بازار کرمانشاه

بازار کرمانشاه یک مرکز تجاری سنتی شهر کرمانشاه است.[1] این بازار در زمان خود بزرگترین و مهم ترین بازار سرپوشیدۀ خاورمیانه به شمار می‌آمده‌است. ساختمان بازار دارای تویزه‌های منحصربه‌فرد است.[2] این اثر در تاریخ ۱ دی ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[3]

مختصات: ۳۴٫۳۱۶۷۶۸°شمالی ۴۷٫۰۷۰۲۱۵°شرقی

بازار کرمانشاه
نام	بازار کرمانشاه
کشور	ایران
استان	استان کرمانشاه
شهرستان	کرمانشاه
بخش	مرکزی
اطلاعات اثر
کاربری	بازار
دیرینگی	دوره قاجار
دورهٔ ساخت اثر	قاجاریه
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۹۴۴
تاریخ ثبت ملی	۱ دی ۱۳۷۶

مشخصات

این بازار در حدود ۲۰۰ سال پیش و در زمان حاکم شهر کرمانشاه، محمد علی میرزای دولتشاه ساخته شده‌است. این بازار دارای ۱۸ راسته است و در زمان خود بزرگترین بازار سرپوشیدۀ خاورمیانه به حساب می‌آمده است.[4]

با احداث خیابان مدرس بازار به دو پاره شرقی و غربی تقسیم شده، گذرهای درون بافت قطع و خیابان پس از عبور از مقابل مسجد جامع و وسط سبزه میدان با از بین بردن این فضای شهری شاخه‌های اصلی بازار را قطع کرده و با ایجاد واحدهای تجاری در دو طبقه و جداره‌سازی شهری این خیابان به یکی از اصلیترین محورهای بافت کرمانشاه تبدیل شد.[5]

راسته‌ها

بازار کرمانشاه که در اثر عبور خیابانهای اصلی شهر هم‌اکنون به چهار قسمت تقسیم گشته‌است. این بازار از بخش‌ها و راسته بازارهای زیادی تشکیل گشته که جاذبه توریستی محسوب می‌شوند. با تغییراتی که در بازار بزرگ کرمانشاه به‌وجود آمد بسیاری از اصناف از جمله مسگری، سفیدگری، سراجی، صندوق سازی، گیوه کشی، نعل سازی، رنگرزی، صرافی و... برای همیشه به بوته فراموشی سپرده شد.[5]

بازار کرمانشاه دارای ۱۸ راسته است از آن‌ها می‌توان به زرگرها، تاریکه بازار (ادویه فروشیها)، بازار یهودی‌ها (بازار اسلامی)، آهنگرها، مسگرها، بنکدارها، بزازخانه و توپخانه اشاره کرد. این بازار دارای چهارسوق‌ها و ورودی‌های زیبا است که نشانگر دید زیبای معماران عصرهای گذشته و فرهنگ غنی این منطقه می‌باشد. در زمان رونق اقتصادی منطقه و مسیر عبور جاده ابریشم، این بازار محل اصلی داد و ستد بازرگانان اروپایی و آسیایی بوده و با توجه به موقعیت استراتژیک دارای نشانه‌های خاص فرهنگی زیاد می‌باشد.

راسته‌بازار توپخانه

بازار توپخانه یکی از راسته‌های ۱۸گانۀ بازار بزرگ کرمانشاه محسوب می شود که از دروازۀ چیاسرخ (ابتدای بازار توپخانه) شروع شده و تا دروازۀ پل سیدجمعه (انتهای راسته‌بازار چال‌حسن‌خان) ادامه دارد و سردر جبهۀ شمالی آن نیز مشرف به خیابان ۴۰ متری مطهری (سیروس) قرار دارد. برای مدتی طولانی این راسته‌بازار از رونق افتاده و تقریباً متروکه شده‌بود،‌ اما از خرداد ۱۳۸۷ فاز نخست احیای آن آغاز شد و تا پاییز ۱۳۸۸ تعداد ۵۰ چشمه طاق این بازار احیاء و مرمت شد.[6]

سرای‌ها

در بازار کرمانشاه سه سرای مهم به نام‌های وکیل‌الدوله،‌ سرای حاج علی‌محمد همدانی، و سرای نو وجود دارد.

سرای وکیل‌الدوله

سرای وکیل‌الدوله در واقع مجموعه‌ای از چهار حیاط و یک دالان است. دالان و حیاط بزرگ‌تر در میانۀ مجموعه قرار دارند و اجزای مجموعه را به هم متصل می‌کنند. دو حیاط کوچک در دو طرف دالان قرار دارند، و در فرب صحن اصلی نیز حیاط بزرگ دیگری قرار گرفته‌است. هریک از این چهار حیاط را می‌توان یک سرای مستقل محسوب کرد. در وسط حیاط بزرگ‌تر مچموعه حوضی قرار دارد که به شکل کشکول ساخته‌است و هم‌اکنون به باغچه تبدیل شده‌است. دالان ورودی محور اصلی مجموعه است که محور آن بر محور طولی صحن اصلی عمود است. در طرفین دالان حجره‌ها به صورت متقارن قرار گرفته و دهانه‌بندی آن‌ها به دهانه‌بندی صحن اصلی شباهت دارد. سراسر مجموعه دارای نمای آجری است و در برخی جاها از کاشی‌کاری آبی فیروزه‌ای استفاده شده‌است.[7]

سرای نو

سرای نو از دو صحن و یک دالان تشکیل شده‌است. دالان سرا بر امتداد محور شرقی-غربی قرار گرفته‌است. علاوه بر یک صحن اصلی، یک صحن و حیاط زاویه‌ای در گوشۀ جنوب شرقی سرا قرار دارد. ورودی‌های اصلی در گوشۀ جنوب غربی و میانۀ جبهۀ‌ شرقی صحن قرار دارند. حجره‌ها به‌صورت متقارن در پیرامون صحن قرار گرفته‌اند. ساختمان بانک شاهنشاهی در وسط صحن اصلی قرار گرفته‌است.[8]

• 
• 

سرای حاج علی‌محمد همدانی

سرای حاج علی‌محمد همدانی در محلۀ فیض‌آباد واقع شده که امروزه خارج از محدودۀ‌ بازار قرار دارد،‌اما در گذشته بخشی از بازار کرمانشاه محسوب می‌شده و در زمان فعالیت خود در ارتباط با تاریکه‌بازار فیض‌آباد و گذر جلوخان قرار داشته‌است. سرای حاج علی‌محمد همدانی دارای دو طبقه و زیرزمین است. سردر بنا کاشیکاری شده و در داخل بنا از ستون‌ها و سرستون‌های چوبی استفاده شده‌است.[9]

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

جستارهای وابسته

• کرمانشاه
• بازار

پانویس

1. «معرفی بازار استان کرمانشاه». شرکت نگین تجارت کاروی. ۳ اسفند ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۰.
2. «احیای بخش های تخریب شده تاریكه بازار كرمانشاه». خبرگزاری آفتاب. ۹ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۰.
3. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
4. «بازار ۲۰۰ ساله کرمانشاه جلوه گاه فرهنگ ایرانی». کردستان امروز. ۲۴ تیر ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۰.
5. «دنیای راسته‌ها و چارسوق‌ها». هفته نامه تعطیلات نو. ۱۹ اسفند ۱۳۹۱.
6. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): بازار توپخانه کرمانشاه مرمت می‌شود،‌ نوشته‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۴؛ بازدید در ۶ آذر ۱۳۹۷.
7. برومند سرخابی، ۱۳۸۸، ص ۲۰۶.
8. برومند سرخابی، ۱۳۸۸، ص ۲۰۸.
9. برومند سرخابی، ۱۳۸۸، ص ۲۰۴-۲۰۳.

منابع

• برومند سرخابی، هدایت‌الله. در جستجوی هویت شهری کرمانشاه. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، ۱۳۸۸

وبگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه بایگانی‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine