سروش (ستاره)

سُروش[1][2]، بُزبان[3] یا عَیّوق (به انگلیسی: Capella) یا آلفای ارابه‌ران (Alpha Aurigae به اختصار Alpha Aur یا α Aur) پرنورترین ستارهٔ صورت‌فلکی ارابه‌ران است. این ستاره، ششمین ستارهٔ پرنور آسمان و سومین ستارهٔ نورانی آسمان نیمکرهٔ شمالی بعد از ژوبین‌دار و ووند (نسر واقع) است. سروش اگرچه با چشم بدون ابراز یک ستاره دیده می‌شود، اما در واقع یک سامانهٔ ستاره‌ای چهارگانه است: یک جفت ستارهٔ دوتایی که به دور جفت دیگری می‌گردد. سروش ستاره‌ای زرد است و نشانگر شانه چپ رانندهٔ ارابه در صورت فلکی ارابه‌ران است. گاهی نیز در میان بزی که ارابه‌ران بر دوش دارد دیده می‌شود.

سروش

سروش درخشان‌ترین ستاره پیکر آسمانی ارابه‌ران است.
اطلاعات رصدی
مبدا J۲۰۰۰      اعتدال J۲۰۰۰
صورت فلکی ارابه‌ران
بعد ۰۵h ۱۶m ۴۱٫۴s
میل +۴۵° ۵۹' ۵۳"
قدر ظاهری (V)+۰٫۰۸
+۰٫۷۱/+۰٫۹۶
مشخصات
ردهG8III / G0III
راهنمای رنگ U-B+۰٫۴۵
راهنمای رنگ B-V+۰٫۸۰ / −۰٫۲۵
اخترسنجی
حرکت مخصوص (μ) RA: ۷۵٫۵۲ mas/yr
Dec.: −۴۲۷٫۱۳ mas/yr
اختلاف منظر (π)۷۷٫۲۹ ± ۰٫۸۹ mas
قدر مطلق (MV)−۰٫۵
+۰٫۱۴/+۰٫۲۹
جزئیات
جرم۲٫۶۹/۲٫۵۶ M☉
شعاع۱۰٫۲/۸٫۵ R☉
درخشندگی۷۸٫۵/۷۷٫۶ L☉
دما۵۲۷۰/۵۹۰۰ K
فلزات۴۰٪ Sun
سن? سال
مدار ستاره دوتایی بصری
همدمCapella Ab
دوره (P)۰٫۲۸۴۸۰۲ ± ۰٫۰۰۰۰۰۵ yr
نیم‌قطر کوچک (a)۰٫۰۵۶۴۷ ± ۰٫۰۰۰۰۵"
خروج از مرکز (e)۰٫۰۰۰۰ ± ۰٫۰۰۰۲
انحراف (i)۱۳۷٫۱۸ ± ۰٫۰۵°
طول گره (Ω)۴۰٫۸ ± ۰٫۱°
دور حضیض (T)۱۹۸۹٫۰۰۳۲۹ ± ۰٫۰۰۰۰۵
نام‌گذاری‌های دیگر
Alhajoth, α Aurigae, ۱۳ Aurigae, HR ۱۷۰۸, HD ۳۴۰۲۹, Gl ۱۹۴, BD+۴۵°۱۰۷۷, FK۵ ۱۹۳, HIP ۲۴۶۰۸, SAO ۴۰۱۸۶, GC ۶۴۲۷, ADS ۳۸۴۱, CCDM J۰۵۱۶۸+۴۵۵۹
منابع
سیمبادCapella A اطلاعات
منابع
سیمبادCapella B اطلاعات

نام عربی آن یعنی عیوق از ریشه عوق گرفته‌شده و به معنی نگهبان و بازدارنده‌است. در قدیم این ستاره را نگهبان خوشه پروین می‌انگاشتند. سه ستاره روشن که در پی سروش می‌آیند را در قدیم «دیگ‌پایه» (یا اقلام) می‌نامیدند.

نظامی گنجوی از سروش با نام «دیگپایه‌کردار» یاد کرده و در بیتی می‌نویسد: «و آن کوکب دیگپایه‌کردار / در دیگ فلک فشانده افزار.»[4]

ستاره الماعز کمی پایین‌تر از سروش قرار گرفته‌است. نام الماعز از عربی و به معنای بز است و سروش را به این خاطر که در بالای الماعز قرار دارد بزبان هم نامیده‌اند.[5]

در ادبیات فارسی

سروش یا بُزبان، با نام عربی عیّوق، در ادبیات فارسی کنایه از ستاره به‌رنگ سرخ روشن و همچنین کنایه از دوریِ مسافت است.

نمونه از ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی:

گواتان بس بُوَد دادارِ داورسروش و ماه و مهر و چرخ و اختر

نمونه از سعدی:

چون شبنم اوفتاده بُدَم پیشِ آفتابمِهرم به جان رسید و به عیّوق برشدم

نمونه از ناصر خسرو:

شعری چو سیم خُرد شده‌باشدعیّوق چون عقیقِ یمان احمر

نمونه از محتشم کاشانی:

زآن کشتگان هنوز به عیّوق می‌رسدفریادِ العطش ز بیابان کربلا

منابع
  • Wikipedia contributors, «Capella (star),» Wikipedia, The Free Encyclopedia,
  • لغتنامه دهخدا، سرواژه‌های عیوق و بزبان.
  1. اذکایی، پرویز: چامه ستاره‌شناسی (یا) اخترچامه (فخر گرگانی). در: مجله «کلک». آبان ۱۳۶۹ - شماره ۸. (صفحه ۱۹۷).
  2. رصدخانه دانشگاه کاشان.، بازدید: ژانویه ۲۰۱۲.
  3. برابر فارسی از: دهخدا
  4. لغتنامه دهخدا: مدخل دیگپایه‌کردار.
  5. Almaaz
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.