نیترو اسید

نیتروس اسید یا نیترو اسید (به انگلیسی: Nitrous acid) با فرمول شیمیایی HNO_۲ یک ترکیب شیمیایی با شناسه پاب‌کم ۲۴۵۲۹ است. که جرم مولی آن ۴۷٫۰۱۳ g/mol می‌باشد. شکل ظاهری این ترکیب، محلول آبی کمرنگ است. این ماده دارای خواص اسیدی است[1]. هم‌چنین می‌تواند در واکنش‌های اکسایش و کاهش نیز شرکت نماید.

نیترو اسید
Preferred IUPAC name Nitrous acid
نام‌گذاری اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی Hydroxidooxidonitrogen
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس	۷۷۸۲-۷۷-۶
پاب‌کم	۲۴۵۲۹
کم‌اسپایدر	۲۲۹۳۶
شمارهٔ ئی‌سی	231-963-7
KEGG	C00088
MeSH	Nitrous+acid
ChEBI	CHEBI:25567
ChEMBL	CHEMBL۱۱۶۱۶۸۱
مرجع جی‌ملین	983
3DMet	B00022
جی‌مول-تصاویر سه بعدی	Image 1
SMILES O=NO
InChI InChI=1S/HNO2/c2-1-3/h(H,۲٬۳) Key: IOVCWXUNBOPUCH-UHFFFAOYSA-N
خصوصیات
فرمول مولکولی	HNO2
جرم مولی	47.013 g/mol
شکل ظاهری	Pale blue solution
چگالی	Approx. 1 g/ml
دمای ذوب	Only known in solution
اسیدی (pKa)	3.398
خطرات
شاخص ئی‌یو	Not listed
نقطه اشتعال
ترکیبات مرتبط
دیگر آنیون‌ها	نیتریک اسید
دیگر کاتیون‌ها	سدیم نیتریت پتاسیم نیتریت نیتریت آمونیوم
ترکیبات مرتبط	دی‌نیتروژن تری‌اکسید
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
(بررسی) (چیست: /؟)
Infobox references

ساختار

در نیترو اسید، توالی اتمها به شکل HONO است و ساختار پیوندی آن به صورت H-O-N=O می‌باشد. نیتروژن دارای هیبریداسیون sp² است و اتم‌های اکسیژن از هیبریداسیون sp³ استفاده می‌کنند[2]. چرخش حول پیوند H-O در این مولکول موجب می‌شود صورت‌بندیهای مختلفی دیده شود که فرم ترانس از فرم سیس پایدارتر می‌باشد (به دلیل دافعهٔ کمتر ابر الکترونی پیوندهای H-O و N=O). به دلیل اختلاف الکترونگاتیوی بین اتم‌های پیوندی در این مولکول، و نیز به دلیل ساختار نامتقارن، مولکول نیترو اسید یک مولکول قطبی به شمار می‌آید.

خواص فیزیکی

نیترو اسید دارای مولکولهای قطبی است؛ بنابراین نیروی بین این مولکول‌ها از جنس جاذبه‌های دوقطبی-دوقطبی می‌باشد. از طرفی با توجه به ساختار مولکول که توالی H-O-N در آن دیده می‌شود؛ اتم هیدروژن در مولکول نیترو اسید دارای کمبود الکترون (اندکی بار مثبت) است و می‌تواند با اکسیژنِ متصل به نیتروژن مولکول دیگر، پیوند هیدروژنی برقرار نماید. با توجه به موارد گفته‌شده، نیترو اسید به خوبی در آب و سایر حلالهای قطبی دیگر (با خاصیت یونیزه‌کنندگی بالا=ثابت دی‌الکتریک بالا) حل می‌شود.

خواص شیمیایی

خصلت اسیدی

نیترو اسید یک اسید ضعیف است و می‌تواند با از دست دادن یون هیدروژن (=پروتون) به یون نیتریت تبدیل شود:

HNO₂→H⁺+NO₂^-

بنابراین محلول نیترو اسید دارای pH (پی اچ) کم‌تر از 7 است.

اکسایش و کاهش

عدد اکسایش نیترژن در این ماده 3+ است؛ پس می‌تواند تا 5+ بالا رود و تا 3- پایین بیاید؛ بنابراین می‌توان نیترو اسید را به نیتریک اسید اکسید کرد یا آن را به مواد مختلف احیا نمود. چند نمونه از واکنش‌های مختلف را در زیر می‌بینید:

2HNO₂+1O₂→2HNO₃

HNO₂+ArNH₂+H⁺→ArN₂⁺+2H₂O

طرز تهیه

یکی از رایج‌ترین روش‌های تهیه (سنتز) این ماده، حل کردن دی‌نیتروژن تری‌اکسید (نیتروژن(III) اکسید) در آب است:

N₂O₃+H₂O→2HNO₂

NaNo2+ HCl

جستارهای وابسته

• ترکیب شیمیایی
• نام‌گذاری اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی

منابع

1. Chemistry; Charles E. Mortimer; Chap. 16
2. Chemistry; Charles E. Mortimer; Chap. 8&9

• «IUPAC GOLD BOOK». دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۲.