اف-۱۴ تامکتهای در خدمت ایران
اف-۱۴ هواپیمای رهگیر بال متحرک ساخت شرکت گرومن ایالات متحده امریکا است که در نیروی دریایی آمریکا و نیروی هوایی ایران فعالیت داشته است.
تاریخچه خدمت
در سال ۱۹۷۴ توسط ایران خریداری شده و از سال ۱۹۷۷ وارد خدمت گردیده است. ۸۰ فروند خریداری و ۷۹ فروند آنها تحویل داده شد. در جنگ ایران و عراق نیروی هوایی ایران موفق شد توان انجام مأموریت را برای ۷۰ فروند حفظ کند. در سال ۲۰۰۶ از خدمت نیروی دریایی امریکا خارج شده و تاکنون در نیروی هوایی ایران در حال خدمت می‌باشد. [1][2][3][4]
پیشینه
هواپیماهای اف-۴ فانتوم ۲، نورثروپ اف-۵ و پی-۳ اوریون توانایی مقابله با هواپیمای میگ-۲۵ به‌دلیل سرعت و سقف پرواز بالا را نداشتند.[5] و نیروی هوایی ایران چندین اف-۴ فانتوم ۲ دی را در مقابله با میگ‌ها از دست داده .[6]
در تابستان ۱۹۷۲ نامه‌ای از سوی شاه به پنتاگون فرستاده شد مبنی بر قصد شاه برای بازدید از ایالات متحده آمریکا به منظور گفتگو دربارهٔ هواپیمای رهگیر بود که قرار بود در نیروی دریایی ایالات متحده به خدمت گرفته شود. پیشنهاد اولیه ایران هواپیمای اف-۱۱۱ بود؛ که مورد توافق قرار نگرفت. سپس فرماندهان نیروی هوایی ایران پیشنهاد خرید پیشرفته‌ترین جنگنده نیروی دریایی آمریکا را دادند.
ایران موافقت کرد که کل هزینه تحقیقات و تمام هزینه راه‌اندازی خط تولید هواپیما را به شرکت گرومن پرداخت کند.
ایران سفارش خرید ۷۱۴ موشک فینیکس را نیز به آمریکا داد که تا زمان انقلاب ۱۳۵۷، تعداد ۲۸۴ فروند از آنها تحویل داده‌شده بود. بعد از انقلاب دولت آمریکا تحویل این موشک را لغو کرد.[5] بعد از انقلاب، آمریکا از تحویل دادن آخرین جنگنده خودداری ورزید.[7] و جهت امور آموزشی به نیروی دریایی آمریکا تحویل داده شد.[8]
جنگنده‌های تحویل شده به ایران از شماره ۳–۶۰۰۱ تا شماره ۳–۶۰۷۹ سریال‌بندی شدند. [9][10]
اعزام خلبان به آمریکا[11]
۱۲۰ خلبان و ۸۰ کمک خلبان دوره‌های آموزشی را در پایگاه هوایی اندروز در مریلند و پایگاه هوایی نس میرمار در کالیفرنیا و پایگاه هوایی نیروی دریایی اوشینا در ویرجینیا سپری کردند.
عبدالمحمد فرح‌آور ، کاظم حیدرزاده ، سید محمدمهدی فرجادی ، علی سلیمی ،جمشید افشار، حسین تقدیس، حسن افغان طلوعی، جلیل مسلمی، ابوالفضل هوشیار، محمدرضا عطایی، بهرام قانعی، محمد پیراسته، عباس امیراصلانی، شهرام رستمی، جواد شکرایی‌فر، محمدهاشم آل آقا، محمدهادی ولی، علی دهنادی، سعید آغاسی بیک، علی خان‌شرفی، یدالله خلیلی، علی اصغر جهانبخش، عباس حزین، مصطفی نبی پور، ایرج خرم، غلامحسین هاشمپور، علیرضا گرانپایه، علی شفائی، محمدجعفر بهادران، عطاءالله معصومی، ناصر ادراکی، حبیب صادق پور و خلیل دشتی‌زاده.
سفارشهای ایران برای فرود در باند زمینی در حالی که مدلهای آمریکایی برای فرود بر عرشه ناو هواپیمابر ساخته شده بودند.
در ماه اوت سال ۱۹۷۷ نیروی هوایی شاهنشاهی ایران ایران یک فروند هواپیمای شناسایی بدون خلبان شوروی را مورد رهگیری اف۱۴ قرار گرفت. با این اخطار شوروی به پرواز جنگنده‌های شناسایی میگ-۲۵ خود بر فراز آسمان ایران پایان داد.
ویژگی‌های جنگنده‌های تحویل داده شده به ایران[12]
- رنگ‌آمیزی: دارای پوشش سطحی ترکیب‌شده از ۳ رنگ بودند. رنگ‌ها توسط نیروی هوایی ایران و در قالب سفارش TO-1-1-4 به گرومن عرضه شد. رنگ کرم با کد FS20400، سبز تیره با کد FS34079 و قهوه‌ای با کد FS36622، رنگ‌های مورد نظر ایران بودند. موتور: مذاکره دولت ایران با شرکت پرت اند ویتنی برای قراردادن موتور اف۱۰۰ بر روی تامکتهای سفارشی ایران به سرانجام نرسید و در نهایت موتور تی‌اف۳۰ بر روی آنها نصب شد.
تامکتهای ایرانی در خلال جنگ نفت‌کش‌ها - توپ: یک توپ ام۶۱ والکان در زیر و سمت چپ اتاقک خلبان قرار دارد.
- شابلون: تمام شابلون‌های انجام‌شده بر روی اتاقک خلبان و سایر نقاط بدنه به زبان انگلیسی انجام‌شد.
- امکانات جانبی: ماسک اکسیژن، صندلی‌های راحت‌تر با قفل‌های مطمئن‌تر و سیستم هدف‌گیری دقیق‌تر .
پس از انقلاب بسیاری از اف۱۴ ها دچار نقص فنی شده بودند که مستشاران دستگاه‌های الکترونیکی و خودکار این هواپیماها را از آنها خارج ساخته و نابود کردند.[13]
در مارس ۱۹۷۹ آمریکا پیشنهادی برای جلوگیری از در اختیار قرار گرفتن تکنولوژی پیشرفته این جنگنده به شوروی مبنی بر بازگرداندن اف-۱۴ها و موشکهای فینیکس در اختیار ایران ارائه داد. دولت موقت انقلاب با این درخواست موافقت کرد، ولی به دلیل حاصل نشدن توافق نهایی بر سر مبلغ پرداختی از جانب آمریکا، انجام نشد.[14]
اولین درگیری ثبت شده اف۱۴ در جنگ ایران و عراق مربوط به یک فروند جنگنده با شماره سریال ۳–۶۰۲۰ بود که در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۶۰ (۱۵ می۱۹۸۱) یک موشک فونیکس به سمت یک فروند میگ ۲۵ نیروی شلیک کرد. در این حادثه هواپیمای عراقی صدمه جدی ندید .
در طول ۶ ماه اول جنگ اف۱۴ ها موفق شدند ۵۰ فروند جنگنده عراقی (اکثراً جنگنده‌های میگ-۲۱ و میگ-۲۳ و تعداد کمتری هم سوخوهای ۲۰ و ۲۲ (مدلهای صادراتی سوخو-۱۷) را سرنگون کنند.
تنها یک گزارش در ۶ ماهه اول جنگ از تلفات اف۱۴ مربوط به آسیب در اثر نزدیکی زیاد به یک فروند میگ ۲۱ در لحظه انفجار آن است.[7]
به خلبانان عراقی دستور داده شده بود با اف۱۴ درگیر نشوند و صحنه مخاصمه را ترک کرده و عقب‌نشینی کنند.[15]
در طول جنگ ایران و عراق از اف-۱۴ ، بیشتر برای اسکورت جنگنده‌های اف-۴ فانتوم و پوشش هوایی آسمان ایران استفاده می‌شد.
رادار AWG-9 اف۱۴ قادر به شناسایی جنگنده‌های عراقی از فواصل بسیار دور بوده و از این حیث شبیه یک آواکس کوچک عمل می‌کرده‌است.[16]
مزیت اف۱۴ موشکهای فونیکس بوده‌است. استفاده از این موشک باعث می‌شد که برخی اوقات در نبردهای یک به سه در مقابل هواپیماهای عراق برنده پیکار شود.[17]
بین سال‌های ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۶ از اف۱۴ها برای حفاظت از مراکز سیاسی تهران یا حفاظت و گشت‌زنی در اطراف جزیره خارگ استفاده می‌شد.
در سال ۱۹۸۷ عراق اقدام به خرید تعدادی جنگنده داسو میراژ اف۱ مجهز به موشکهای هوا به هوا سوپر ۵۳۰ نمود که با سرعت بالا و در ارتفاع پایین که خارج از دید رادار اف-۱۴ است به پرواز درمی‌آمدند. هواپیماهای میراژ پس از نزدیک شدن به اف۱۴، ناگهان ارتفاع خود را افزایش می‌دادند و با یک حمله برق‌آسا یک یا دو موشک هوا-به-هوا شلیک می‌کردند. از تیر سال ۱۳۶۷ (ژوئیه ۱۹۸۸)، عراق به همین روش توانست چندین اف-۱۴ را هدف قرار دهد.[16]
تهیه قطعات یدکی
پس از تیره شدن روابط با آمریکا ایران با کمک دلالان اسلحه اسرائیلی موفق شد حجم قابل توجهی از قطعات مورد نیاز خود را که تنها در اختیار ارتش آمریکا قرار داشت تهیه کند. بخشی از این قطعات در ماجرای ایران - کنترا به ایران ارسال شد.[18]
بومی‌سازی
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران از سال ۱۹۸۲ اقدام به ساخت قطعات یدکی و تعمیر قطعات معیوب این جنگنده در داخل ایران نمود . واحد مهندسی و اورهال نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران توانسته کلیه کارهای مربوط به سرویس و نگهداری هواپیما از جمله تعمیرات سنگین را به مرحله خودکفایی برساند.[17] ایران هم‌اکنون توانایی تولید کل قطعات و تجهیزات این هواپیما را دارا می‌باشد.[19][20][21]
پس از پایان جنگ، ذخیره‌ی موشکهای فونیکس اف14 به شدت کاهش یافت و ایران با کمک روسیه موشک فکور را برای به‌کارگیری به جای فونیکس بر روی تامکت تولید کرد که جز در نمایشگاه‌ها به مرحله‌ی عملیاتی وسیع نرسید.
پیروزی‌های حاصله در جنگ ایران و عراق[12][22]
در طول جنگ ۸ ساله ۱۶۰پیروزی هوایی به دست آوردند .با توجه به اطلاعات ایستگاه‌های شنود و فرکانس‌های دریافتی هواپیمای خفاش (یک هواپیمای سی-۱۳۰ مجهز به سامانه‌های شنود که قبل از انقلاب توسط ایران خریداری شد) و لاشه‌های کشف شده:
- ۲۳ پیروزی در مقابل مدلهای مختلف میگ ۲۱
- ۵۸ پیروزی در مقابل مدلهای مختلف میگ ۲۳
- ۹ پیروزی در مقابل مدلهای مختلف میگ ۲۵
- ۳۴ پیروزی در مقابل داسو میراژ اف۱
- ۲۳ پیروزی در مقابل سوخو سو-۱۷
- ۱ پیروزی در مقابل هلیکوپتر میل می-۲۴
- ۳ پیروزی در مقابل کرم ابریشم
- ۵ پیروزی در مقابل توپولف-۲۲
- ۱ پیروزی در مقابل توپولف-۱۶
- ۲ پیروزی در مقابل میگ-۲۷
- ۳ پیروزی در مقابل میراژ-۵
- ۱ پیروزی در مقابل هواپیمای سوپر اتاندارد
- ۲ پیروزی نیز جنگنده دشمن شناسایی نشد.
کارنامهٔ خلبانان اف-۱۴ [23]
این آمار مجموعاً شامل پیروزی‌های تأیید شده توسط منابع غربی و پیروزی‌های احتمالی می‌باشد. پیروزی‌های تأیید شده در ستون نوع هواگردهای شکار شده با فونت پررنگ نوشته شده و پیروزی‌های احتمالی با فونت کم رنگ و اریب نوشته شده‌اند.
| نام خلبان | تعداد پیروزی | هواگردهای شکار شده | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نوع | سلاح | تاریخ | توضیحات | ||||||
| فریدون علی‌مازندرانی | ۱۵ | میگ-۲۱ میگ-۲۳ میگ-۲۳ میگ-۲۳ میگ-۲۳ میگ-۲۱ داسو سوپر اتاندارد میگ-۲۳ میگ-۲۳ میگ-۲۳ داسو میراژ اف۱ داسو میراژ اف۱ داسو میراژ اف۱ میگ-۲۷ میگ-۲۷ |
ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای سجیل (هوابه‌هوا) - ام‌آی‌ام۲۳ هاوک ام۶۱ والکان ام۶۱ والکان سانحه سقوط هواپیما سانحه سقوط هواپیما سانحه سقوط هواپیما سانحه سقوط هواپیما سانحه سقوط هواپیما سانحه سقوط هواپیما |
۵۹/۰۶/۲۶ ۵۹/۰۷/۰۳ ۵۹/۰۷/۰۳ ۵۹/۰۹/۰۹ ۵۹/۰۹/۰۹ ۶۰/۰۲/۰۴ ۶۵/۱۱/۰۵ ۶۲/۱۰/۱۸ ۶۲/۱۲/۱۵ ۵۹/۰۸/۲۲ ۶۳/۱۱/۰۵ ۶۳/۱۱/۰۵ ۶۴/۰۱/۰۴ ۶۴/۰۱/۰۴ |
سایت www.ganjejang.com مجموعه خاطرات نبردهای هوائی ایشان را منتشر نموده‌است. | ||||
| فضل‌الله جاویدنیا | ۱۴ | میگ-۲۳ میگ-۲۳ داسو میراژ اف۱ داسو میراژ اف۱ داسو میراژ اف۱ میگ-۲۳ میگ-۲۳ میگ-۲۱ داسو میراژ اف۱ میگ-۲۳ داسو میراژ اف۱ داسو میراژ اف۱ داسو میراژ اف۱ میگ۲۳ |
ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای |
۶۰/۰۶/۲۴ ۶۰/۰۷/۱۳ ۶۰/۰۹/۰۴ ۶۰/۰۹/۱۲ ۶۱/۰۳/۱۶ ۶۱/۰۴/۲۹ ۶۱/۰۶/۰۶ ۶۱/۱۱/۱۸ ۶۲/۰۵/۲۰ ۶۲/۱۱/۱۲ ۶۳/۱۰/۰۱ ۶۲/۱۰/۱۲ |
خاطرات خود را در کتابی به نام " نبرد در آسمان " به چاپ رسانده‌است. | ||||
| جلیل زندی | ۱۱ | میگ-۲۱ میگ-۲۱ میگ-۲۳ میگ-۲۳ سوخو-۲۲ سوخو-۲۲ میگ-۲۳ میگ-۲۳ میراژ اف۱ میراژ اف۱ میراژ اف۱ |
ایم-۹پی ؟ ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ؟ ؟ ؟ ایم-۵۴ای ؟ ایم-۹پی ایم-۹پی |
۶۰/۲/۲۵ ؟ /۶۰/۱۰ ۶۱/۷/۱۸ ۶۱/۷/۱۸ ؟ /۶۲/۶ ؟ /۶۲/۶ ؟ /۶۵/۱ ؟ /۶۵/۱ ۶۶/۶/۷ ؟ /۶۶/۱۱ ؟ /۶۶/۱۱ |
موفق‌ترین خلبان در نبردهای هوایی جنگ ایران و عراق و همچنین در تاریخ ایران تاکنون و همچنین موفق‌ترین خلبان هواپیمای اف- ۱۴ در جهان[24][25] | ||||
| شهرام رستمی | ۶ | میراژ اف۱ میراژ اف۱ میراژ اف۱ میگ-۲۱ میگ-۲۵ میگ-۲۵ |
ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای ایم-۷ئی ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای |
۶۰/۷/۳۰ ۶۰/۷/۳۰ ۶۰/۷/۳۰ ۶۰/۷/۳۰ ۶۱/۶/۲۵ ۶۱/۹/۱۰ |
نخستین شکارچی میگ-۲۵ | ||||
| جمشید افشار | ۶ | میگ-۲۳ میگ-۲۱ میگ-۲۱ میراژ اف۱ سوخو-۲۲ میراژ اف۱ |
؟ ایم-۷ای ایم-۵۴ای ؟ ایم-۵۴ ایم-۹پی |
۵۹/۷/۲۱ ۵۹/۸/۳۰ ۵۹/۹/۶ ۶۵/۷/۱۵ ؟ /۶۵/۱۱ ۶۷/۲/۲۵ |
|||||
| عبدالمحمد فرح‌آور | ۴ | میگ-۲۳ میگ-۲۳ میگ-۲۳ میگ-۲۳ |
ایم-۵۴ای | ۶۰/۱۰/۱۷ | عبدالمحمد فرح‌آور با یک موشک ایم-۵۴ فینیکس ۴ جنگندهٔ میگ-۲۳ فلاگر را هدف قرار داده و رکورد او در گینس ثبت شده‌است. | ||||
| مصطفی (مجید) روستائی | ۵ | میگ-۲۳ میگ-۲۳ میگ-۲۱ میراژ اف۱ میراژ اف۱ |
ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای سانحه سقوط هواپیما ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای |
۵۹/۱۰/۲۵ ۶۰/۰۷/۱۳ ۶۱/۰۸/۱۴ ۶۳/۰۵/۱۶ ۶۵/۱۱/۲۳ |
مجموعه خاطرات نبردهای هوائی ایشان در فیس بوک https://www.facebook.com/mostafa.roustaie درج شده‌است. | ||||
| اسدالله عادلی | ۵ | میگ-۲۳ 'میگ-۲۳ 'میگ-۲۳ میگ-۲۹ میگ-۲۳ |
ایم-۵۴ای سجیل (هوابه‌هوا) - ام‌آی‌ام۲۳ هاوک ایم-۵۴ای |
۶۰/۱۰/۱۷ ۶۷/۰۵/۱۷ ۵۹/۷/۷ |
اسدالله عادلی به همراه کابین عقب محمد مسبوق در روزهای اولیه جنگ ۳ فروند میگ ۲۳ که در فرمیشن بسیار نزدیک به هم پرواز می‌کردند را با شلیک یک موشک فونیکس در حوالی جزیره خارگ سرنگون کردند که از این لحاظ دارای رکورد سرنگونی سه جنگنده با یک موشک فینیکس می‌باشد. | ||||
| محمدهاشم آل آقا | ۳ | میگ-۲۱ میراژ اف۱ میراژ اف۱ |
ایم-۷ئی ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای |
۵۹/۸/۲۸ ۶۰/۹/۲۰ ۶۰/۹/۲۰ |
|||||
| حسن افغان طلوعی | ۲ | میراژ اف۱ میراژ اف۱ |
ایم-۷ئی ایم-۹پی |
۶۵/۱۱/۲۹ ۶۵/۱۱/۲۹ |
|||||
| عباس امیراصلانی | ۲ | سوخو-۱۷ داسو میراژ اف۱ |
ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای |
۶۰/۷/۳۰ ۶۶/۱۲/۱ |
میراژ عراقی از نزدیکی دزفول و از فاصلهٔ ۱۵۰ کیلومتری هدف قرار داده شد و در حوالی دهلران سقوط کرد. | ||||
| محمدرضا عطایی | ۱ | میگ-۲۳ | ایم-۵۴ای | ۵۹/۶/۲۲ | نخستین شکارچی جنگندهٔ عراقی در پی تجاوز جنگنده‌های عراقی به خاک ایران ۹ روز پیش از آغاز رسمی جنگ ایران و عراق | ||||
| جلیل مسلمی | ۱ | میگ-۲۳ | ایم-۷ئی | ۶۶/۱۱/۳ | |||||
| عباس حزین | ۱ | میگ-۲۱
میگ-۲۵ |
ایم-۹پی | ۵۹/۸/۴ | اولین انهدام میگ ۲۵ | ||||
| علی اصغر جهانبخش | ۴ | سوخو-۲۲ میگ-۲۵ میگ-۲۵ میگ-۲۱ |
ایم-۵۴ای ایم-۵۴ای سانحه سقوط هواپیما ایم-۵۴ای |
۵۹/۰۸/۱۲ ۶۱/۰۹/۱۳ ۶۲/۰۲/۲۳ ۶۳/۱۱/۰۹ | |||||
| حسن هرندی | ۳ | ||||||||
| ابوالفضل هوشیار | ۳ | ||||||||
| بهرام قانعی | ۲ | ||||||||
| عباس امیراصلانی | ۳ | ||||||||
| یداله خلیلی | ۶ | ||||||||
| حسین خلیلی | ۲ | ||||||||
| غلامحسین هاشم پور | ۴ | ||||||||
| محمدجعفر بهادران | ۲ | ||||||||
| ناصر ادراکی | ۲ | ||||||||
| خلیل دشتی زاده | ۴ | ||||||||
| کمال جمشیدی | ۲ | ||||||||
| ارسلان خادمی | ۲ | داسو میراژ اف۱ | ایم۷-اسپارو | ۶۶/۱۲/۳۰ | |||||
| محمداسماعیل پیروان | ۴ | ||||||||
| والی اویسی | ۳ | داسو میراژ اف۱ | |||||||
| صمد ابراهیمی | ۴ | ||||||||
| محمود کریمی | ۲ | ||||||||
| غلامرضا نظام آبادی | ۲ | میراژ EQ-5 | ایم-۷ئی | ۶۶/۰۳/۳۰ | |||||
| محسن محنتی | ۴ | ||||||||
| حسین فرخی | ۴ | ||||||||
| ابوالفضل مهرگانفر | ۴ | داسو میراژ اف۱
داسو میراژ اف۱ |
ایم۵۴ | ۱۳۶۱/۴/۲۴ | |||||
| احمد مرادی طالبی | ۲ | ||||||||
| کاظم حیدرزاده | ۲ | ||||||||
| رضا رمضانی | ۲ | ||||||||
| روح الدین ابوطالبی | ۳ | ||||||||
| علیرضا بیطرف | ۲ | ||||||||
تلفات و سقوط[23]
تاکنون ۱۸ فروند از بین رفته‌است:
- بیستم تیر ۱۳۵۶:
به خلبانی سرگرد علی عابدی و کابین عقب خلبان آمریکائی (پرواز دو فروندی تامکت برای تمرین درگیری هوائی) در یک پرواز آموزشی، به‌دلیل استال موتور، به زمین‌خورد و هر دو خلبان جان خود را از دست دادند.
- سیزدهم آبان ۱۳۵۶:
به خلبانی سروان غلامحسین هاشم پور و کابین عقبی سرگرد عباس حزین در یک پرواز آموزشی به عنوان معلم که به‌دلیل استال موتور، مجبور به ترک اضطراری هواپیما شدند و هر دو خلبان به سلامت به زمین رسیدند.
- بیست و پنجم فروردین ۱۳۶۰:
به خلبانی سروان خلبان جعفر مردانی و کابین عقبی ستوانیکم غلامحسین عبدالشاهی بود که در منطقه برازجان اتفاق افتاد. در این حادثه، هواپیما بلافاصله پس از پایان سوختگیری و جدا شدن از زیر تانکر، به‌دلیل مانوری غیرعادی، با توجه به سنگین بودن وزن آن، ابتدا به حالت Erected Spin فرورفت و پس از اقدامات ناخواسته متقابل توسط خلبان، وارد حالت Inverted Spin شد و به همان حالت و بدون امکان حتی ایجکت خلبانان، با زمین برخورد نمود.
- بیست و هفتم آبان ۱۳۶۰:
به خلبانی سروان غلامرضا نظام آبادی و کابین عقبی ستوانیکم فتح اله جلال‌آبادی با معرف "آهنگ ۲" از پایگاه اصفهان که در تله میراژها قرار گرفتند (ساندویچ اتک) و پس از اصابت موشک به هواپیما، خلبان ه4ا به سلامت در نزدیکی اهواز ایجکت نمودند.
- بیست و هفتم آبان ۱۳۶۰:
به خلبانی سرگرد ابوالفضل هشیار و کابین عقبی ستوانیکم سعید صدیقیان از پایگاه شیراز که در تله میراژها قرار گرفتند (ساندویچ اتک) و پس از اصابت موشک به هواپیما، خلبانها به سلامت در نزدیکی اهواز ایجکت نمودند.
- بیست و هفتم آبان ۱۳۶۰:
به خلبانی سروان محمدجعفر بهادران و کابین عقبی ستوانیکم سید حسین حسینی از پایگاه اصفهان که در تله میراژها قرار گرفتند (ساندویچ اتک) و پس از اصابت موشک به هواپیما، خلبان ها به سلامت در نزدیکی اهواز ایجکت کردند.
- بیست و چهارم تیر ۱۳۶۱:
به خلبانی ستوانیکم حسن هرندی به اتفاق ستوانیکم احمد روستائی (در بال تامکت شماره ۱ به خلبانی سروان ابوالفضل مهرگانفر و ستوانیکم ابراهیم انصارین) بود که در هنگام اسکورت هواپیماهای اف ۴ برای بمباران از ارتفاع بالا، حین درگیری با ۶ فروند هواپیمای میراژ مهاجم عراقی، بال هواپیمای آنها در آسمان عراق مورد اصابت یکی از ۸ موشک شلیک شده از سوی میراژهای عراقی قرار گرفت و هر دو خلبان در راه برگشت به ایران پس از اتمام سوخت (به دلیل نشت سوخت از بال آسیب دیده)، به ناچار هواپیما را ترک نمودند و وزش باد، آنها را به شرق اروندرود و سمت نیروهای ایرانی آورد ولی هواپیما در خاک عراق به زمین‌خورد.
- بیستم مرداد ۱۳۶۳:
به خلبانی سرهنگ محمدهاشم آل آقا و کابین عقبی محمد رستم پور در تاریخ ۱۳۶۳/۰۵/۲۰ (بنا به روایات مختلف که یکی اصابت موشک میگ ۲۳ عراقی و دیگری قفل راداری از سوی کابین عقب روی یک موشک کرم ابریشم شلیک شده به سمت کشتی‌های ایرانی و نتیجتاً تغییر مسیر موشک بر روی سیگنال راداری و نهایتاً اصابت آن به اف ۱۴ می‌باشد) که رستم پور به سلامت ایجکت کرد ولی آل آقا (احتمالاً به‌دلیل عمل نکردن سیستم ایجکت) با هواپیما به درون خلیج فارس سقوط نمود و کشته شد.
- چهارم فروردین ۱۳۶۴:
به خلبانی سرگرد خلبان عباس حزین به اتفاق سید حسین حسینی در درگیری با چهار هواپیمای عراقی پس از ساقط کردن یک فروند، مورد اصابت موشک هاوک از سوی سایت موشکی منطقه بوشهر قرار گرفته و به‌دلیل شدت انفجار، حسینی بیهوش می‌گردد که با فعال نمودن صندلی پرتاب شونده وی توسط کابین جلو، موفق به ترک هواپیما می‌گردد اما پس از فرود بر روی آب به‌دلیل بیهوشی کشته می‌شود ولی عباس حزین از این مهلکه نیز جان سالم به در می‌برد.
- هجدهم خرداد ۱۳۶۴:
به خلبانی سرگرد خلبان محمد محمدی‌فرید به اتفاق سروان خلبان حسین سیاری در تاریخ ۱۳۶۴/۰۳/۱۸ بعلت اشکال در چرخ‌ها و خروج از باند پرواز پایگاه هشتم شکاری اصفهان، ایجکت نمودند که در ادامه سرگرد محمدی‌فرید به دلیل آسیب جدی، به تهران اعزام شد. هر دو خلبان در نهایت زنده ماندند.
- یازدهم شهریور ۱۳۶۴:
یک فروند توسط سروان احمد مرادی طالبی به عراق پناهنده شد. کابین عقب وی، سروان (تیمسار فعلی) حسن نجفی بود که با عراقی‌ها همکاری نکرد و در سال ۱۳۶۹ همراه با دیگر اسرا، به ایران بازگشت. سروان مرادی ۴ ماه بعد در آلمان فوت شد.
- دوازدهم خرداد ۱۳۶۵:
به خلبانی سروان ارسلان خادمی به کابین عقبی ستوانیکم احمد روستائی مورد اصابت پدافند خودی در خارگ قرار گرفت که هر دو خلبان به سلامت از هواپیما خارج گردیدند.
- بیست و هفتم دی ۱۳۶۵:
یک فروند به خلبانی سرهنگ بهرام قانعی و کابین عقبی ستوانیکم غلامرضا اصل داوطلب در نزدیکی دزفول در تله جنگنده‌های عراقی افتاده (ساندویچ اتک) و هدف قرا می‌گیرند. شهید داوطلب در همان لحظه اصابت موشک، در ارتفاع و سرعت بالا اقدام به ایجکت نمود که در اثر پیچیده شدن بند چتر دور گردن ایشان، دچار خفگی شده و تا رسیدن به زمین، کشته می‌شود ولی قانعی که از برجسته‌ترین معلم خلبان‌های تامکت بود، هواپیما را تا نزدیکی ایذه هدایت می‌کند و در نهایت ناچار به ایجکت می‌شود و توسط یک زن از عشایر بختیاری، از پرتگاهی که چتر ایشان به درختی در بالای آن به حالت خطرناکی آویزان شده بود، نجات پیدا می‌کند و پس از تحویل به ژندارمری منطقه، به اصفهان منتقل می‌گردد.
- بیستم تیر ۱۳۶۶
به خلبانی سرگرد علیرضا بیطرف و کابین عقبی سروان منصور خانپور که برای یک پرواز آزمایشی از پایگاه اصفهان بلند شده بودند، زمانی که در حال چک کردن فرامین بودند (احتمالاً به دلیل failure hydraulic) هواپیما از کنترل خارج شد و به‌دلیل نزدیکی به زمین، در نزدیکی پایگاه اصفهان با زمین برخورد نمودند. در این حادثه، هر دو خلبان ایجکت کردند که علیرضا بیطرف درون آتش هواپیما به زمین رسید و کشته شد ولی خانپور در مسیر باد قرار گرفت و کمی دورتر از لاشه در حال سوختن هواپیما، سالم به زمین رسید.
- هفتم اسفند ۱۳۷۰:
- به خلبانی علی اقبالی مقدم و کابین عقبی غلامرضا خورشیدی به‌دلیل استال موتور، در نزدیکی پایگاه اصفهان سقوط کرد و هر دو خلبان کشته شدند.
- سی و یکم خرداد ۱۳۸۳:
به خلبانی داریوش یاوری در کابین جلو و سرهنگ علی ابوعطا در کابین عقب در یک پرواز آموزشی در فاصله چند متری سطح زمین هنگام بنک زدن در نزدیکی پایگاه اصفهان سقوط کرد و هر خلبان دو کشته شدند
- ششم بهمن ۱۳۹۱:
به خلبانی سرگرد علیرضا کریمائی و کابین عقبی سروان مصطفی فصیحی پس از برگشت از پرواز اسکرمبل که به جهت ورودی هواپیمای آواکس آمریکایی به آب‌های ایران صورت گرفته بود، در نزدیکی پایگاه بوشهر در خلیج فارس سقوط نمود و هر دو خلبان کشته شدند. (علت محتمل ورتیگو شدن خلبان ذکر شده‌است توسط رسانه‌های ایران). اما علت اصلی آن که توسط برخی از افسران ارتش به بیرون درز کرد هواپیمای اف چهارده تامکت توسط سایت موشکی پدافند سپاه پاسداران به اشتباه مورد هدف قرار گرفته بود.
- بیست و دوم اردیبهشت ۱۳۹۸:
یک فروند به خلبانی سرگرد خلبان اقدامی به اتفاق سرگرد عربی در تاریخ ۱۳۹۸/۰۲/۲۲ در یک پرواز آزمایشی F.C.F به علت باز نشدن ارابه جلو و بروز اشکال در کنترل فرامین، پس از ایجکت خلبانان در نزدیکی باند پایگاه هشتم شکاری اصفهان، با زمین برخورد کرد و دچار آتش‌سوزی شد.
پروژه شهید بابایی
در سال ۲۰۰۸، معاونت عملیات نیروی هوایی ایران نقشه راه ارتقای اف۱۴ را تا سال ۲۰۲۰ منتشر نمود. جهاد خودکفایی و تحقیقات صنعتی نیروی هوایی وظیفه یافت با تمام پیمانکاران غیرنظامی با تفویض مسئولیت سامانه‌های مورد نیاز، فناوری و قطعات یدکی را فراهم نماید.
کار در آشیانه بازآماد اف-۴ فانتوم۲ در مهرآباد آغاز شد و پس از ۳۶ ماه کار، پرواز ۳۰ دقیقه‌ای آزمایشی را در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۲ انجام داد. آزمایش‌های پروازی بیشتری صورت گرفت و در آوریل سال ۲۰۱۲ به اسکادران ۸۲ تاکتیکی تحویل داده شد.
تعدادی از اف-۱۴ها مجهز به رادار بومی شدند و بقیه نیز با همان رادار قبلی یعنی رادارAN/AWG-9 کاملاً بهینه‌سازی شده رادار قدیمی از پردازنده‌های CPU ضعیفی بهره می‌بردند و کاملاً به روز شده‌اند؛ و همچنین قطعات الکترونیک قدیمی به‌ویژه قطعات مربوط به رادار AN/AWG-9 و قطعات مربوط به سامانه مهمات با قطعات سبک‌تر و سریع‌تر تعویض شده‌اند و همچنین سامانه جنگ الکترونیک AN/ALQ-100 با تعویض آنتن، پروسسور، تحلیلگر و سامانه پیش‌تقویت با قطعات جدید به روز شد و کل سیم‌بندی شکاری نیز تعویض شده و مقرهای ۱ و ۸ برای افزودن قابلیت حمل MIM-23C یا R-73E تقویت شده‌است. افزون بر این یک سامانه ناوبری داخلی، سامانه رادیو UHF/VHF و بعضی قطعات دیگر نصب شده‌اند. الکترونیک پرواز تغییرات عمده ای یافت.
قابلیت بعدی حمل بمب به این جنگنده افزوده شده‌است. سیستم کنترل آتش جنگنده بهینه شده و سامانه ناوبری اینرسیایی جدید و سامانه هشدار دهنده راداری RWR ارتقا یافت. بدنه کاملاً از اشعه ایکس ری(X-ray) گذشته و تمامی مشکلات بدنه رفع شده‌است. موتورها بهینه‌سازی شده‌اند و مشکلات قبلی آن برطرف شده؛ و در آخر این جنگنده به موشکهای هوا به هوای جدید از جمله فکور ۹۰، ویمپل ار-۷۳، ویمپل ار-۲۷ مجهز شده‌است.
در سال ۲۰۱۳ سه فروند دیگر به اسکادران ۸۲ تحویل داده شد. آنها اکنون در این پایگاه به عنوان آلرت واکنش سریع (QRA) در حال خدمت می‌باشند. درسپتامبر سال ۲۰۱۴ مرکز بازآماد پایگاه هشتم شکاری نمونه دیگری را تحویل داد. طبق برنامه کنونی نیروی هوایی، ناوگان ۶۲ فروندی اف۱۴ تا سال ۲۰۳۰ در خدمت باقی خواهند ماند.[26][27][28]
جستارهای وابسته
- تام کوپر (نویسنده)
- پیروزی‌های ایران در نبردهای هوایی با عراق
- پیروزی‌های عراق در نبردهای هوایی با ایران
منابع
- «آشنایی با هواپیمای شکاری رهگیر اف-14 (TOMCAT)». همشهری آنلاین. ۲۰۱۳-۰۶-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- Spick, Mike. F-14 Tomcat, Modern Fighting Aircraft, Volume 8. New York: Arco Publishing, 1985. ISBN 0-668-06406-4.
- Jenkins, Dennis R. Grumman F-14 Tomcat: Leading US Navy Fleet Fighter. London: Aerofax, 1997. ISBN 1-85780-063-X.
- «Grumman F-14A». combatairmuseum.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- Iranian Air Force F-14
- Thomason, Tommy. Grumman Navy F-111B Swing Wing (Navy Fighters No. 41). Simi Valley, California: Steve Ginter, 1998. ISBN 0-942612-41-8.
- By Tom Cooper & Farzad Bishop (16 September 2003). "Persian Cats". Archived from the original on 4 February 2012. Retrieved 4 February 2010.
- F-14 Bureau Numbers
- «رشوه 28 میلیون دلاری برای فروش F-14 به ایران/ «فانتوم» و «هرکولس» بهترین خریدها بودند». تلویزیون دیدگاه | Didgah.tv. ۲۰۱۸-۰۴-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- فرماندهی و نافرمانی: مجموعه تاریخ شفاهی و تصویری ایران معاصر خاطرات سپهبد خلبان شاپور آذربرزین، مصحح: حسین دهباشی، ناشر: سازمان اسناد و کتابخانه ملی، تاریخ چاپ: ۱۳۹۳، مکان چاپ: تهران.
- Drendel, Lou. F-14 Tomcat in Action. Carrollton, Texas: Squadron/Signal Publications, 1977. ISBN 0-89747-031-1.
- Cooper, Tom and Farzad Bishop. Iranian F-14 Tomcat Units in Combat, p. 70. Oxford: Osprey Publishing, 2004. ISBN 184176787.
- Global Security Air Force
- Norman Kempster (۲۹ مارس ۱۹۷۹)، «Iran ready to Come Back F-14 Fighters»، روزنامه لس‌آنجلس تایمز
- "Welcome to the Air Combat Information Group". 1map.com (به آلمانی). Retrieved 2020-02-26.
- The Islamic Republic of Iran Air Force – IRIAF History
- Tony Holmes & Bruce Hales (۲۰۰۴)، «THREE TO ONE»، IRANIAN F-14 TOMCAT UNITS IN COMBAT، London: Ospreypublishing، شابک ۱-۸۴۱۷۶-۷۸۷-۵
- Reagan, Ronald (1990). An American Life. New York: Simon & Schuster. ISBN 0-7434-0025-9.
- By Vernon Loeb (۱۰ دسامبر ۲۰۰۰)، «2 Charged in Plot to Export Jet Parts»، روزنامه واشینگتن پست، ص. A۰۲
- «نیروی هوایی ایران در تجهیز و ارتقای تامکتهای خود موفق عمل کرده‌است - شبکه خبری العالم». fa.alalamtv.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- «"تیک‌آف" شبانه جنگنده اف14 ارتش + تصاویر- اخبار سیاسی - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- 10 (۲۰۱۷-۱۱-۱۶). «فرمانده گردان اف 14 دوران دفاع مقدس: نیروی هوایی ارتش، 250 جنگنده دشمن را سرنگون کرد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- «تامکتهای ایرانی :آمار شکار و تلفات و سوانح هوایی». جنگاوران. ۲۰۱۹-۰۸-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- Imperial Iranian Air Force: Samurai in the skies
- Fire in the Hills: Iranian and Iraqi Battles of Autumn 1982, by Tom Cooper & Farzad Bishop, Sept. 9, 2003
- «اف14های ایران تا 2020 کاملاً مدرنیزه می‌شوند +عکس». مشرق نیوز. ۲۰۱۳-۱۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- ««ققنوس ایرانی» پس از ۳ دهه به آسمان رفت/ منتظر موشکهای ضد کشتی و ضد رادار اف-۱۴ باشید +عکس». مشرق نیوز. ۲۰۱۸-۰۷-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
- «جنگ «اف ۱۴» ایران با «اف ۲۲» آمریکا چگونه خواهد بود؟». دیپلماسی ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
