اوج و حضیض

اوج و حضیض دو نقطه متقابل مداری از جهت بیشترین تفاوت فاصله گرانیگاهی با هم است. به نقطه‌ای در مدار بیضوی، در دورترین فاصله از مرکز جرم سامانهٔ مداری نظیر ستارهٔ دوتایی یا یک ستاره و قمرش، اوج یا اوج مرکزی (apocenter) یا دوراوج (apoapsis) گفته می‌شود. به نزدیک‌ترین نقطه در مدار بیضوی نسبت به گرانیگاه، حَضیض گفته می‌شود.

۱) اوج؛ ۲) حضیض؛ ۳) کانون

اوج و حضیض خورشیدی
تاریخ و زمان (UT)
انقلابین و اعتدالین روی زمین[1]
زمان اعتدال
بهاری		 انقلاب
تابستانی		 اعتدال
پاییزی		 انقلاب
زمستانی
ماه مارس ژوئن سپتامبر دسامبر
سال
روزساعتروزساعتروزساعتروزساعت
۲۰۱۵ ۲۰۲۲:۴۵۲۱۱۶:۳۸۲۳۰۸:۲۰۲۲۰۴:۴۸
۲۰۱۶ ۲۰۰۴:۳۰۲۰۲۲:۳۴۲۲۱۴:۲۱۲۱۱۰:۴۴
۲۰۱۷ ۲۰۱۰:۲۸۲۱۰۴:۲۴۲۲۲۰:۰۲۲۱۱۶:۲۸
۲۰۱۸ ۲۰۱۶:۱۵۲۱۱۰:۰۷۲۳۰۱:۵۴۲۱۲۲:۲۳
۲۰۱۹ ۲۰۲۱:۵۸۲۱۱۵:۵۴۲۳۰۷:۵۰۲۲۰۴:۱۹
۲۰۲۰ ۲۰۰۳:۵۰۲۰۲۱:۴۴۲۲۱۳:۳۱۲۱۱۰:۰۲
۲۰۲۱ ۲۰۰۹:۳۷۲۱۰۳:۳۲۲۲۱۹:۲۱۲۱۱۵:۵۹
۲۰۲۲ ۲۰۱۵:۳۳۲۱۰۹:۱۴۲۳۰۱:۰۴۲۱۲۱:۴۸
۲۰۲۳ ۲۰۲۱:۲۴۲۱۱۴:۵۸۲۳۰۶:۵۰۲۲۰۳:۲۷
۲۰۲۴ ۲۰۰۳:۰۷۲۰۲۰:۵۱۲۲۱۲:۴۴۲۱۰۹:۲۰
۲۰۲۵ ۲۰۰۹:۰۲۲۱۰۲:۴۲۲۲۱۸:۲۰۲۱۱۵:۰۳
تاریخ و زمان متوسط (به وقت ایران)
     اعتدالین (°۰) و انقلابین ('۲۶ °۲۳±) روی زمین     
نقاط
فصول		 اعتدال
بهاری		 انقلاب
تابستانی		 اعتدال
پاییزی		 انقلاب
زمستانی
زمان ۱ فروردین ۳۱ خرداد ۱ مهر ۱ دی
ساعت ۰۰:۰۰۱۷:۵۶۰۹:۳۷۰۶:۰۶

اوج خورشیدی (یا زمینی) دورترین نقطه فاصله زمین در مدار بیضویش نسبت به خورشید و حضیض خورشیدی نزدیکترین این فاصله است.

در نقطه حضیض خورشیدی (به انگلیسی: Perihelion)، یک سیاره در مدار بیضی شکلش به دور خورشید، در نزدیک‌ترین مکان به خورشید قرار می‌گیرد. برای یک سیاره، ستاره دنباله‌دار یا دیگر اجرام آسمانی، حرکت کردن به دور خورشید در یک مدار بیضی شکل انجام می‌گیرد و به این ترتیب فاصله بین جسم و خورشید در سراسر مدار تغییر می‌کند. در این نقطه در مدار، سیاره با حداکثر سرعتش حرکت می‌کند (قانون دوم کپلر). حضیض خورشیدی به‌طور خاص در مورد مدارهای حول خورشید به کار می‌رود ولی در واقع نقطه حضیض در هر مدار معمولی بیضی شکلی که در آن یک جسم کوچک‌تر به دور یک جسم بزرگ‌تر می‌گردد وجود دارد. برای به‌طور کامل مشخص کردن موقعیت یک سیاره، بحث نقطه حضیض خورشیدی به عنوان یکی از عناصر (پایه‌های) مدار مورد نیاز است. در یک میدان گرانشی (جاذبه‌ای) قوی، محل نقطه حضیض خورشیدی ممکن است به‌طور پیاپی روی مدارها جلوتر برود. در منظومه شمسی، این امر را می‌توان در مدار سیاره تیر (عطارد) مشاهده کرد که آزمون مهمی برای قانون نسبیت عام محسوب می‌شود.[2]

اوج و حضیض خورشیدی حدود ۱۳ روز[3] به‌طور دقیقتر ۱۳٫۰۶۷ درجه (اوج ۱۳٫۷ روز و حضیض ۱۲٫۸۲۵ روز) پس از نقاط انقلابین است که در اینصورت به‌طور متوسط و میانگین اوج خورشیدی ساعت ۲۱:۲۲ روز ۱۳ تیرماه (۴ ژوئیه) و حضیض خورشیدی ساعت ۱:۵۳ روز ۱۴ دیماه (۴ ژانویه) می‌باشد. روز و ساعت اوج و حضیض زمین در چند سال گذشته و آینده در جدول زیر آمده است[4]:

سال حضیض خورشیدی اوج خورشیدی
تاریخزمان (UT) تاریخزمان (UT)
۲۰۱۰ ژانویه ۳۰۰:۰۹ ژوئیه ۶۱۱:۳۰
۲۰۱۱ ژانویه ۳۱۸:۳۲ ژوئیه ۴۱۴:۵۴
۲۰۱۲ ژانویه ۵۰۰:۳۲ ژوئیه ۵۰۳:۳۲
۲۰۱۳ ژانویه ۲۰۴:۳۸ ژوئیه ۵۱۴:۴۴
۲۰۱۴ ژانویه ۴۱۱:۵۹ ژوئیه ۴۰۰:۱۳
۲۰۱۵ ژانویه ۴۰۶:۳۶ ژوئیه ۶۱۹:۴۰
۲۰۱۶ ژانویه ۲۲۲:۴۹ ژوئیه ۴۱۶:۲۴
۲۰۱۷ ژانویه ۴۱۴:۱۸ ژوئیه ۳۲۰:۱۱
۲۰۱۸ ژانویه ۳۰۵:۳۵ ژوئیه ۶۱۶:۴۷
۲۰۱۹ ژانویه ۳۰۵:۲۰ ژوئیه ۴۲۲:۱۱
۲۰۲۰ ژانویه ۵۰۷:۴۸ ژوئیه ۴۱۱:۳۵
۲۰۲۱ ژانویه ۲۱۳:۵۱ ژوئیه ۵۲۲:۲۷
۲۰۲۲ ژانویه ۴۰۶:۵۵ ژوئیه ۴۰۷:۱۱
۲۰۲۳ ژانویه ۴۱۶:۱۷ ژوئیه ۶۲۰:۰۷
۲۰۲۴ ژانویه ۳۰۰:۳۹ ژوئیه ۵۰۵:۰۶
۲۰۲۵ ژانویه ۴۱۳:۲۸ ژوئیه ۳۱۹:۵۵
۲۰۲۶ ژانویه ۳۱۷:۱۶ ژوئیه ۶۱۷:۳۱
۲۰۲۷ ژانویه ۳۰۲:۳۳ ژوئیه ۵۰۵:۰۶
۲۰۲۸ ژانویه ۵۱۲:۲۸ ژوئیه ۳۲۲:۱۸
۲۰۲۹ ژانویه ۲۱۸:۱۳ ژوئیه ۶۰۵:۱۲

اوج خورشیدی حداکثر تا ۱۵۲٬۰۹۷٬۷۰۰ کیلومتر (۱٫۰۱۶۷۱ واحد نجومی) و حضیض حداقل تا ۱۴۷٬۰۹۸٬۰۷۰ کیلومتر (۰٫۹۸۳۲۹ واحد نجومی) است. این دو نقطه با حفظ قرینگی و تقابل هم بر روی مدار زمین به تدریج جابجا می‌شوند، نقطه حضیض خورشیدی در سال ۲۰۰۰م بر ۲۸۲٫۸۹۵ درجه مداری بوده که تا سال ۲۰۱۲م به ۲۸۳٫۰۶۷ درجه مداری کشیده شده‌است.[3]

واژه نامه

واژه نامه و برگردان فارسی اوج و حضیض سیارات و پدیده‌های اختری:

جرم فضایینام انگلیسی اوجنام فارسی اوجنام انگلیسی حضیضنام فارسی حضیض
عمومی
Apoapsis/apocentre/apapsis‏
اوج/اوج مرکزی/دوراوج
Periapsis/Pericentre
حضیض
کهکشان
Apogalacticon
اوج کهکشانی
Perigalacticon
حضیض کهکشانی
ستاره
Apastron
اوج اختری
Periastron
حضیض اختری
سیاه‌چاله
pomelasma/Apobothra/Aponigricon
اوج سیاهچاله‌ای
Perimelasma/Peribothra/Perinigricon
حضیض سیاهچاله‌ای
خورشید
Aphelion
اوج خورشیدی
Perihelion
حضیض خورشیدی
تیر (عطارد)
Apohermion
اوج تیری
Perihermion
حضیض تیری
ناهید (زهره)
Apocytherion/Apocytherean/Apokrition
اوج ناهیدی
Pericytherion/Pericytherean/Perikrition
حضیض ناهیدی
زمین
Apogee
اوج زمینی
Perigee
حضیض زمینی
ماه
Aposelene/Apocynthion/Apolune
اوج ماهی
Periselene/Pericynthion/Perilune
حضیض ماهی
بهرام (مریخ)
Apoareion
اوج بهرامی
Periareion
حضیض بهرامی
هرمز (مشتری)
Apozene/Apojove
اوج هرمزی
Perizene/Perijove
حضیض هرمزی
کیوان (زحل)
Apokrone/Aposaturnium
اوج کیوانی
Perikrone/Perisaturnium
حضیض کیوانی
اورانوس
Apouranion
اوج اورانوسی
Periuranion
حضیض اورانوسی
نپتون
Apoposeidion
اوج نپتونی
Periposeidion
حضیض نپتونی
پلوتون
Apohadion
اوج پلوتونی
Perihadion
حضیض پلوتونی

پانویس
  1. United States Naval Observatory (2010-06-10). "Earth's Seasons: Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000-2020".
  2. «دربارهٔ نقطه حضیض خورشیدی بیشتر اطلاعات کسب کنیم». آکا ایران. خرداد ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۹ خرداد ۱۳۹۴.
  4. Espenak, Fred. "Earth at Perihelion and Aphelion: 2001 to 2050". AstroPixels.com. Retrieved 23 March 2020.

منابع
  • برابرهای فرهنگستان زبان فارسی. فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان - دفتر ششم. بخش اوّل: فارسی. تهران: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۷۹.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.