میدان

میدان واژه‌ای پارسی [1] به معنای فضای بازی در برخوردگاه چند خیابان است. اخیراً این واژه عیناً در برخی متون اروپایی برای توصیف میدان‌های بزرگ استفاده می‌شود.

برای دیگر کاربردها، میدان (ابهام‌زدایی) را ببینید.
میدان نقش جهان در شهر اصفهان.

از میدان‌ها برای دستفروشی، برپایی بازارهای روز، برپایی تظاهرات و غیره هم استفاده می‌شود. در بسیاری از میدان‌ها، چمن، فواره، یادمان و تندیس‌هایی به منظور زیباسازی ساخته و نهاده می‌شود.

نهادهای بزرگ شهری و کشوری مانند شهرداری‌ها و وزارتخانه‌ها هم معمولاً در دور میدان‌های اصلی شهرها قرار دارند. درفیزیک هم میدان به مجموعه ای از برداری‌های هم سان و هم سو گویند که نظایر آن میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی است. نکته:میدان‌های غیر یکنواخت هم در طبیعت یافت می‌شود ولی ارزش محاسباتی ندارد. مانند میدان گرانشی زمین.

ریشه‌شناسی واژه

میدان واژه‌ای پارسی می‌باشد که از ریشه می با پسوند دان تشکیل یافته‌است.[2] جان ریچاردزون ایرانشناس در سال ۱۷۰۰ میلادی فرهنگ عربی و فارسی و انگلیسی خو درا نوشت و آن در دانشگاه اکسفرت به عنوان داکترای اش پذیرفته شد. وی «می دان» را یکبار «پیاله می» و بار دیکر میدان را بخشی از زمینی باز (بدون آبادی) برگردان نموده‌است.[3][4] میدان به معنی عیش فراخ خوش هم بکار رفته‌است. جان ریچاردزون با کتاب توماس هاید (چاپ ۱۷۰۰ میلادی) آشنایی داشت که در آن در حدود ۵۰ فرهنگ فارسی از ایرانزمین و هند درج‌اند. واژه می برای شراب از میوه‌ها و به ویژه از میوه انگور گفته می‌شود. در بسیاری از واژه‌های پارسی این واژه به عنوان پسوند و پشوند بکار برده شده‌است: میگسار, میخوش, میگون، میمون) , می ناب, میکده، می جو (نبات یا گیاه شرین), میخانه، میال, میمنت, می‌زده, میستان (ستان می), میستان (هم روستاهای ایرانزمین) , می‌شوم (ضد: میمون) وغیره

در میدان‌های ایران زمین در چار جشن بزرگ باستانی خورشیدی، نوروز و مهرگان، یلدا و تیرگان می‌خورده می‌شد. گفته می‌شود که سرکه و می‌را ایرانیان ازانگور و آب انگور اختراع کردند؛ و الکل را زکریای رازی در نزدیکی تهران کشف نمود. سرکه بخش جدا ناپذیر خوان نوروزی می‌باشد. آب هفت میوه در سر دسترسخوان (سفره) قرار داده می‌شود.

گفته می‌شود که در ایرانزمین باستان در حدود ۱۲۰ انواع گوناگون انگور وجود داشت. قرار پژوهش در سال ۱۹۶۰ میلادی تنها در کشور به نام افغانستان ۴۴ رقم میوه انگور وجود داشت. انگور شیراز و هاجی فیروز، هرات و کندهار و شمالی (مناطق کابلزمین تا به استالف که استافیل هم به آن نامیده شده‌است) بسیار خوشمزه می‌باشند. کشور ایران در حدود ۲۷۰۰۰۰ هکتار تاکستان انگور دارد. کشور نامنهادافغانستان ۵۱۸۰۰ هکتار! می یا شر+اب در زمان پیش از اسلام نقش در حیات مردم بازی می‌کرد و می و می ناب در ادبیات پارسی زبانان ایرانزمین پس از اسلامی شدن به عنوان استعاره و سمبول حقیقت در مهر و محبت و عشق ورزی بکار برده شده‌است.

میدان نام‌های مشهور باغ‌ها و جایگاه عمومی مردم در بخش‌های باستانی ایرانزمین قرار داشتند که امروز جز از کشورهای آسیای مرکزی‌اند.

در بناگاهای میدان‌های بزرگ ایرانزمین سرودخوانی و موسیقی و نمایش‌های عشقی مانند نمایشگاه‌های دیونیسوس ("جشنهای می یونانی") پرپا می‌شدند نام‌های این میدان‌ها با نام‌های اساطیر ایرانزمین در پیوند بودند:

در زمان‌های ییش از اسلام در زمینی که در آنجا می فروشان، می‌می‌فروختند یا بازار می فروشان، میدان نامیده شده‌است. آدام اولئاریوس ممکن است اولین ایرانشناس آلمانی باشد که در سال ۱۶۴۷ در سفرنامه اش به نام «توضیحات اغلب دلپذیر از سفر خاوری» (به آلمانی: Oft begehrte Beschreibung der orientalischen Reise) و در کتاب پیرامون سفر اش به ایرانزمین در سال ۱۶۵۶ به نام (به آلمانی: Vermehrte neue Beschreibung der [...] Persischen Reise) واژه «میدان» را در پیوند به میدان‌های ایرانزمین بکار برده‌است.

الفرت دپپر و یوهان کریستوف بیر ایرانشناسان آلمانی اند که بعد از آن در اثرشان از میدان چندین بار یاد کرده‌اند. اثر شان زیر نام توضیح امپراطوری شاهی پارس (به آلمانی: Beschreibung des Koenigreichs Persien) در سال ۱۶۸۱ میلادی در نورنبرگ بچاپ رسید. این دو دانشمند آلمانی در کتاب خویش نگاریده‌اند که میدان در پیش در یا هوف (Hof) یا فورتی (Pforte) بنا می‌شدند.

واژه‌ها با پسوند دان

پسوند دان نشانگر جا شهرها

پسوند دان نشانگر جا ظروف
  • نمکدان یا نمکدانی
  • شکردان یا شکردانی
  • گلدان یا گلدانی
  • میدان و ی میدانی
  • دیگدان، آبدان، خاکدان، شمعدان، خاکستردانی، چمدان، سیمدان وغیره.
  • شراب ایرانی

می با پسوند وند هم ساخته شده‌اند است که چگونگی یک شیء را بیا می‌کند مانند میوند، ولسوالی میوند

پیوند به بیرون

پانویس
  1. میدان استقلال کی‌یف: آرمان‌ها و واقعیت‌ها، بی‌بی‌سی فارسی
  2. William Andrew: A Comprehensive Synopsis of the Elements of Persian Grammar: With Some Remarks on the Arabic , London. 1830
  3. https://archive.org/stream/dictionarypersia00johnuoft#page/1282/mode/2up
  4. https://archive.org/stream/dictionarypersia00johnuoft#page/1284/mode/2up

منابع
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.