جمعیت‌شناسی تهران

تهران شهری با گوناگونی قومیت است اما جمعیت خارجی آن بسیار کم است.[1] تهران هنگام پایتخت شدن جمعیتی کمتر از ۲۰ هزار تن داشت و هم‌اکنون به یکی از پرجمعیت‌ترین کلان‌شهرهای خاورمیانه تبدیل شده‌است.[2][3] میزان رشد جمعیت در تهران سالانه ۱/۷۹ درصد است.[4] میزان باسوادی نیز در تهران بالاست.[4]

تحولات جمعیت

تحولات جمعیتی تهران به عنوان پایتخت، پس از سال ۱۳۰۰ شامل چهار دورهٔ برجسته می‌شود:[5]

  1. دورهٔ اول از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ که خندق‌ها و دروازه‌ها از میان رفتند، راه‌های شهر اصلاح شدند و شهر شکل منظم هندسی به خود گرفت. جمعیت تهران در این سده افزایش چشمگیری پیدا کرد، به‌نحوی که طی دو سرشماری در سال‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۱۹، از ۳۰۰ هزار تن در سرشماری نخست، به ۵۴۰ هزار تن در سرشماری دوم رسید.[5]
  2. دورهٔ دوم از سال ۱۳۲۰تا ۱۳۳۲ که این دوره همراه با بروز جنگ جهانی دوم بود و تغییرات زیادی انجام نشد و تنها شهر از اطراف توسعه یافت. جمعیت تهران در این دوره مطابق آمار رسمی سال ۱۳۲۵ حدود ۸۸۰ هزار تن بود.[5]
  3. دورهٔ سوم از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ که در این دوره به دلیل ساخت بزرگراه‌ها، خیابان‌ها و بلوارها، شهرک‌های تازه و ساختمان‌های بزرگ، تهران رشد چشمگیری داشت و از هر سو گسترش پیدا کرده بود، به نحوی که یکی از شهرهای بزرگ آسیا به حساب می‌آمد. جمعیت تهران به سرعت افزایش پیدا کرده بود و از یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن در ۱۳۳۵ به چهارمیلیون و ۵۳۰ هزار تن در سال ۱۳۵۵ رسیده بود.[5]
  4. دورهٔ چهارم از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۵ که سال‌های نخست پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود، تهران از هر سو گسترده شد. مهاجرت به تهران و دادن زمین به تعاونی‌ها برای خانه‌سازی و ایجاد خانه‌های ارزان‌قیمت، از دلایل گسترش شهر در این دوران است. براساس آمار سال ۱۳۷۱ جمعیت تهران ۶۶۲۰۴۶۱ تن بود.[5]

در دهه‌های گذشته، جمعیت خالص افزوده شده به تهران بیش از پنج‌میلیون نفر است که این پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی گسترده‌ای داشته‌است. براساس شش دوره سرشماری انجام شده، جمعیت تهران از سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵ حدود پنج‌برابر شده‌است و این رشد در شهرهای اطراف تهران بیشتر از شهر تهران بود؛ به طوری که رشد شهر تهران طی دهه‌های اخیر کاهش یافته و بر جمعیت پیرامون آن افزوده شده‌است.[5]

آمار

سرشماری‌ها
سال جمعیت نرخ رشد حکومت
۹۳۳ ۱۰۰۰ شاه طهماسب
۱۰۰۵ ۳۰۰۰ ۱/۴ شاه عباس صفوی
۱۱۷۶ ۱۵۰۰۰ ۵/۲ آقامحمدخان قاجار
۱۱۸۶ ۵۰۰۰۰ ۱۲/۰۳ فتحعلی‌شاه قاجار
۱۱۹۱ ۶۰۰۰۰ ۳/۶ فتحعلی‌شاه قاجار
۱۲۱۳ ۸۰۰۰۰ ۲/۸ اواخر دوران فتحعلی‌شاه و ابتدای دوران محمد شاه قاجار
۱۲۴۶ ۱۴۷۲۵۶ ۲/۹ ناصرالدین‌شاه قاجار
۱۳۰۹ ۲۵۰۰۰۰ ۲/۴ پهلوی اول
۱۳۱۹ ۵۴۰۰۸۷ ۶/۶ پهلوی اول
۱۳۳۵ ۱۵۶۰۹۳۴ ۵/۵ پهلوی دوم
۱۳۴۵ ۲۷۱۹۷۳۰ ۵/۱ پهلوی دوم
۱۳۵۵ ۴۵۳۰۲۲۳ ۲/۹ پهلوی دوم
۱۳۶۵ ۶۰۵۸۲۰۷ ۱/۳ جمهوری اسلامی
۱۳۷۰ ۶۴۹۷۲۳۸ ۰/۷۸ جمهوری اسلامی
۱۳۷۵ ۶۷۵۸۸۴۵ ۱/۳ جمهوری اسلامی
۱۳۸۵ ۷۷۱۱۲۳۰ جمهوری اسلامی
منابع: اطلس کلان‌شهر تهران[6]

آمار اساسی
منطقه جمعیت کل شمار مرد شمار زن شمار خانوار بعد خانوار نسبت جنسی تراکم
۸٬۶۷۹٬۹۳۶ ۴٬۳۱۵٬۱۹۶ ۴٬۳۶۴٬۷۴۰ ۲٬۹۰۷٬۲۳۹ ۳/۰ ۹۹٪ ۱۴
منطقه ۱ ۴۹۳٬۸۸۹ ۲۴۱٬۸۰۵ ۲۵۲٬۰۸۴ ۱۶۹٬۲۵۹ ۲/۹ ۹۶٪ ۱۱
منطقه ۲ ۶۹۲٬۵۷۹ ۳۳۸٬۱۳۶ ۳۵۴٬۴۴۳ ۲۳۶٬۹۹۲ ۲/۹ ۹۵٪ ۱۵
منطقه ۳ ۳۳۰٬۰۰۴ ۱۵۸٬۰۵۴ ۱۷۱٬۹۵۰ ۱۱۸٬۸۰۱ ۲/۸ ۹۲٪ ۱۱
منطقه ۴ ۹۱۷٬۲۶۱ ۴۵۶٬۳۹۴ ۴۶۰٬۸۶۷ ۳۰۳٬۷۳۰ ۳/۰ ۹۹٪ ۱۵
منطقه ۵ ۸۵۶٬۵۶۵ ۴۲۰٬۴۳۱ ۴۳۶٬۱۳۴ ۲۹۱٬۶۶۵ ۲/۹ ۹۶٪ ۱۶
منطقه ۶ ۲۵۰٬۷۵۳ ۱۲۲٬۸۰۴ ۱۲۷٬۹۴۹ ۸۴٬۸۹۶ ۳/۰ ۹۶٪ ۱۲
منطقه ۷ ۳۱۲٬۰۰۲ ۱۵۱٬۸۸۲ ۱۶۰٬۱۲۰ ۱۱۵٬۸۸۰ ۲/۷ ۹۵٪ ۲۰
منطقه ۸ ۴۲۵٬۰۴۴ ۲۰۸٬۲۸۴ ۲۱۶٬۷۶۰ ۱۴۸٬۵۳۵ ۲/۹ ۹۶٪ ۳۲
منطقه ۹ ۱۷۴٬۱۱۵ ۸۸٬۰۹۲ ۸۶٬۰۲۳ ۵۷٬۶۴۸ ۳/۰ ۱۰۲٪ ۹
منطقه ۱۰ ۳۲۶٬۸۸۵ ۱۶۲٬۰۳۵ ۱۶۴٬۸۵۰ ۱۱۷٬۳۲۵ ۲/۸ ۹۸٪ ۴۰
منطقه ۱۱ ۳۰۸٬۱۷۶ ۱۵۴٬۵۱۶ ۱۵۳٬۶۶۰ ۱۰۷٬۷۵۹ ۲/۹ ۱۰۱٪ ۲۶
منطقه ۱۲ ۲۴۰٬۹۰۹ ۱۲۲٬۱۲۱ ۱۱۸٬۷۸۸ ۷۹٬۱۰۵ ۳/۰ ۱۰۳٪ ۱۵
منطقه ۱۳ ۲۵۳٬۰۵۴ ۱۲۵٬۶۱۷ ۱۲۷٬۴۳۷ ۸۵٬۱۳۳ ۳/۰ ۹۹٪ ۲۰
منطقه ۱۴ ۴۸۹٬۱۰۱ ۲۴۴٬۵۰۰ ۲۴۴٬۶۰۱ ۱۶۳٬۹۲۴ ۳/۰ ۱۰۰٪ ۳۴
منطقه ۱۵ ۶۵۹٬۴۶۸ ۳۳۵٬۳۱۴ ۳۲۴٬۱۵۴ ۲۰۹٬۱۴۱ ۳/۲ ۱۰۳٪ ۲۴
منطقه ۱۶ ۲۶۷٬۶۷۸ ۱۳۴٬۲۵۰ ۱۳۳٬۴۲۸ ۸۷٬۴۶۴ ۳/۱ ۱۰۱٪ ۱۶
منطقه ۱۷ ۲۷۸٬۳۵۴ ۱۴۰٬۱۳۱ ۱۳۸٬۲۲۳ ۹۰٬۰۳۲ ۳/۱ ۱۰۱٪ ۳۴
منطقه ۱۸ ۴۱۹٬۲۴۹ ۲۱۳٬۵۱۸ ۲۰۵٬۷۳۱ ۱۳۰٬۴۰۵ ۳/۲ ۱۰۴٪ ۱۱
منطقه ۱۹ ۲۵۵٬۵۳۳ ۱۳۰٬۲۰۳ ۱۲۵٬۳۳۰ ۷۷٬۷۶۴ ۳/۳ ۱۰۴٪ ۱۳
منطقه ۲۰ ۳۶۷٬۶۰۰ ۱۸۴٬۲۲۴ ۱۸۳٬۳۷۶ ۱۱۶٬۴۹۲ ۳/۲ ۱۰۰٪ ۱۶
منطقه ۲۱ ۱۸۶٬۳۱۹ ۹۳٬۷۳۹ ۹۲٬۵۸۰ ۶۰٬۴۳۲ ۳/۱ ۱۰۱٪ ۴
منطقه ۲۲ ۱۷۵٬۳۹۸ ۸۹٬۱۴۶ ۸۶٬۲۵۲ ۵۴٬۸۵۷ ۳/۲ ۱۰۳٪ ۳
منابع: شهرداری تهران[7]
هرم جمعیتی تهران در سال[8]۱۳۸۵

زبان
نوشتار(های) وابسته: لهجه تهرانی

تهران بزرگ‌ترین شهر فارسی‌زبان جهان است.[9] ۹۸ درصد تهرانی‌ها زبان فارسی را می‌فهمند و تنها ۱۰ درصد از آن‌ها توان گفتگو به حداقل یکی از زبان‌های رایج جهان را دارند.[10] مردم تهران در گذشته گویش خاص خودشان را داشتند، معروف به لهجهٔ تهرانی که در طول زمان کمرنگ شد و تغییراتی یافت.[11] لهجهٔ تهرانی تنها دارای واژگان متفاوت نبود و در برخی موارد دارای قواعد، رسم و ساختار ادبی بوده‌است.[12]

قومیت‌ها
اقوام کلان‌شهر تهران
قوم درصد
پارسیان
  
 ۶۶٫۴%
آذری‌ها
  
 ۲۵٫۲%
شمالی‌ها
  
 ۶٫۲%
لرها
  
 ۰٫۸%
کردها
  
 ۰٫۵%
دیگر
  
 ۰٫۴%

اکثریت مردم تهران را پارسیان تشکیل می‌دهند؛ پس از آن‌ها، به ترتیب، آذری‌های ایرانی و مازندرانی‌ها بزرگترین اقلیت‌های قومی موجود در تهران هستند. همچنین قومیت‌های کرد و گیلک نیز از دیگر اقوام پر جمعیت شهر هستند.[13][14]

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و بر پایهٔ یک بررسی میدانی و یک جامعهٔ آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد، در تهران به قرار زیر بود:[15][16][17]

در سال ۱۸۵۳ میلادی صاحب خانه‌های تهران به این صورت بوده‌اند ۱۵٪ تهرانی و ۱۲٪ اصفهانی و ۱۰٪ شیرازی و ۸٪ کاشانی و ۴٪ مازندرانی و بقیه از دیگر نقاط ایران مانند قزوین و تبریز و ایروان و هرات و ..بودند. و در سال ۱۸۶۸ میلادی کسانی که خود را تهرانی اصل می‌دانستند ۲۶٫۸٪ و اصفهانی ۶٫۷٪ و آذربایجانی ۵٫۶٪ و قاجارها ۱٫۴٪ بوده‌اند.۵۹٪ از دیگر نقاط ایران بوده‌اند از جمله کاشانی‌ها و عراقی‌ها (اهالی مرکز ایران) و شیرازی‌ها که در این میان کاشانی‌ها بیشتر از بقیه بوده‌اند.[18]

شهروندان خارجی

تهران میزبان جمعیت خارجی کمی است و بیشترین خارجی‌های ساکن آن را افغان‌ها و پس از آن، پاکستانی‌ها و عراقی‌ها تشکیل می‌دهند.[1][19][20]

دین

بیشتر مردم تهران رسماً مسلمان و شیعه دوازده‌امامی هستند.[21] دیگر جوامع مذهبی در تهران شامل بهائیان، زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان می‌شود.[22][23]

میانگین سنی

شهر تهران جمعیت سال‌خورده‌تری نسبت به ایران و استان تهران را در خود جای داده‌است. پراکندگی گروه‌های سنی نیز در تهران یکنواخت نیست و مناطق شمالی دارای جمعیتی با میانگین سنی بالاتری هستند. مناطق حاشیهٔ شهر نیز دارای جمعیت جوان‌تری هستند.[24] طبق آماری که بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ به دست آمد، میانگین سنی در شهر تهران معادل ۳۳/۲ سال است.[25]

جستارهای وابسته

منابع
  1. اطلس کلان‌شهر تهران. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. چاپ اول، ۱۳۸۴. صص. ۱۱۲ و ۱۱۳. شابک ۹۶۴-۷۹۴۳-۴۶-۶. پارامتر |first1= بدون |last1= در Authors list وارد شده‌است (کمک); تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  2. شهبازی، داریوش. برگ‌هایی از تاریخ تهران. ثالث. صص. ۱۹. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۸۰۵۴۹۴.
  3. «Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps». www.citypopulation.de (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  4. سیما، IRIB NEWS AGENCY | خبرگزاری صدا و. «جمعیت تهران، 13 میلیون نفر». IRIB NEWS AGENCY | خبرگزاری صدا و سیما. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  5. «12قرن افزایش جمعیت تهران». www.hamshahrionline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  6. «روند تحول جمعیت مناطق». atlas.tehran.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  7. شهرداری تهران، درگاه اطلاع‌رسانی شهرداری. «جمعیت کل مناطق شهر تهران». region18.tehran.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۰۶-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۲۰.
  8. درگاه ملی آمار ایران. «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۰۹.
  9. «Tehran - Political Situation». en.tehran.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  10. جهان|TABNAK، سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و. «چنددرصد تهرانی‌ها در تهران به دنیا آمده‌اند؟». سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و جهان|TABNAK. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  11. «همشهری محله | لهجه تهرانی». mahaleh.hamshahrilinks.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  12. «همشهری محله | در سوگ لهجه «ترونی»». mahaleh.hamshahrilinks.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  13. Kjeilen، Tore. «Teheran - LookLex Encyclopaedia». looklex.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  14. «یک و نیم میلیون مازندرانی پایتخت‌نشین شدند». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۸-۱۴.
  15. فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره کتابشناسی ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی){گزارش}:گزارش‌های پیشرفت طرح‌ها وکلان شهرها/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس
  16. آفتاب نیوز
  17. تابناک
  18. «مهاجرت و همزیستی قومیتها درتهران دورة قاجار».
  19. Amar.org.ir. «مقایسه ویژگیهای جمعیتی و اجتماعی مناطق ٢٢ گانه شهر تهران» (PDF). http://www.amar.org.ir. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۷ مارس ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۸. پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک)
  20. «مهاجران در ایران؛ تعداد اتباع کدام کشورها بیشتر است؟» (به انگلیسی). BBC News فارسی. ۲۰۱۷-۰۶-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۹.
  21. الهام فتحی. «نگاهی به وضعیت دین و جمعیت ایران در نیم‌قرن اخیر» (PDF). https://www.amar.org.ir. پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک)
  22. اطلس کلان‌شهر تهران. «دین و اقلیت‌های دینی». Atlas.tehran.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۰۹.
  23. «خانه ارزشمند تاریخی یا مرکز فساد بهائیت در تهران». مشرق نیوز. ۲۰۱۴-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۰۹.
  24. «توزیع نسبی جمعیت در گروه‌های عمده سنی». atlas.tehran.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۲۱.
  25. Amar.org.ir. «میانگین سنی جمعیت ایران بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵» (PDF). https://www.amar.org.ir. پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک)

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.