نقطویه
نقطویه یا نقطویان یا پسیخانیان، پیرو محمود پسیخانی گیلانی بودند که حوالی سال ۸۰۰ ه. ق، در زمان سلطنت امیرتیمور گورکان، مذهب نقطوی را بنیان گذاشت. محمود، نخست از پیروان سیدفضل الله نعیمی استرآبادی، پیشوای حروفیه بود، اما سیدفضل الله او را به دلیل خودپسندی و نافرمانیاش طرد کرد و به محمود مطرود یا مردود مشهور شد.
نظریه
حروفیه با استفاده از علم حروف، تمام امور و احکام دینی را به ۲۸ حرف عربی و ۳۲ حرف فارسی ارجاع داده و معتقد بودند که چون خدا محسوس نیست و جز از راه کلمه و لفظ قابل شناختن نیست، پس پایه شناخت خدا لفظ و کلمه است. سخن، مرکب از حروف است و بنابراین اصل و لُب سخن و صدا حرف است.
نقطویه ادامه جریان کاستن و مفهومی کردنی بود که حروفیه آغاز کرد به گونه‌ای که همه چیز در نقطه خلاصه گردد. برخی وجه تسمیه اسم نقطویه این می‌دانند که به ایشان نقطوی و اهل نقطه گفته‌اند، چرا که محمود، آفرینش و پیدایش همه چیز را از خاک می‌دانست و آن را نقطه می‌خواند.
نویسنده تاریخ عالم آرای عباسی نوشته است، آن‌ها عالم را قدیم می‌دانستند؛ اعتقاد به حشر و قیامت نداشتند و دربارهٔ خواص نقطه عقاید مخصوص اظهار می‌کرده‌اند و به تناسخ نیز معتقد بوده‌اند.
از اشعاری که به این فرقه منتسب است، شعری در اعلان پایان زمانهٔ اسلام و آغاز دوران نقطویه است: از محمد گریز در محمود، کاندر آن کاست اندرین افزود.
دربارهٔ محمود پسیخانی آرا و عقاید متضادی به چشم می‌خورد اما در مؤلف و آگاه بودن وی شکی نیست، گویا بیش از ده‌ها کتاب نوشته بوده‌است. نسخهٔ اصلی کتاب المیزان وی هنوز در یکی از کتابخانه‌های تهران موجود است.
محمود پسیخانی گویا سرانجام با افکنده شدن در تیزاب کُشته می‌شود، در عمدی بودن این حادثه یا امکان تکفیر وی اطلاعاتی جسته و گریخته در برخی نوشته‌های تاریخی موجود است.
منابع
نگاهی به فرقه نقطویه - کیهان فرهنگی - مرداد ۱۳۷۲ - شماره ۱۰۰ - صفحه ۱۱۲ تا ۱۱۵
واکاوی رفتار شاه عباس با دراویش نقطوی http://www.aftab.ir/articles/applied_sciences/geograohy_history/c12c1223370717_king_abass_safavi_p1.php
پسیخانی، محمود - رضا رضازاده لنگرودی http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=2771