سیوند

سیوَند روستایی باستانی و خوش آب‌وهوا در استان فارس است.

سیوند
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانفارس
شهرستانمرودشت
بخشبخش سیدان
دهستانخفرک علیا
مردم
جمعیت۳۳۸۹ نفر (سرشماری ۹۵)
کد آماری۰۸۳۷۶۵

رتبه در استان

سیوند با ۳,۳۸۹تن[1]جمعیت طبق آمار رسمی سازمان آمار ایران در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۹۵ یکی از روستاهای بزرگ استان فارس است و از ۲۰ شهر استان جمعیت بیشتری دارد

ردیف نام شهر نام شهرستان تاریخ تاسیس
شهرداری		 جمعیت (۱۳۹۵)
۱ کوهنجان سروستان ۱۳۸۹ ۳،۲۸۱
۲ خوزی مُهر ۱۳۹۱ ۳،۲۴۵
۳ کوپن رستم ۱۳۹۱ ۳،۲۳۷
۴ اهل لامرد ۱۳۷۵ ۳،۱۷۹
۵ حسامی سرچهان ۱۳۸۹ ۳،۱۳۱
۶ سورمق آباده ۱۳۸۴ ۳،۰۵۰
۷ اسیر مُهر ۱۳۸۹ ۳،۰۴۲
۸ خانمین مرودشت ۱۳۹۱ ۳،۰۲۰
۹ دوبرجی داراب ۱۳۸۸ ۲،۹۰۷
۱۰ قطرویه نی‌ریز ۱۳۸۸ ۲،۸۹۵
۱۱ نودان کوه‌چنار ۱۳۷۹ ۲،۸۹۲
۱۲ افزر قیر و کارزین ۱۳۸۴ ۲،۶۵۷
۱۳ رامجرد مرودشت ۱۳۸۸ ۲،۵۵۰
۱۴ نوبندگان فسا ۱۳۸۴ ۲،۴۱۰
۱۵ چاه ورز لامرد ۱۳۹۷ ۲،۳۹۱
۱۶ حسن آباد اقلید ۱۳۸۸ ۲،۰۴۵
۱۷ سلطان‌شهر خرامه ۱۳۹۱ ۱،۹۲۸
۱۸ مادرسلیمان پاسارگاد ۱۳۹۱ ۱،۵۴۶
۱۹ بابامنیر ممسنی ۱۳۹۱ ۱،۳۷۹
۲۰ دوزه جهرم ۱۳۸۹ ۱،۳۴۸

ریشه‌شناسی نام سیوند
نمایی از بافت پلکانی سیوند

سیوند درآغاز سیه بند بوده که با توجه به پوشش انبوه منطقه که کبود به نظر می‌آمده و بندی عظیم بر روی رودخانه علت پیدایش این نام است.[2] همچنین گفته میشود اهالی سیوند، مهاجرانی از ایل سکوند، ساکن در غرب ایران می باشند که در زمان صفویه در جایگاه کنونی یکجانشین شده اند؛ نام سیوند نیز از ایل سکوند گرفته شده است.

تاریخچه پیدایش سیوند
آبشار او برو سیوند

سیوند در عهد صفویه در نزدیکی امامزاده عقیل در محلی که امروز به سیوند خرابه مشهور است قرار داشته‌است و چنان‌که از قبر نوشته‌های قبرستان امامزاده عقیل بر می‌آید که در قرن هفتم هجری در دوره غازان مغول در اینجا ساکن شده‌اند. طایفه ای که که معروف به قائد سیوندی بودند از سمت غرب ایران (کرمانشاه) به سیوند وارد شدند و آن دوران ها سیوند نامش مرغزار قالی بود یعنی منطقه سرسبز و این مهاجرین وقتی وارد شدند در سه نقطه ساکن شدند 1-تنگه بلاغی 2-سیوند خرابه 3-بنگ خشگ .افراد ومهاجرین جدید جنگاور و نظامی بودند .لوح قبر های زیادی در قبرستان کنار امامزاده از طایفه قائد های سیوندی وجود دارد که قدیمی ترین آن گه اکنون کشف شده است بنام قائد علی بن قائد حسن کرد سلیمان سیوندی متوفی رببع الاول 907 قمری می باشدیا سنگ قبرقایدبابا بن قایدحسن آقامیرسیوندی متوفی 1027 قمری (سبع عشرین الف) یالوح قبر قائدکدخدای محترم درویش ابن قائداحمد بن قائد ملک شمس الدین سیوندی متوفی ماه صفر المظفر سال 1030هجری قمری و لوح قبر مرحوم قائد کدخدای محترم قیصربن قائد نجم الدین سیوندی متوفی ذیححه الحرام 1037 هجری قمری و لوح قبر قائد شمس الدین ابن قائدحاجی شمسی در تاریخ جمادی الثانی 1044 هجری قمری و قائد شمس الدین ابن  قلی سیوندی متوفی جمادی الاول 1101 هجری قمری . البته لو ح قبر های زیادی وجود داشته که به دلیل ساخت اتوبان خراب شده است.طایفه قائد سیوندی که با جمعیتی بین 600تا 800نفر به این منطقه آمدند بیشتر نظامی و اسلحه به دست بودند و در کنار آن دامداری و کشاورزی هم می کردند آنها وارد ارتش صفوی شدند و با دولت صفوی ارتباط های خوبی داشتند و مالیات بگیر آنها بودند.قائد شمس الدین ابن قائد احمد شاه سیوندی از نظامیان مطرح سیوندی در دربار صفوی بود و در جنگ زرگان هم قائد های سیوندی حاضر بودند و در کنار نادر شاه می جنگیدند و با افغانی ها یا هوتکیان مبارزه کردند و نگذاشتند سیوند را تصرف کنند.ت و به همراه نادر تا هندوستان هم پیش رفتند و مالک ثروت زیادی شدند. ولی مورد غضب نادر قرار گرفتند و مجبور به تبعید یا کوچ اجباری از سیوند به نواحی جنوبی شدند. علاوه بر قائد های سیوندی طایفه ابوالمحدی هم مجبور به مهاجرت به خوزستان شدند.تا اینکه سیوند در سال ۱۱۳۴ در حمله محمود افغان به کلی ویران شد. تعداد بسیار زیادی از سیوندی‌ها معروف به طایفه قائدسیوندی از سیوندبه نواحی جنوبی فارس بیخه جات جنوب مهاجرت کردند و وراوی را به وجود آوردند و سالها در آن منطقه حاکمیت داشتند و هنوز جمعیت کثیری از آنها در شهر ها و روستاها مختلف لامرد و مهرزندگی می کنند. علاوه بر اینها


چند خانواده هم به رابر (اسکر) در کرمان مهاجرت کرده‌اند که بسیار مردمانی دلیر و مهمان نواز هستند. باقی‌مانده مردم سیوند در زمان قاجار در جای امروزی سیوند سکنی گزیدند.

در سیوند کلیمیان آزادانه دادوستد می‌کنند و ارامنه و فرنگیان به راحتی مراسم دینی خود را به جای می‌آورند [۲۷]

هم چنین عزیزالله سلیمانی اردکانی در کتاب مصابیح هدایت چنین می‌نویسد: از طرف یزد که به طور شیراز حرکت می‌کنی در همه جا مناطق متراکم‌نشین بهایی وجود دارد در بعضی مانند آباده نیمی بهایی و نیمی مسلمان (هرندی‌ها عموماً بهایی شده‌اند اما کرجه ‌ای ‌ها مسلمان مانده‌اند) و روستاهای اطراف آن مانند همت‌آباد ادریس آباد صغاد درغوک عباس‌آباد و وزیرآباد در بعضی نقاط مانندروستای خرمی (بلوک قونقری بخش بوانات) که ملک خاندان افغان بوده همگی یا عموماً آبهایی بوده‌اند. علاوه بر شیراز نی ریز ارسنجان زرقان ابرقو مروست سروستان کارزین وروستاهای اطراف آن‌ها از مراکز متراکم بهایی می ‌باشند که از این میان تنها سیوند از این حیث مبری بوده و حاجی‌های متعصب سیوندی مردم را از معاشرت با مسلمانان منطقه به علت همزیستی با بهاییان نهی می‌کنند درصورتی که کلیمیان در کاروانسرای کلیمیان و ارامنه در قلعه فرنگی‌ها زندگی می‌کنند.[۲۸]

زیارتگاه‌های سیوند

سوغات سیوند

می‌توان رب گوجه و خیار شور را نام برد و از سوغاتی‌های قیمی به سفیداب سنتی سیوند. ترشیجات سیوند. تهیه شده با سرکه سنتی رب انار آبغوره سنتی و شیره انگور و عرق بیدمشک و شاتره انواع میوه‌های سیوند به ویژه هلو انار گردو بادام سیب و گلابی به ویژه خیار سبز اشاره کرد…

طبیعت سیوند

رود سیوند

رود سیوند از ارتفاعات منطقه خسروشیرین واقع در شهرستان اقلید سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه پس از عبور از دشت پاسارگاد و تنگه بلاغی و سیوند به رود کر پیوسته و با تشکیل رود پلوار (کلوار) به دریاچه بختگان می‌ریزد. این رودخانه از میان شهر تاریخی اصطخر می‌گذشته و شاخه‌ای از آن به تخت جمشید می‌رفته‌است. به عبارت دیگر این رودخانه، آب شهر اصطخر و تخت جمشید را تأمین می‌کرده‌است. عوامل مذکور سبب شده بوده که رود سیوند رودی مقدس در نزد ایرانیان به‌شمار رود. سنگ‌های تخت جمشید به‌وسیله این رودخانه از معدن سنگ سیوند برده شده‌است.

آب‌نمای سیوند، پرد هخامنشی سیوند، امامزاده ابراهیم سیوند، امامزاده سلطان کرم سیوند، تنگه بلاغی، شهر باستانی اصطخر، جنگلهای سیوند و کوچه باغ‌های سیوند از جمله آثار توریستی و تاریخی کناره این رود محسوب می‌شوند. از زمان‌های قدیم تاکنون سدهای زیادی بر روی این رود به ویژه در تنگه بلاغی ساخته شده‌است. سد سیوند بر روی این رودخانه ساخته شده‌است. اطراف این رودخانه را چم و کندل دربر گرفته که کندل امامزاده بزرگ‌ترین کندل آن می‌باشد.

این رود چندین دوسه که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین آن‌ها دوسه سیوند است. از دیگر دوسه ‌ها می‌توان به دوسه قصر دشت دوسه دشتبال، دوسه زنگی آباد و دوسه سیدگه اشاره کرد. رود سیوند داری قم و شیتوهای عمیق و خطرناکی است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به قم اسوری، قم وردی، قم وشیتوی امامزاده، قم عبادی، قم سربند و قم و شیتوی سلطان کرم اشاره کرد.

خصوصیت بارز این رودخانه، سنگریزه‌ای بودن، ماسه‌ای بودن و پوشش غالب درخت‌های بید و گز و بوته‌های نوند (اسفند) کاشنی و خارشتر حاشیه آن است. در اطراف این رودخانه درنا، اردک وحشی، شانه بسر، لاک‌پشت، خرچنگ و دال دیده می‌شود. یکی از پرندگان نادر این منطقه فلامینگو سیوندی است که نسل آن رو به انقراض است. لازم است ذکر شود که این رودخانه در حال حاضر خشکیده و در صورت بارش فراوان باران در زمستان آب در آن جاری می‌شود.

.

چشمه‌سارهای سیوند
سیوندتقری۲

چشمه سارهای فراوان از جمله چشمه‌های آبشاراوبرو، اندرز، خره، تقرگی، پلنگی، آبشار آقل کمر، سرچشمه(چشمه ابوالمهدی)، واپر، کنج، اشکفت، چال رونی، سم سم، آبشار اوشه گاه، پرد وردی، چال جانقلی و پاچه یادگاری است. بکرترین جای این کوه منطقه‌است وسیع که تنگ فشکنام دارد.

درختان و گیاهان سیوند

در این کوه‌ها درخت‌های ونشک ژه الوک وکل همچنین گیاهان کوهی جاشیر روآسک کنگر لپو بندول خارج کارده درمنهوزیره کوهی فرنجمشکبوفور یافت می‌شود.<زیره و فرنجمشک سیوند> دارای عطر وبوی زیادوبنام زیره وفرنجمشک سیوند شهرت یافته و از قیمت بالایی برخوردار است.

آثار تاریخی

سیوند خرابه

شهر قدیم سیوند تا پیش از حمله محمود افغان که از غرب به امامزاده عقیل سیوند و گورستان قدیم سیوند از شرق به کاروانسرای سیوند در دامنه کوه‌های سیوند و در کنار رودسیوند واقع شده‌است. این مکان تاپیش از حمله محمودافغان شهری آباد بوده و در حمله محمود به کلی ویران شده‌است. این مکان در ۵/۱ کیلومتری شمال شرق سیوند کنونی قراردارد. این مکان بارها مورد کاوش‌های غیرقانونی قرار گرفته و مقدار زیادی از آن نیز توسط اهالی روستای قوام آباد تخریب شده‌است.

تنگه بلاغی

در جنوب غربی جلگه پاسارگاد تنگهٔ دراز و گودی است به نام تنگه بلاغی که محل رفت و آمد چارپایان و دام‌های ایل باصری و طوایف کرد شولی، فارسی، عبدالیوسفی و عرب می‌باشد. چون این تنگه کوتاهترین راه بین قادر آباد و سیوند است، ایالات نامبرده هنگام کوچ به ییلاق و همچنین برگشت از ییلاق از این راه می‌گذرند. درازای تنگه حدود ۱۲ کیلومتر و عرض آن ۲۰۰ تا ۵۰۰ متر می‌باشد ولی این پهنا قابل عبور نیست زیرا رودخانه سیوند و درختان انبوه و جنگلی اطراف رود عبور را مشکل کرده و تنها از کمر کوه که دارای راه باریکی است می‌توان گذشت. گذرگاه تنگه پس از گذشتن از پوزه‌های سنگ بر، تیرانداز، پوزه سرخ به دشت گسترده‌ای به نام دشت بلاغی می‌رسد. در آغاز تنگه در دامنه کوه راه باریکی به پهنای ۵/۱ متر و به درازای حدود ۲۰۰متر در سنگ کوه تراشیده شده که جالب و حائز اهمیت است و آثار آن می‌رساند که مربوط به دوران‌های خیلی دور می‌باشد. برحسب نیاز به رفت و آمد بسیار، دیوار گذرگاه سنگی را از بالا تراش داده و در بعضی جاها از یک متر تا ده متر پهنا داده‌اند. در وسط تنگه پایه‌های پلی دیده می‌شود که برای گذشتن از این سوی آب به سوی دیگر در قدیم الایام ساخته بودند. تنگه بلاغی به موازات تنگهٔ سعادت آباد قرارگرفته ولی همانقدر که تنگهٔ سعادت آباد خشک می‌باشد این تنگه با صفا و پر درخت است و بدون شک در دوران شاهنشاهی هخامنشی و قرن‌ها پس از آن راه مواصلاتیتخت جمشید ونقش رستم واستخر به پاسارگاد از همین طریق بوده و از این شهر به سوی هگمتانه می‌رفتند. از سیوند تا پاسارگاد از راهتنگه بلاغی کمتر از ۲۰ کیلومتر راه است. در حالیکه از راه فعلی و سعادت آباد حدود ۵۰ کیلومتر فاصله‌است.

چشمه آب معدنی لیرک سیوند

چشمه آب معدنی لیرک سیوند در کیلومتر ۷۵ جاده شیراز- اصفهان و در دامنه کوه‌های سیونددرارتفاعات ۲٬۲۰۰ متری سلسله جبال زاگرس، منطقه سیوند واقع شده‌است. از لحاظ کیفی یکی از بهترین آب‌های معدنی چشمه‌ای در کشور است که تأثیر محیطی بر آن از لحاظ آلودگی صفر است.

متأسفانه امروزه با احداث کار خانه با جعل تاریخی آب معدنی پارس کارخانه حوض و آب‌انبارچشمه را که به دوران ساسانیان می‌رسید را تخریب نموده‌است؛ و در پی اقدامات میراث فرهنگی برای فرار از نام تخریب کار چشمه و آب‌انبار ساسانی لیرک سیوند آن را به چشمه سادات تغییر داده‌است. اگرچه بر روی آب معدنی آنرابه زمان آریایی‌ها وهخامنشیان نسبت داده آما سؤال اینجاست که واژه عربی سادات در زمان هخامنشیان و آریایی‌ها چه می‌کرده اشت.

کاروانسرای شاه عباسی سیوند

کاروانسرای شاه عباسی سیوند: که در دوران صفویه بر کنار شهر قدیم سیوند(سیوند خرابه)که پیش از انقلاب قوام شیرازی رعیت‌های عشایر خود را در آن ساکن کرد که امروزه سازمان میراث فرهنگی آن را به نام کاروانسرای قوام آباد به‌دلیل مجاورت باروستای قوام آباد به ثبت رساندهاست این کاروانسرا امروزه بدست اهالی قوام آباد بسیار آسیب دیده و از دَرِ ورودی گردویی آن به عنوان پل مورد استفاده قرار گرفته‌است.

غار سیوند

این مکان در ۱کیلومتری متری سیوند بر فراز کوه‌های سیوند قرار دارد و یکی از نخستین پناهگاهای بشر است که در آن نقاشی‌ها و کنده کاری‌هایی در پیش از تاریخ کشف شده‌است. این اثر در تاریخ۱۱شهریور ۱۳۸۲بشماره ۹٬۸۳۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است. این اثر بربالای سیوند خرابه و در شرق امامزاده عقیل وگورستان صفوی سیوند قراردارد.

کتیبه پهلوی تنگ خشک سیوند

این کتیبه نخستین سندی است که در آن از سیوند نام برده شده‌است و در آن چگونگی ساخت تخت جمشید شرح داده شده‌است این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۵۴ به شماره ۱٬۱۱۱درفهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است. این اثر در کنار سیوند خرابه و گورستان کهن سیوند و در ۲۰۰متری سیوند کنونی بر دامنه‌های کوه‌های سیوند واقع شده‌است.

فهرست آثار تاریخی سیوند

کتابهای پیرامون سیوند

درمورد سیوند کتابهای متعدد نوشته شده که مهمترین آنها عبارتند از:

  • سیوند، مجتبی خرم (۱۳۹۴)
  • گویش سیوندی، فرزاد نوروزی - حسین آزاده (۱۳۹۵)
  • واژه‌نامه سیوندی، مجتبی خرم (۱۳۹۳)
  • دستور زبان سیوندی، مجتبی خرم (۱۳۹۴)
  • ضرب‌المثلهای سیوندی، حسین آزاده (۱۳۹۵)
  • آردگاما بگرسان (شعر سیوندی)، محمد نصیری (۱۳۹۶)
  • واژگان موضوعی در فرهنگ مردم سیوند، مجتبی خرم (۱۳۹۴)

نگارخانه
  • رود سیوند
  • سیوند جیریز بگی
  • سیوند تقری۳
  • سیوند آقل کمر
  • سیوند کنج

منابع
  1. «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
  2. پایگاه یادمان‌های دشت پاسارگاد

Die Mundart von Sivand by Wilhelm Eilers Journal of the American Oriental Society, Vol. 110, No. 4 (Oct. - <787:DMVS>2.0.CO;2-4Dec. , 1990), pp. ۷۸۷–۷۸۸*

  1. اطلس راه‌های ایران
  2. اقلیم فارس
    • ۴-راهنمای فارسی باستان ص ۱۴۷ زیر سیکا
  • ۵-فرهنگ زبان پهلوی ص ۳۹۷
  • ۶-(بیلی راشد محصل، محمد تقی، «سجیل» در مجلهٔ دانشکده ادبیات تبریز سال ۱۳۶۳ شماره مسلسل ۱۳۲).
  • ۷-فصلنامه هستی، تابستان ۱۳۸۵نوشتهٔ محمد تقی راشد محصل پژوهشگاه علوم انسانی ۲۴/۱۲/۸۴
  1. تاریخچه و شجره نامه امامزاده عقیل علیه السلام
  2. تاریخ حمله محمود افغان به ایران
  • ۱۰-واژه‌نامه زبان سیوندی: بهنام فانی به راهنمایی محمود رضا دستغیب بهشتی دانشگاه شیراز ۱۳۷۵
  1. ارانسکی: مقدمه فقه اللغه ایرانی
  2. دکتر پرویز خانلری:تاریخ زبان فارسی
  3. فرهنگ نام‌های فارسی
  4. کورش کمالی سروستانی:دانشنامه فارس
  5. اولین یادواره شهدای سیوند فارس
  6. تخت جمشید از نگاهی دیگر
  7. همایش «ایران ورجاوند» بزرگداشت پرویز ورجاوند
  8. آرشیو دانشگاه شیراز
  9. آرشیو روزنامه خبر جنوب
  • ۲۷-اسدالله فاضل مازندرانی، تاریخ ظهور الحق، تهران، مؤسسه ملی چاپ آثار امری ،۱۳۱بدیع، ج۸قسمت اول
  • ۲۸-عزیزالله سلیمانی اردکانی، مصابیح هدایت، تهران، لجنه ملی چاپ آثار امری، ۱۰۶بدیع[۱۳۲۸ش]، ج۲
  • اقلیم پارس، سید محمدتقی مصطفوی، نشر تابان، تهران، ۱۳۶۴، ص ۱۸–۱۷.
  • شوارتس، پاول: جغرافیای تاریخی فارس، ترجمه کیکاوس جهانداری،
  • دانشنامه فارس
  • ایران مصور
  • دانشنامه فارس کوروش کمالی سروستانی
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.