حروفیه
نهضت حروفیه با تکیه بر ارزش عددی حروف الفبا، برای شکستن الفاظ داشت تا مخاطبان خویش را به تأمل و تفکر وادار نماید. نهضت حروفیه در ستیز با سلطه سیاسی - اقتصادی تیموریان، بر عنصر آگاهی تودهها تکیه کرد تا با ظلم پیکار نماید. این جنبش، از زبان شعر (فارسی، ترکی و مازندرانی) برای انگیزش پیروان خود استفاده میکرد. بنیانگذار فرقه حروفیه فضلالله حروفی استرآبادی بود که در طبرستان و شهر استرآباد (گرگان امروزی) به دنیا آمد.
حروفیه
شعارهای محوری نهضت حروفیه عبارت بودند از: آگاهی انسان، برابری و عدالت اجتماعی. عقاید نهضت حروفیه در نوشتارهایی به سه زبان ترکی و مازندرانی و فارسی نگاشته شدهاست. این نهضت، سبب قیامهایی علیه حکام تیموری در ولایات و شهرهای بزرگ شد. از میان این قیامها به قیام مردم اصفهان علیه خراج گزاران تیمور و قتلعام مردم آن شهر نام برد. پیروان حروفیه طبیعت را از معنویت و انسانیت را از مادیت جدا نمیپنداشتند. میراث محتوای فکری - فلسفی این نهضت آبشخور فکری نهضتهای دیگری در ایران تا اواخر دوره قاجاریه بود که از مهمترین آنها میتوان به نقطویه اشاره کرد. مایههای عرفانی و انسانی این نهضت در تعالیم حلاج ریشه داشت که بازبانی قابل فهم برای عامه مردم و در ابعاد انسانی - اقتصادی و اجتماعی مطرح میگشت.
هدف اصلی حروفیه مبارزه با حکومت فئودال تیموری بود. اوضاع اقتصادی ایران بعد از حملهٔ مغول بسیار فلاکتبار بود. کشاورزی رو به زوال گذاشت و کمکم از بین رفت و مردم گرسنه میماندند. با حملهٔ تیمور اوضاع بسیار وخیمتر شد. تیمور برای محکم کردن پایههای سیاسی و اجتماعی خود تظاهر به دینداری میکرد و در این بین داستانی وجود دارد که او حافظ کل قرآن بود و حتی میتوانست قرآن را از آیهٔ انتهاییِ آن به آیهٔ ابتدایی آن بخواند.
هرچند در حال حاضر نحله یا فرقهای با عنوان حروفیه وجود ندارد، اما قسمت زیادی از عقاید آنها را میتوان در فرقههای دیگر مشاهده کرد. در حال حاضر نمایندهٔ اصلی حروفیه، بکتاشیه است.