نامگذاری
سراب خضر الیاس که در زبان کُردی مردم منطقه خیر الیاس (به کُردی: خهێر ئلیاس) نیز تلفظ می‌شود نام خود را از اعتقادات مذهبی مردم کُرد منطقهٔ پیرامون خود گرفته‌است.[3] خضر و الیاس شخصیت‌های مقدسی هستند که در برخی روایات پیامبر و در روایات دیگر بندگانی باایمان دانسته‌شده‌اند. این دو شخصیت در روایات بسیاری مورد اشاره قرار گرفته‌اند و برای پیروان دین اسلام، یارسان و علوی‌گری مقدس به شمار می‌آیند. باور بر این است که خضر و الیاس با نوشیدن آب از چشمهٔ حیات عمر جاویدان یافته‌اند. در دین یارسان نیز خضر حامل ذات پیر بنیامین به شمار می‌آید.[4] در میان علویان در ماه اردیبهشت جشنی مذهبی با عنوان خضر روز برگزار می‌شود. در اکثر روایت‌های مربوط به خضر ارتباطی میان این شخصیت با آب و قداست آب وجود دارد.[5]
ویژگی‌ها
عرض سرآب خضر الیاس نزدیک به ۱۱۰ متر پهنا است. آب این سرآب شفاف و قابل شرب است. در پیرامون سرآب درختان تنومند و سایه‌دار روییده‌اند.[1] سرآب خضر الیاس ۳۰۰۰ مترمربع مساحت دارد و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۳۱۰ متر است. طول جغرافیایی آن ۴۷ درجه و ۳ دقیقه و عرض جغرافیایی آن ۳۴ درجه و ۲۹ دقیقه می‌باشد.[6] سرآب خضر الیاس شاخهٔ فرعی رود را تشکیل می‌دهد.[3]
گونه‌های گیاهی و جانوری
گونه‌ای نعناع به نام نعنای گربه‌ای با نام علمی Nepeta cataria L. در سرآب یاوری می‌روید که کاربرد دارویی دارد.[7]
اگرچه سرآب خضرالیاس وسعت زیادی ندارد اما به دلیل شرایط جغرافیایی آن و وجود گیاهان متنوع در درون و نیز در محیط خارجی سرآب به لحاظ گونه‌ای محیطی بسیار غنی دارد، تا آنجا که در میان سرآب‌های کرمانشاه بیشترین تعداد درشت بی‌مهرگان کف‌زی را دارا است.[8]
آسیب‌ها
استفاده از آب سرآب خضر الیاس به منظور پرورش ماهی در پایین‌دست سبب شده تا ماهیان پرورشی به داخل سرآب راه یافته و شرایط طبیعی حیات جانوری این سرآب دچار تغییراتی شود. علاوه بر این آب سرآب خضر الیاس به صورت مستقیم مورد استفاده قرار گرفته‌است.[9]
خشک شدن
در خرداد ۱۴۰۰ سراب خضر الیاس بر اثر خشک‌سالی و کاهش بارندگی بهاره خشک شد.[1]
جستارهای وابسته
- سرآب خضر زنده
منابع
- خبرگزاری کُردپرس: سراب خیر الیاس کرمانشاه خشک شد، نوشته‌شده در ۵ خرداد ۱۴۰۰؛ بازدید در ۵ خرداد ۱۴۰۰.
- تحقیق استان کرمانشاه؛ بازدید در ۵ خرداد ۱۴۰۰.
- خاتمی و شایگان، ۱۳۸۶: ۱۰۶.
- امام‌جمعه‌زاده و ویسی، ۱۳۹۴: ۱۱۳.
- مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی: خضر، نوشتۀ محمد جعفری (قنواتی)، نوشته‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۸؛ بازدید در ۵ خرداد ۱۴۰۰.
- خاتمی و شایگان، ۱۳۸۶: ۱۰۸.
- نعمتی پیکانی و جلیلیان، ۱۳۹۱: ۷۴.
- خاتمی و شایگان، ۱۳۸۶: ۱۱۶.
- خاتمی و شایگان، ۱۳۸۶: ۱۱۷.
کتاب‌شناسی
- نعمتی پیکانی، مصطفی و جلیلیان، نسترن. ۱۳۹۱. گیاهان دارویی استان کرمانشاه، در تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال چهارم، شمارهٔ یازدهم، تابستان ۱۳۹۱، صص ۷۸-۶۹.
- خاتمی، سید هادی و شایگان، سید جلال‌الدین. ۱۳۸۶. بررسی تهدیدهای زیست‌محیطی و آلودگی سراب‌های استان کرمانشاه، در بررسی منابع آب استان کرمانشاه، مجموعه مقالات کنفرانس بررسی منابع آب استان کرمانشاه (چالش‌ها، تهدیدها و فرصت‌ها)، ۲۵ آذر ۱۳۸۶، شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه، دفتر مطالعات و تحقیقات کارست غرب، ویراستاری و تدوین: کمال طاهری، کرمانشاه: انتشارات چشمهٔ هنر و دانش، شرکت سهامی آب منطقه‌ای کرمانشاه: کمیتهٔ تحقیقات، صص ۱۱۹-۱۰۵.
- امام‌جمعه‌زاده، سید جواد و ویسی، سارا. ۱۳۹۴. اهل حق (یارسان): مطالعهٔ مردم‌شناسانهٔ گروهی از شیعیان غالی استان کرمانشاه، در شیعه‌شناسی، سال سیزدهم، شمارهٔ ۵۰، تابستان ۱۳۹۴؛ صص ۱۳۴-۱۰۳.
