جلیل زندی
جليل زندي(زاده ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۰ گرمسار – درگذشته ۱۲ فروردین ۱۳۸۰ تهران) سرتیپ دوم خلبان اف-۴ فانتوم ۲ و اف-۱۴ تامکت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و معاون طرح و برنامه آن نیرو بود.[1] زندی (بهمراه فریدون مازندرانی) موفق‌ترین خلبان جنگ ایران و عراق بودند ، همچنین آنها با رکورد ۱۵ پیروزی مستقیم و غیر مستقیم در نبردهای هوایی، بعنوان موفق‌ترین خلبانان اف-۱۴ تامکت جهان نیز شناخته می‌شوند.[2][3]
جلیل زندی | |
|---|---|
 | |
| زاده | ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۰ گرمسار |
| درگذشته | ۱۲ فروردین ۱۳۸۰ (۴۹ سال) تهران |
| مدفن | |
| درجه | سرتیپ دوم |
| یگان | خلبان جنگنده اف-۴ فانتوم اف-۱۴ تامکت |
| جنگ‌ها و عملیات‌ها | جنگ ایران و عراق جنگ نفت‌کش‌ها |
| نشان‌ها | فهرست کامل |
زندگی‌نامه
جلیل زندی در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۰ در گرمسار زاده شد. پدرش «عزت‌الله زندی»؛ تکنسین راه‌آهن و زادهٔ روستای لجران و مادرش «گوهرتاج فولادی»؛ خانه‌دار و از اهالی شهر گرمسار بود. جلیل به همراه خانواده‌اش تا پایان کلاس نهم دبیرستان (۱۳۴۴) در گرمسار زندگی می‌کرد و به علت انتقالی پدرش به تهران (محلهٔ خزانهٔ فرح‌آباد) نقل مکان کرد. او دورهٔ دبیرستان را در تهران، «دبیرستان وحید» واقع در محله خانی‌آباد به پایان رساند.
نیروی هوایی ارتش
وی در سال ۱۳۴۷ دیپلم گرفت. در آن دوران در آزمون ورودی دانشگاه پهلوی شیراز در رشته مهندسی کشاورزی پذیرفته شد، ولی به علت زیادی مخارج، از رفتن به شیراز بازماند. به دلیل آن که سن اعزام به خدمت سربازی در آن دوران ۲۰ سالگی بود، باید ۲ سال دیگر صبر می‌کرد و چون بدون کارت پایان خدمت سربازی، اجازهٔ استخدام در ادارات را نداشت، به ارتش شاهنشاهی ایران پیوست.
او در اواخر سال ۱۳۴۸ به‌عنوان همافر، به نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی ایران پیوست، اما پس از چند ماه در اوایل سال ۱۳۴۹ به علت علاقه‌ای که به خلبانی داشت، به عنوان هنرجوی خلبانی، به ایالات متحده آمریکا اعزام شد و پس از گذراندن یک دوره ۱۴ ماهه در آمریکا، به‌عنوان خلبان به ایران بازگشت.
زندی پس از بازگشت به ایران، زیر نظر شهرام رستمی، که به‌تازگی به عنوان معلم پرواز معرفی شده بود، به یادگیری پرواز با هواپیمای اف-۴ ئی پرداخت. سپس به‌عنوان خلبان جنگنده اف-۴ به همدان منتقل گردید. وی تا آبان ۱۳۵۷ دورهٔ خلبانی اف-۱۴ را نیز سپری کرد و از آن پس فعالیت خود را در پایگاه هشتم شکاری مستقر در اصفهان ادامه داد.
جنگ ایران و عراق
در نخستین روز جنگ ایران و عراق هنگامی که هواپیماهای عراقی فرودگاه مهرآباد را بمباران کردند، او برای دیدن بستگانش در تهران به سر می‌برد، که با شنیدن خبر بمباران، به اصفهان بازگشت.
هنگامی که سروان نیروی هوایی بود، اغلب با مافوق خود؛ که فرماندهٔ پایگاه هشتم شکاری اصفهان بود، درگیری داشت.[3]
زندان
در روز ۲۳ تیر ۱۳۶۱ با مراجعه مأموران به درب منزل وی را به اتهام تمرد از یک دستور، به بازداشتگاه منتقل کردند. این اتهام توسط فرمانده وقت پایگاه شکاری اصفهان، به زندی نسبت داده شده بود. اندکی پس از بازداشت، برای محاکمه او را به دادگاه انقلاب تحویل دادند.
دادگاه انقلاب، جلیل زندی را به ۱۰ سال زندان محکوم کرد، که البته به درخواست فرمانده وقت نیروی هوایی؛ هوشنگ صدیق و درخواست تعدادی از خلبانان نیروی هوایی، پس از ۶ ماه از زندان آزاد گردید.[4]
دلیل اتهام تمرد از دستوری که به او نسبت داده شد، این بود که از او خواسته شد تا با هواپیمای بونانزا، که هواپیمای تک‌موتورهٔ ملخ‌دار است و فاقد سیستم‌های لازم ناوبری جهت پرواز مسیرهای دور و در شب می‌باشد، به هنگام غروب در یک مأموریت به بوشهر پرواز کند و او به علت آشنا نبودن با مسیر، درخواست یک بلد را داشت و زمانی که با درخواست او مخالفت شده بود، از انجام این دستور امتناع نمود. گزارش کتبی زندی به مسئول عملیات پایگاه، مبنی بر عدم توانایی انجام آن مأموریت و ارجاع این گزارش به فرمانده وقت پایگاه هشتم شکاری، سپس ارسال مدارک از سوی فرماندهٔ پایگاه هشتم شکاری اصفهان به دادگاه انقلاب اصفهان، باعث زندانی شدن وی به مدت ۶ ماه گردید.[4]
نبردهای هوایی
شهرت جلیل زندی به‌عنوان خلبان جنگندهٔ اف-۱۴ است. او و فریدون مازندرانی مشترکا هرکدام دارای ۱۵ پیروزی در نبردهای هوایی هستند . بخش عمده این پیروزی‌ها قابل استناد و تأییدشده توسط منابع رسمی داخلی و خارجی هستند .
این پیروزی‌ها شامل: میگ-۲۳، سوخو-۲۲، میگ-۲۱ و داسو میراژ اف۱ می‌باشند.[5] از این رو ، این دو ، به‌عنوان موفق‌ترین خلبانان شکاری جنگ ایران و عراق و موفق‌ترین خلبانان اف-۱۴ جهان شناخته می‌شود.[6]
پس از جنگ
آخرین سِمَت رسمی زندی پیش از درگذشت، معاونت طرح و برنامه ستاد نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بود.
درگذشت
زندی در تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۸۰ در سن ۴۹ سالگی در یک حادثهٔ رانندگی به همراه همسرش؛ «زهرا محب شاهدین» در تهران درگذشت. پیکر هر دو آنها در آرامستان بهشت زهرا قطعه ۶۶، ردیف ۱۳۷، شماره ۵۰ به خاک سپرده شد.
شرح دقیق سانحه :. مرحوم زندی باتفاق همسرش در راه بازگشت از بیشه کلا به تهران (منزل قصر فیروزه) بود که در انتهای مسیر و نرسیده به اتوبان بعثت ، در منطقه ای که کامیونهای زباله کش شهرداری رفت و آمد میکنند، با یکی از کامیونهایی که بصورت دنده عقب در حال خارج شدن از این متطقه بود ، تصادف میکنند که در نهایت متاسفانه باعث فوت آنی مرحوم زندی و سپس همسرشان در مسیر بیمارستان میگردد
جایزه‌ها و نشان‌های افتخار
این بخش شامل نشان‌ها و جایزه‌های رسمی امیر زندی است که بر روی لباس همسان او نصب می‌شود ولی جایزه‌های غیرنظامی و غیررسمی را دربر نخواهد گرفت.[7]
آرم‌ها
| آرم‌های سینه | ||
 خلبان F14 |
||
 دانشگاه فرماندهی و ستاد |
 آجا | |
| آرم‌های بازو | |
 نهاجا | |
نوار نشان‌ها
 |
 | |
 |
 |
 |
نام نشان‌ها
| دوره دافوس | نشان فتح درجه دو | |
| دوره دوم دانشگاه افسری | دوره مقدماتی | دوره عالی |
جستارهای وابسته
۶ خلبان تکخال تاریخ نبردهای هوایی[8][9][10]
۱. مانفرد فون ریشتهوفن، خلبان تکخال جنگ جهانی اول
۲. اریش هارتمان خلبان تکخال جنگ جهانی دوم
۳. نااووین ون کوک خلبان تکخال جنگ ویتنام
۴. گیورا اپستین خلبان تکخال جنگ اعراب و اسرائیل
۵. جلیل زندی خلبان تکخال جنگ ایران و عراق
۸. محمد عتیقه چی خلبان تکخال جنگ ایران و عراق
نگارخانه
منابع
- «Iranian Air-to-Air Victories, 1982-Today». web.archive.org. ۲۰۱۰-۰۳-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۶.
- Imperial Iranian Air Force: Samurai in the skies
- Fire in the Hills: Iranian and Iraqi Battles of Autumn 1982, by Tom Cooper & Farzad Bishop, Sept. 9, 2003
- Iranian F-۱۴ Tomcat Units in Combat by Tom Cooper & Farzad Bishop, 2004, Oxford: Osprey Publishing, pp. 23-24, شابک ۱ ۸۴۱۷۶ ۷۸۷ ۵
- Iranian F-۱۴ Tomcat Units in Combat by Tom Cooper & Farzad Bishop, 2004, Oxford: Osprey Publishing, pp. 85–88, ISBN 1 84176 787 5
- Iranian F-۱۴ Tomcat Units in Combat by Tom Cooper & Farzad Bishop, 2004, Oxford: Osprey Publishing, p. ۷۹, ISBN 1 84176 787 5
- پرونده:Jalil Zandi.jpg
- «خلبانان تکخال جهان». www.aerospacetalk.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۶.
- E., Gordon (2008). Mikoyan MiG-21. Dexter, Keith., Komissarov, Dmitriĭ (Dmitriĭ Sergeevich). Hinckley: Midland. ISBN 9781857802573. OCLC 245555578.
- «Home - acig.org». web.archive.org. ۲۰۱۱-۰۴-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۶.
لایوها و مصاحبه های مستقیم با خلبانان زنده تامکت ایرانی در سال ۱۳۹۹ خورشیدی
