نبرد فراض

جنگ فراض (به عربی: موقعة الفراض) یکی از رشته جنگ‌های صدر اسلام است که بین ایران و اعراب به وقوع پیوسته‌است، گفته می‌شود که این جنگ در ماه ذوالقعده سال ۱۲ هجری قمری برابر ۶۳۴ میلادی به فرماندهی خالد بن ولید رخ داده‌است. خالد در ماه رمضان به سوی ناحیهٔ شام و عراق و «جزیره» حرکت کرد، رومیان از این تحرک خالد و ورود وی به «الفراض» باخبر شدند، خشمگین شدند، رومی‌ها از همسایگان پارسی خود درخواست کمک نمودند، همچنین مسیحیان اعراب «تغلب» و «ایاد» و «نمر» به یاری رومی‌ها شتافتند، و در ساحل رود فرات گرد آمدند، قشون روم و پارس وهمپیمان‌های شان از اعراب به خالد پیغام دادند که برای جنگ دو راه پیش رو دارد یا اینکه از رودخانه فرات عبور کند و به سوی آن‌ها رود، یا اینکه اجازه دهند که لشکریان پارسیان به سوی آن‌ها عبور کنند، در اینجا جنگی خونینی مابین قوای رومی‌ها و سپاهیان ایرانی واعراب که به رومیان کمک می‌کردند از یک طرف، و خالد بن ولید از طرف دیگر درگرفت که باز مسلمانان فاتح شدند.

Battle of Firaz
بخشی از the جنگ‌های اعراب و بیزانس and حمله اعراب به ایران
تاریخ ژانویه ۶۳۴ مکان Firaz, بین‌النهرین (عراق) نتیجه Decisive Rashidun victory
طرفین درگیر
خلافت راشدین	امپراتوری بیزانس شاهنشاهی ساسانی
فرماندهان و رهبران
خالد بن ولید	هرمز جادویه

در مورد این جنگ طبری می‌نویسد: کشته شدگان پارسیان و رومیان از صد هزار نفر تجاوز کرده‌است، خالد پس از جنگ ۱۵ روز در «فراض» ماند، در ۲۵ ذی القعده به طرف حیره حرکت کرد.

اما «مستر مویر» در کتاب (الخلافه) چاپ ۱۹۴۲ هنگام ذکر نبرد فراض در صفحهٔ ۶۱ عدد کشته شدگان رد می‌کند، و می‌گوید که این شمار عدد قابل تصدیق نیست، گرچه تعداد قشون پارسیان و رومیان ومسیحیان اعراب زیاد بودند، بعضی مؤرخین عرب نوشته‌اند که پارسیان و رومیان با جیشی بزرگ با خالد وارد جنگ شدند، اما هیچ‌کدام از آنان عدد افراد این جیش را ذکر نکرده أند. اما نوشته‌اند که قوای دشمن از ۳ جیش تشکیل می‌شده‌است: جیش پارسیان، رومیان و اعراب مسیحیان؛ لذا گفته‌اند که تعداد کشته شدگان زیاد بوده‌است. بنا براین طبری نوشته‌است که تعداد کشته شدگان از ۱۰۰ هزار نفر تجاوز کرده بوده‌است. در این باره قعقاع بن عمرو در مورد پیروزی مسلمانان در (موقعهٔ الفراض) سروده أست:

لَقیَنا بالفراض جُمُوع روم		وَفُرس غَمها طُول اَلسَلام
بدنا جَمعُهُم لَمَا اَلتَقیَنا		وبیتنا بجمع بَنی رزام
فَما فتئت جُنود السلم حَتی		رَأینا اَلقَومُ کَالغَنم السوام

منابع

• الحموی، یاقوت، ابوعبدالله، (مُعجَم اَلبُلدان) ، دارالکتب العلمیة، بیروت، لبنان، جلد یکم، چاپ سال ۱۹۹۰ میلادی به (عربی).
• شاکر، محمود، (التّاریخ الإسْلامَی) ، المکتب الاسلامی، بیروت، چاپ سال ۱۹۸۵ میلادی به (عربی).
• النجار، عبدالوهاب، (الخلفاء الراشدون) ، المکتب الاسلامی، بیروت، چاپ سال ۲۰۰۲ میلادی به (عربی)
• محمد، رضا، (تاریخ الخلفاء) ، دارالکتب العلمیة، بیروت، لبنان، جلد یکم، چاپ سال ۱۹۷۷ میلادی به (عربی).