توتن بافی

توتن نام نوعی قایق محلی است که در روستاها و مناطق حاشیه تالاب هامون بویژه اطراف کوه خواجه و منطقه تخت عدالت در سیستان مورد استفاده صیادان و روستاییان قرار می‌گیرد.

تاریخچه

توتن قایقی با قدمت صد ساله از صنایع دستی سیستان زمانی به وفور بر روی بستر دریاچه هامون به چشم میخورد اما امروز چشم انتظار حیات دوباره آن است تا باز به آغوش آب باز گردد.[1]در زمان پرآبی هامون، صیادان منطقه و همچنین کسانی که قصد عبور از عرض دریاچه هامون را داشتند از توتن که از توتک برای تولید آن استفاده می شد بهره برداری می کردند.

ساخت قایق

تولید توتن با سختی ها و مشقت های فراوان همراه بود اما تولید آن برای بومیان محلی با توجه به اینکه مواد اولیه تولید آن از دریاچه تامین می شد بدون هرگونه هزینه ای انجام می گرفت. هرساله نیز با آمدن آب از سرریز سدهای افغانستان به مدت چندماه بعضی نقاط تالاب دارای آب بوده و توتن سواری به تفریحی برای مردم مبدل می شود.توتن از نی های روییده در نیزارهای حاشیه دریاچه هامون ساخته می شود[2]توتن یک نوع گیاهی خودرو هست که از اول فروردین می‌روید به نام توتَک تا آخر تیر قابل برداشت است و آن توتک را بریده و تا سه یا چهار روز می‌گذارند تا خوب خشک شود و بعد از خشک شدن کمی آب روی آن می‌پاشند تا نم دار شود بعد تعداد دو بلیمه که توتن را به هم وصل می‌کند درست می‌کنند و بعد سر و ته توتن را مشخص می‌کنند و آخر سر هم دو عدد کنار توتن (چنگک) نامیده می‌شود درست می‌کنند و بعد توتن آماده می‌شود. با خشک شدن دریاچه هامون توتک هارا از مازندران تهیه می‌شود.[3]

هنر توتن بافی سیستان

کاربرد

تا چند سال پیش که تالاب بین‌المللی هامون آب داشت و صید و صیادی، دامداری و شکار از رونق خاصی برخوردار بود توتن نقش وسیله حمل و نقل مردم در این دریاچه آب شیرین و تختک‌های (شبه جزیره) داخل آن را ایفا می‌کرد بطوریکه دامداران و صیادان بدون این وسیله امکان انتقال علوفه، جابحایی دام، فعالیت صیادی و شکار را نداشتند. امروزه همچنان توتن به شکل محدود در رودخانه هیرمند و بخشهای بسیار کوچکی از دریاچه هامون مورد استفاده قرار می‌گیرد و رقابت توتن سواری بین صیادان منطقه سیستان در مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود.[4] امروزه هنرمندان صنایع دستی سیستان نمونه از این قایق ها را در ابعاد کوچک برای تزیین منازل می سازند و به این هنر توتن بافی می گویند.

توتن سواری

توتن سواری

توتن سواری از جمله بازی ها و ورزش های بومی و محلی پرطرفدار سیستان و بلوچستان به شمار می رود که از گذشته های دور تاکنون در بین صیادان و ماهی گیران مناطق شمالی استان به ویژه در زمان پرآبی هامون رواج داشته است. تا چند سال پیش که تالاب بین‌المللی هامون آب داشت و صید و صیادی، دامداری و شکار از رونق خاصی برخوردار بود توتن نقش وسیله حمل و نقل مردم در این دریاچه آب شیرین و تختک های (شبه جزیره) داخل آن را ایفا می کرد به طوریکه دامداران و صیادان بدون این وسیله امکان انتقال علوفه، جابجایی دام، فعالیت صیادی و شکار را نداشتند. امروزه همچنان توتن به شکل محدود در رودخانه هیرمند و بخشهای بسیار کوچکی از دریاچه هامون مورد استفاده قرار می گیرد و رقابت توتن سواری بین صیادان منطقه سیستان در مناسبت های مختلف برگزار می شود.توتن سوار با پاروی بلندی که در گویش محلی به آن ˈپچو ˈ می گویند و از چوب بلندی تشکیل شده، وسیله خود را به حرکت در می آورد. توتن سوار در طول مسیر با زدن چوب به کف رودخانه و یا دریاچه به حرکت خود ادامه می دهد و همین مساله موجب افزایش قدرت بدنی و استقامت وی می شود و معمولاً توتن سواران یا ˈپچوداران ˈ که دائماً به این شغل یا ورزش و بازی مشغولند از عضلاتی قوی وبدنی سالم و با نشاط برخوردار هستند.[5]

منابع

1. «توتن (قایق) یکی از صنایع دستی سیستان».
2. «دریاچه هامون چشم انتظار حیات دوباره آن است».
3. «مسئولین در خرید بیشتر توتن‌ها حمایت کنند».
4. «'توتن سواری' ورزش مفرح بومی محلی سیستان».
5. «توتن سواری، ورزش بومی و محلی بومیان سیستان/ قایق محلی سیستانیان همچنان می تازد».