ثابت بن قره

ثابت بن قرّه (۲۲۱–۲۸۸ق) از مندائیان حران میان رودان؛ خردگرا، ریاضی‌دان و کوشا در تطبیق قواعد جبر بر هندسه، آشنا به زبان یونانی و مترجم آثاری از یونانیان بوده‌است. او پس از سرخسی و کندی، پی‌گیرنده موسیقی یونانی در مقابل موسیقی معمول در کشورهای اسلامی است.[1]

هرمسیه
اسطوره‌شناسی
متون هرمس
  • Corpus Hermeticum
  • The Kybalion
"Three Parts of the Wisdom of the Whole Universe"
جنبش‌ها
فرقه‌ها
موضوعات
اشخاص

آثار

آثار علمی ثابت بن قرّه در ریاضیات، نجوم، مکانیک، علوم طبیعی، موسیقی، پزشکی و دامپزشکی بیش از ۱۰۰ اثر داشته که نسخه‌های شماری از آنها باقی‌مانده‌است و برخی از آنها نیز تصحیح یا بررسی شده‌اند.[2]

ریاضی

آثار ثابت بن قرّه در ریاضیات به سه دسته تقسیم می‌شود: تألیف‌ها، ترجمه‌ها، و تصحیح‌ها:[2]

تألیف‌ها

  • کتاب فی الشکل المُلقَّب بِالْقَطّاع
  • مقاله فی استخراج اعداد المُتَحابَّةِ بِسُهُولَةِ الْمَسْلَکِ الی ذلک
  • کتاب المفروضات
  • کتاب فی مساحة قَطْعِ المخروطِ الذی یُسَمَّی المُکافی
  • مقاله فی مَساحَةِ المُجَسَّماتِ المُکافِیَة
  • فی مساحة الاشکال المسطحة و المجسَّمة
  • کتاب الی المتعلمین فی النسبة المؤلّفة
  • کتاب الی ابن وَهْب فی التأتی لاستخراج عملِ المسائلِ الهندسیة
  • کتاب فی عملِ شَکْلٍ مُجَسَّمٍ ذی اَرْبَعَ عَشْرَةَ قاعدةً تُحیطُ به کُرَةٌ مَعْلُومَة
  • مقاله فی اَنَّ اَلْخَطَّیْنِ اذا اُخرجا علی اَقَلْ من زاویتینِ قائمتینِ التَقَیا
  • مقاله فی برهانِ المصادرةِ المشهورةِ من اقلیدس
  • فی تصحیح مسائل الجبر بالبراهین الهندسیة
  • کتاب فی القطوع الاسطوانة و بسیطها
  • مسألة فی عمل المتوسطین و قسمة زاویة معلومة بثلاثة اقسام متساویة
  • رساله فی الحُجة المنسوبة الی سقراط فی المربع و قُطرِه
  • مسألة اذا اُخرج فی دائرةٍ ضلعُالمثلث و ضلعُ المسدس فی جهةٍ واحدة عن المرکز کانَ سطحُ الذی یُحازُ بَیْنَهُما مِثلَ سُدْس دائرة

ترجمه‌ها

  • کتاب المأخوذات لارشمیدس
  • شرح الشَکل الملقبِ بالقَطّاعِ من کتابِ المجسطی
  • رساله فی الاصول الهندسیة
  • رساله فی الدوائر المُتَماسَّة
  • کتاب المخروطات لابولونیوس
  • المدخل الی علم العدد الذی وَضَعَهُ نیقُوماخُس الجاراسینی

تصحیح‌ها

  • اصلاح ترجمة اصول اقلیدس
  • اصلاح کتاب المُعْطَیات لاقلیدس
  • کتاب الکرة المتحرکة لاوطولوقس
  • ترجمه کتاب الکرة و الاسطوانة لارشمیدس
  • کتاب الْاُکَرْ لثاوذوسیوس

اخترشناسی

مهم‌ترین آثار نجومی موجود ثابت به شرح زیر است:[2]

  • کتاب فی آلاتِ الساعاتِ الَّتی تُسَمَّی رُخامات
  • مقاله فی صفة الاشکال التی تَحْدُثُ بِمَمَرِّ طَرَفِ ظِلِّ المقیاسِ فی سطحِالافقِ، فی کل یوم و فی کل بَلْدَةٍ
  • کتاب فی اِبْطاءالحرکة فی فلک البروج و سرعتها بحَسَب المواضع التی تکون فیها من الفلک الخارج المرکز
  • فی سَنَة الشمس
  • رساله الی اسحاقِبن حنینِ التی یَذکر فیها حرکة الفلک مُقبلاً و مُدبراً
  • فی حساب رُؤیَةِ الْاَهِلَّة
  • تسهیل المجسطی
  • رسالة ثابت بن قرة فی ذکر الافلاک و خَلْقِها
  • قول فی ایضاح الوجه اندی ذکر بطلمیوس عنَّ به استخراج من تقدمه میسرة القمر الدوریه و هی مستویة

موسیقی

این آثار بر این پایه‌اند:[1]

  • ترجمه کتاب الارثما طیقی یا کتاب المدخل الی علم العدد اثر نیقوماخوس
  • مقاله فی الموسیقی
  • مسألة فی الموسیقی
  • کتاب فی علم الموسیقی(فی موسیقی)
  • رساله من امور الموسیقی

پانویس
  1. ستایشگر، ۱۳۷
  2. جهان اسلام، سرواژه: ثابت بن قره.

منابع
  • ستایشگر، مهدی (۱۳۷۶)، نام نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد سوّم، ۳، تهران: اطلاعات، شابک ۹۶۴-۴۲۳-۳۷۷-۸
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.