مردم سمنانی

مردم سمنانی یا مردم کومشی یا کومسی یا قومسی به مردم بومی شهرستان‌های سمنان، سرخه، دامغان و شاهرود گفته می‌شود که به یکی از گویش‌های زبان کومشی گویش می‌کنند. قوم کومش، کومش گستره جنوب البرز است، از قدیم الایام ساکنان این منطقه کومشی می گفتند این منطقه در تقسیمات کشوری ایران با نام سمنان شناخته می شود.[1] امروزه گویش کومشی تنها در شهرستان سمنان، سرخه و مهدی‌شهر و نواحی افتر، لاسجرد، بیابانک و ده نمک گویش می‌شود و در دیگر نواحی آن زبان فارسی و تاتی و مازندرانی رایج است. به اعتقاد زبانشناسان از منطقه سمنان تا گرمسار هیچ گونه بومی از زبان فارسی شناخته نشده‌است و شهر سمنان و روستاهای اطراف سمنان گویش کومشی خود را حفظ نموده‌اند.[2] عبدالله مقدسی مردم کومش را نه فارس و نه تازی می‌داند و در وصف زبان مردم کومش چنین می‌گوید: «زبان کومش و گرگان به هم نزدیک است. ها بکار می‌برند و می‌گویند هاکن و هاده و آن را حلاوتی‌ست، و زبان مردم طبرستان بدانها نزدیک است مگر در آن شتاب است».[3] پس از فتح ایران توسط اعراب لفظ کومش به قومس تغییر کرد و از آن پس به ولایت کومش قومس گفته می‌شد و به مردم بومی آن قومسی گفته می‌شد.[4] امروزه مردم مازندران و گیلان و گلستان به اهالی سمنان کومشی می‌گویند. اکثر مردم سمنان خود را قومسی و کومشی می‌نامیدند.[5]

مردم کومشی
مناطق با جمعیت چشمگیر
استان‌های سمنان، گلستان
زبان‌ها
زبان‌های کومشی
دین
اکثراً مسلمان شیعه
قومیت‌های وابسته
ایرانیان

محدوده کومش
نقشهٔ زبانی استان سمنان : رنگ آبی زبان‌های کومشی (سمنانی، سنگسری، افتری و سرخه‌ای) - رنگ سبز تیره زبان مازندرانی (الیکایی، شهمیرزادی ،دیباجی و مجنی) - رنگ نارنجی (زبان‌های فارسی، مازندرانی ، آذربایجانی و لری) - رنگ سبز روشن گویش های فارسی-مازندرانی(ایوانکی) - رنگ زرد زبان فارسی - رنگ قرمز آذربایجانی

سرزمین «کومس» که حدود آن را از گرمسار تا بیارجمند می‌دانند، سرزمینی است که در شمال ایران و در شرق ری واقع بوده‌است. شاهراه بزرگ خراسان که از ری، در ناحیه جبال می‌آمد و به نیشابور در خراسان منتهی می‌گردید از سراسر ایالت قومس می‌گذشت و همه شهرهای مهم قومس سر این راه واقع بود.[6] جغرافی‌نویسان عرب بخشی از شاهراه بین آبادی‌های کنونی عباس‌آباد و لاسگرد دهستانی در شهرستان سرخه را جزء ولایت جداگانه‌ای به نام قومس دانسته‌اند.[7] به گفتهٔ یاقوت حموی قومس معرب کومسی است و سرزمینی است پهناور و مشتمل بر شهرها و ده‌ها و کشتزارها که در دامنه کوهستان طبرستان قرار دارد و شهر مشهور آن دامغان است که در میان ری و نیشابور واقع شده و از شهرهای مشهور آن بسطام، بیار و سمنان است.[8]

جستارهای وابسته

منابع
  1. نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامه‌ی تبرستان و مازندران جلد دوم. نشرنی = ۲۶۱.
  2. حبیب برجیان، گویشهای پارسی-تبری در منطقه انتقال زبان با مرز مازندران، ۱۹۹.
  3. احسن التّقاسیم فی معرفة الاقالیم، ص ۳۶۸
  4. قومس، چاپ اول، ص ۴.
  5. اعتماد السلطنه، مطلع الشمس جلد سوم، به کوشش تیمور برهان لیمودهی، ۲۵۶.
  6. لسترنج (۱۳۶۷)، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمهٔ محمود عرفان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ص. ص۳۸۹
  7. و. بارتولد (۱۳۷۲)، تذکره جغرافیای تاریخی ایران، ترجمهٔ حمزه سردادور (طالب‌زاده)، تهران: توس، ص. ص۱۳۹
  8. یاقوت حموی، معجم البلدان جلد چهار، ۲۰۳.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مردم سمنانی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.