فرگشت‌گرایی
فرگشت‌گرایی یا تطورگرایی، نخستین نظریه کلاسیک در انسان‌شناسی دانشگاهی می‌باشد که در قرن نوزده و تا اوایل قرن بیستم میلادی، نظریه مسلط در علوم انسانی به‌طور عام و در انسان‌شناسی به‌طور خاص به‌شمار می‌رفت.[1]
این نظریه سرچشمه خود را از علوم زیستی از یک سو و از الهیات از سوی دیگر می‌گرفت.[1]
محوریت
محور اساسی تکامل‌گرایی بر این اصل استوار است که هر پدیده فرهنگی را باید حاصل زنجیره‌ای طولانی از تغییرات آن در طول یک خط زمانی و مکانی در نظر گرفت. این تغییرات به باور فرگشت‌گرایان، عمدتاً به دلیل نیاز به انطباق پدیده با محیط برای بقاء انجام می‌پذیرد و هر پدیده یا موجودی که بهتر بتواند این انطباق را انجام دهد، از شانس بقای بیشتری برخوردار خواهد بود.[1]
نظریه اصالت تطوّر Evolutionnism (فرگشت‌گرایی) یکی از نظریات فلسفی باستانی است که قدمت آن به فلسفه یونان (امپدوکلس و ارسطو) و فلسفه دوره اسلامی (اخوان صفا و ابن خلدون) می‌رسد و در دوران‌های اخیر به عنوان یک نظریه علمی مطرح شده‌است. اخیراً دانشمندان نشو و نمای موجودات زنده را با توسل به قانون تنازع بقا و قانون انتخاب طبیعی (داروین) توجیه و تعلیل کرده‌اند، یا تغییرات تدریجی و آرام آرام حیوانات را به تأثیر محیط و وراثت (لامارک) نسبت داده‌اند. یا قانون تطور را قانونی عام و کلی و محیط بر تمام موجودات از ابر و مه گرفته تا خورشید و ستارگان، و از انواع موجودات شیمیائی گرفته تا انواع موجودات زنده، و از اعضای بدن گرفته تا صفات اخلاقی و عقلی و مؤسسات اجتماعی (هربرت اسپنسر)، می‌دانند. بنا بر این تطور در نظر این دانشمندان به معنی تنوع توأم با تکامل است.[2]
وضعیت کنونی
امروزه هر چند فرگشت‌گرایی در قالب نوفرگشت‌گرایی و انسان‌شناسی محیط‌شناختی حفظ شده‌است اما تغییراتی اساسی در رویکرد آن مشاهده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها پرهیز از جبرگرایی و داروینیسم اجتماعی، اهمیت دادن هر چه بیشتر به فرایندهای مبادله با محیط، چند خطی دیدن و لحاظ نمودن ساختارهای ژنتیک و بسیار خرد از یک سو و زیست‌بوم‌ها و ساختارهای کلان از دیگر سو می‌باشد.[1]
نمایندگان فرگشت‌گرایی
مهم‌ترین نمایندگان تاریخی فرگشت‌گرایی پس از داروین در حوزه علوم طبیعی، در انسان‌شناسی جیمز فریزر و ادوارد برنت تایلور در بریتانیا و امیل دورکیم و مارسل موس در فرانسه می‌باشند. در آمریکا این مکتب ابتدا با آثار هنری لوئیس مورگان پدیدار گشت.[1]
منابع
- مفاهیم و نظریه‌های انسان‌شناسی (1): تطور گرایی | انسان‌شناسی و فرهنگ
- جمیل صلیبا - منوچهر صانعی دره‌بیدی، فرهنگ فلسفی، انتشارات حکمت - تهران، چاپ: اول، ۱۳۶۶ ص ۲۳۵
جستارهای وابسته
- داروینیسم اجتماعی
- روان‌شناسی فرگشتی
- زیست‌شناسی فرگشتی
- انسان‌شناسی فرگشتی
- زیست‌جامعه‌شناسی