ابط‌الجوزا

اِبط الجوزا یا شبان‌شانه[1] (در پارسی میانه: بَشْن[2]) (به انگلیسی: Betelgeuse) یا آلفای شکارچی (α Orionis به اختصار Alpha Ori یا α Ori) دومین ستارهٔ پرنور صورت فلکی شکارچی بعد از پای شکارچی و به‌طور میانگین دهمین ستارهٔ درخشان آسمان شب است.[3]

ابط‌الجوزا

ابط‌الجوزا واقع در صورت فلکی شکارچی (دایره قرمز)
اطلاعات رصدی
مبدأ J2000.0      اعتدال J2000.0
صورت فلکی شکارچی
آوا ‎/ˈbɛtəldʒuːz, ˈbiːtəl-, -dʒuːs/‎[4][5]
بُعد 05h 55m 10.30536s[6]
میل ‏ 25.4304″ 24′ ‎+07°[6]
مشخصات
مرحلهٔ تکامل ابرغول سرخ
نوع طیف M1–M2 Ia–ab[7]
قدر ظاهری (V) +0.50[8](0.0–1.6[9])
قدر ظاهری (J) −3.00[10]
قدر ظاهری (K) −4.05[10]
شاخص رنگ U−B +2.06[8]
شاخص رنگ B−V +1.85[8]
نوع متغیر SRc[11]
اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv)+21.91[12] km/s
حرکت خاص (μ) RA: ۲۶٫۴۲±۰٫۲۵[13] mas/yr
Dec.: ۹٫۶۰±۰٫۱۲[13] mas/yr
اختلاف‌منظر (π)4.51 ± 0.80[13] mas
فاصلهapprox. ۷۰۰ ly
(approx. ۲۲۰ pc)
قدر مطلق (MV)−5.85[14]
جزئیات
جرم۱۱٫۶+۵٫۰
−۳٫۹[15] M☉
شعاع۸۸۷±۲۰۳,[16] ۹۵۵±۲۱۷[15] R☉
تابندگی۹۰,۰۰۰ – ۱۵۰,۰۰۰[17] L☉
گرانش سطحی (log g)−0.5[18] cgs
دما۳,۵۹۰[15] K
فلزیگی [Fe/H]+0.05[19] dex
چرخش۳۶±۸[20] years
سرعت چرخشی (v sin i)۵٫۴۷±۰٫۲۵[20] km/s
سن8.0–8.5[16] Myr
نامگذاری‌های دیگر
Betelgeuse, α Ori, 58 Ori, HR 2061, BD+7°1055, HD 39801, FK5 224, HIP 27989, SAO 113271, GC 7451, CCDM J05552+0724AP, AAVSO 0549+07
مراجع
SIMBADداده‌ها

مختصات: ۰۵h ۵۵m ۱۰٫۳۰۵۳s, +۰۷° ۲۴′ ۲۵٫۴۲۶″

این ستاره، یک اَبَرغول سرخ متغیر با دوره‌ای چندصد روزه است. ابط الجوزا ستاره غول پیکری است که قطر آن در حدود یک میلیارد و شش صد میلیون کیلومتر است، یعنی تقریباً بیش از هزارو صد برابر قطر خورشید که یک میلیون و سی صد هزار کیلومتر است.[21]

ستارهٔ شبان‌شانه به قدری بزرگ است که اگر به جای خورشید در مرکز منظومه خورشیدی قرار گیرد، تا نزدیک مدار سیارک‌ها را اشغال می‌کند. ابط‌الجوزا پس از خورشید دومین قطر ظاهری بزرگ را دارد.

واژهٔ ابط‌الجوزا عربی است و معنی واژگانی آن «زیر بغل میانی» است.

مجموعه‌ای از پنج ستاره که بالاتر از ابط‌الجوزا قرار دارند، «ستارگان گرز» هستند که نمایان‌گر گرزی در دست راست شکارچی‌اند. قدر ظاهری این پنج ستاره کم‌تر از ابط‌الجوزا است.[22]

این ستاره به مرگ خود نزدیک است و در آینده با یک انفجار ابرنواختری به یک ستاره نوترونی، یا شاید یک سیاه‌چاله تبدیل خواهد شد.[23] طول عمر آن ممکن است تا حدود ۵۰ هزار سال دیگر ادامه یابد. در صورت انفجار، این ستاره از دیدگاه زمینیان به قدر (روشنایی) ۱۰- خواهد رسید یعنی ۲۵۰ بار روشن‌تر از سیاره ناهید و ۲۵۰۰ بار درخشان‌تر از ستاره شباهنگ. به عبارتی روشنی آن پس از انفجار قابل مقایسه با ماه شب چهارده خواهد بود.[24]

از زمان شروع اولین داده‌گیری‌های نجومی، برای اخترفیزیکدان‌ها مسجل شده بود که ابط الجوزا یک غول سرخ است و در حال طی کردن مراحل پایانی عمر خود می‌باشد. اما پیش‌بینی دقیق زمان انفجار آن عملاً امری غیرممکن است. شواهد اخیر اما نشان می‌دهند که ممکن است روند انفجار این ستاره از هم‌اکنون شروع شده باشد.

انفجار ابرنواختری اگر چه پایان راه بخش قابل توجهی از ستارگان می‌باشد اما از آنجا که سن انسان‌ها در مقابل زمان تحول ستارگان بسیار کوچک و ناچیز است، دیدن یک انفجار ابرنواختری اتفاقی بسیار بسیار نادر و کم احتمال به حساب می‌آید. برای مثال، قدیمی‌ترین ابرنواختر ثبت شده در تاریخ به ۱۰۵۶ میلادی برمی‌گردد که در دست‌نوشته‌های چینی آثاری از آن به چشم می‌خورد.

ستاره ابط الجوزا با فاصلهٔ ۶۲۵ سال نوری یکی از نزدیک‌ترین ستارگان به زمین به حساب می‌آید و این خود باعث می‌شود تا انفجار احتمالی آن از دید ناظر زمینی بسیار پرنور باشد. تخمین زده می‌شود ابط الجوزا در صورت انفجار به مدت چندین روز، درخشندگی ای معادل چند برابر قرص کامل ماه داشته باشد به صورتی که آن را حتی در طول روز نیز می‌توان مشاهده کرد. لازم است ذکر شود که انفجار احتمالی ابط الجوزا هیچ خطری برای حیات روی زمین به همراه ندارد؛ بنابراین فقط باید گوش به زنگ نشست و امیدوار بود که بتوانیم این پدیدهٔ هیجان‌انگیز را در طول عمر انسانی خود ببینیم![25]

جستارهای وابسته

منابع
  1. "راز دانش: چرا درخشش ستاره شبان‌شانه به سرعت افت می‌کند؟". 2020. BBC News فارسی. Accessed January 19 2020. .
  2. بشن خانهٔ ششم ماه است و پروفسور هنینگ آن را با ابط‌الجوزا برابر دانسته‌است. منبع: بهار، مهرداد، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: چاپ سوم ۱۳۷۸ خ. واژهٔ بَشن در پارسی میانه به معنای نوک، قله و یال است. (فرهنگ پهلوی، د. اِن. مک‌کنزی، لندن ۱۹۷۱.)
  3. "فهرست روشن‌ترین ستارگان". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2018-11-30.
  5. "Merriam-Webster Dictionary: Betelgeuse". Retrieved 23 April 2018.
  7. Keenan, Philip C.; McNeil, Raymond C. (1989). "The Perkins catalog of revised MK types for the cooler stars". Astrophysical Journal Supplement Series. 71: 245. Bibcode:1989ApJS...71..245K. doi:10.1086/191373.
  8. Nicolet, B. (1978). "Catalogue of Homogeneous Data in the UBV Photoelectric Photometric System". Astronomy & Astrophysics. 34: 1–49. Bibcode:1978A&AS...34....1N.
  9. "Alpha Orionis". Variable Star Index. Retrieved 2020-02-20.
  10. Ducati, J. R. (2002). "VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system". CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. 2237. Bibcode:2002yCat.2237....0D.
  11. Samus, N. N.; Durlevich, O. V.; et al. (2009). "VizieR Online Data Catalog: General Catalogue of Variable Stars (Samus+ 2007-2013)". VizieR On-line Data Catalog: B/GCVS. Originally Published in: 2009yCat....102025S. 1: B/gcvs. Bibcode:2009yCat....102025S.
  12. Famaey, B.; Jorissen, A.; Luri, X.; Mayor, M.; Udry, S.; Dejonghe, H.; Turon, C. (2005). "Local kinematics of K and M giants from CORAVEL/Hipparcos/Tycho-2 data. Revisiting the concept of superclusters". Astronomy and Astrophysics. 430: 165–186. arXiv:astro-ph/0409579. Bibcode:2005A&A...430..165F. doi:10.1051/0004-6361:20041272.
  14. Lambert, D. L.; Brown, J. A.; Hinkle, K. H.; Johnson, H. R. (September 1984). "Carbon, nitrogen and oxygem abundances in Betelgeuse". ApJ. 284: 223–237. Bibcode:1984ApJ...284..223L. doi:10.1086/162401. ISSN 0004-637X.
  16. Dolan, Michelle M.; Mathews, Grant J.; Lam, Doan Duc; Lan, Nguyen Quynh; Herczeg, Gregory J.; Dearborn, David S. P. (2017). "Evolutionary Tracks for Betelgeuse". The Astrophysical Journal. 819 (1): 7. arXiv:1406.3143v2. Bibcode:2016ApJ...819....7D. doi:10.3847/0004-637X/819/1/7.
  18. Lobel, Alex; Dupree, Andrea K. (2000). "Modeling the Variable Chromosphere of α Orionis". The Astrophysical Journal. 545 (1): 454–74. Bibcode:2000ApJ...545..454L. doi:10.1086/317784.
  19. Ramírez, Solange V.; Sellgren, K.; Carr, John S.; Balachandran, Suchitra C.; et al. (July 2000). "Stellar Iron Abundances at the Galactic Center". The Astrophysical Journal. 537 (1): 205–20. arXiv:astro-ph/0002062. Bibcode:2000ApJ...537..205R. doi:10.1086/309022.
  20. Kervella, Pierre; Decin, Leen; Richards, Anita M. S.; Harper, Graham M.; McDonald, Iain; O'Gorman, Eamon; Montargès, Miguel; Homan, Ward; Ohnaka, Keiichi (2018). "The close circumstellar environment of Betelgeuse. V. Rotation velocity and molecular envelope properties from ALMA". Astronomy and Astrophysics. 609: A67. arXiv:1711.07983. Bibcode:2018A&A...609A..67K. doi:10.1051/0004-6361/201731761.
  21. روزنامهٔ شرق بازدید ۱۴ آوریل ۲۰۰۷.
  22. باشگاه نجومی سهیل بایگانی‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، بازدید ۱۴ آوریل ۲۰۰۷.
  23. «شیراز». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۰۷.
  24. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Betelgeuze». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای هلندی، بازبینی‌شده در ۱۳ آوریل ۲۰۰۷.
  25. «nationalgeographic (ترجمه توسط یزدان بابازاده)». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ابط‌الجوزا موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.