خروج بنی‌اسرائیل از مصر

خروج بنی‌اسرائیل از مصر (به عبری: יציאת מצרים) یا تیه اسطوره خاستگاه بنی‌اسرائیل است.[1] این داستان حاوی قصه بردگی و خروج بنی‌اسرائیل از مصر، وحی قوانین در کوه سینا، سرگردانی در بیابان و نهایتاً فتح کنعان است.[2] پیام داستان این است که یهوه اسرائیلیان را از بردگی رهانید و به موجب عهدی که با ایشان بست، آن‌ها به او تعلق دارند.[1]

اسرائیل در مصر (ادوارد پوینتر، ۱۸۶۷)

اجماعی میان محققان معاصر وجود دارد که روایات تورات حاوی مطالب دقیقی دربارهٔ خاستگاه بنی‌اسرائیل نیست. در واقع به نظر می‌رسد بنی‌اسرائیل در اواخر هزاره دوم قبل از میلاد در بلندی‌های مرکز کنعان شکل‌گرفته‌اند و دارای فرهنگی کنعانی بوده‌اند.[3][4][5] به‌طور کلی بیشتر دو نظر عمده میان تاریخ‌پژوهان دربارهٔ صحت تاریخی این داستان وجود دارد؛ اکثریت اعتقاد دارند که داستان دارای اساس تاریخی است اما بخش‌های کمی از روایت تورات ارزش تاریخی دارد[6][7][1] و گروه دیگر هم معتقدند این داستان اساس تاریخی ندارد و در دوره اسارت یهودیان در بابل یا بعد از آزادسازی آنان توسط کوروش بزرگ ساخته شده‌است.[8][9][10]

داستان خروج در کتب دوم تا پنجم تورات، یعنی اسفار خروج، لاویان، اعداد و تثنیه، روایت شده‌است. اتفاق نظر گسترده محققان این است که تورات در قرن پنجم قبل از میلاد که یهودیان تحت حکومت شاهنشاهی هخامنشی بودند نوشته شده‌است،[11] هر چند برخی مطالب آن، به ادوار قدیمی‌تری تعلق دارند زیرا عاموس و هوشع که هشت قرن قبل از میلاد زیستند نیز به این قصه اشاره کرده‌اند.[12][13]

قصه خروج نقشی مرکزی در یهودیت دارد؛ در عبادت‌های روزانه یهودی و در جشن‌هایی چون پسح به آن اشاره می‌شود. مسیحیان اولیه اعتقاد داشتند این داستان پیش‌درآمدی بر رستاخیز عیسی از مرگ است. قصه خروج همچنین برای برخی گروه‌های غیریهودیان مثل اروپایی‌هایی که برای فرار از آزار مذهبی به قاره آمریکا مهاجرت کرده بودند یا سیاه‌پوستان آمریکا که از آزادی و حقوق شهروندی محروم مانده بودند نیز منبع الهام بوده‌است.[14][15]

این داستان در قرآن و منابع اسلامی دیگر هم روایت شده اما تفاوت‌هایی با آنچه در تورات دیده می‌شود دارد. یک تغییر عمده این است که در قرآن، موسی و هارون برای هدایت فرعون به یکتاپرستی به مصر می‌روند. روایت قرآن تحت تأثیر متون متاخر مثل آگادا بوده‌است.[16]

روایت تورات

صحت تاریخی

پژوهشگران جریان اصلی کتاب مقدس داستان خروج بنی‌اسرائیل از مصر را به عنوان روایتی تاریخی قبول ندارند. بیشتر محققان هم‌نظرند که این داستان قرن‌ها بعد از زمانی که روایت ادعا می‌کند اتفاقاتش روی داده‌اند، نوشته شده‌است.[17] تورات سال ۲۶۶۶ بعد از آفرینش را زمان خروج مصر معرفی کرده و ادعا می‌کند بنی‌اسرائیل ۴۳۰ سال در مصر بودند. روایت به مکان‌هایی مثل جوشن، پیتوم و رامسس اشاره کرده که نام‌هایی متاخر هستند و همچنین می‌گوید ۶۰۰٬۰۰۰ مرد اسرائیلی در این اتفاقات دخیل بوده‌اند؛[18] این اعداد ساختگی‌اند چون بدیهی است که صحرای سینا منابع کافی برای زندگی برای ۶۰۳٬۵۵۰ مرد (سفر اعداد، ۱:۴۶) و خانواده‌هایشان (حدود ۲٫۵ تا ۳ میلیون نفر) را نداشته‌است.[19] مناطق جغرافیایی ذکر شده بسیار مبهم هستند و هیچ‌کدام از تلاش‌ها و پژوهش‌های محققان امروزی برای یافتن شخصیتی مشابه موسی میان افراد تاریخ مصر مورد قبول واقع نشده[20] و مصری که تورات توصیف می‌کند به هیچ دوره‌ای از تاریخ مصر باستان شبیه نیست.[21] برخی از عناصر داستان مثل شکافته‌شدن دریا معجزه‌آسا هستند و ارائه توضیح منطقی برای آن‌ها ناممکن است.[22] تورات حتی نتوانسته نام هیچ‌کدام از فراعنه‌ای که در داستان حضور دارند را مشخص کند.[23]

در متون مصری دوره پادشاهی نوین مصر به گروهی «آسیایی» که در مصر به عنوان برده و کارگر زندگی می‌کردند اشاره شده اما نمی‌توان اینان را با اطمینان به بنی‌اسرائیل ربط داد. هیچ متن معاصر این دوره به فرار بردگان در مقیاسی عظیم (مشابه روایت تورات) اشاره نکرده‌است.[24] قدیمی‌ترین اشاره متون مصری به اسرائیل، کتیبه‌ای از ح. ۱۲۰۷ قبل از میلاد است که موقعیت جغرافیایی آنان در کنعان یا اطراف آن را توصیف کرده اما در آن هیچ اشاره‌ای به خروج بنی‌اسرائیل از مصر نشده‌است.[25] باستان‌شناسانی مثل اسرائیل فینکلشتاین و نایل اشر سیلبرمن می‌گویند باستان‌شناسان حتی نتوانسته‌اند اثری از گروهی کوچک از بنی‌اسرائیل که در صحرای سینا زندگی می‌کردند، پیدا کنند: «نتیجه‌ای که به آن رسیدیم قابل تغییر به نظر نمی‌رسد – خروج از مصر در آن دوره و به شکلی که تورات توصیف کرده روی نداده‌است. تحقیقات مکرر در تمام منطقه حتی باعث نشده کوچک‌ترین مدرکی یافت شود.»[26] برخلاف این روایت، باستان‌شناسی معاصر می‌گوید میان دوره زندگی کنعانی‌ها و بنی‌اسرائیل در این منطقه تداوم وجود داشته و بنی‌اسرائیل ریشه کنعانی داشته‌اند؛ هیچ اثری وجود ندارد که نشان دهد گروهی خارجی که از مصر آمده‌اند، در آغاز تاریخ اسرائیل در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند.[27][28]

پانویس

1. Sparks 2010, p. ۷۳.
2. Redmount 2001, p. ۵۹.
3. Grabbe 2017, p. 36.
4. Moore & Kelle 2011, p. 81.
5. Meyers 2005, pp. ۶–۷.
6. Redmount 2001, p. 87.
7. Faust 2015, p. 476.
8. Davies 2004, pp. 23-24.
9. Moore & Kelle 2011, pp. 86-87.
10. Russell 2009, p. ۱۱.
11. Romer 2008, p. ۲.
12. Lemche 1985, p. 327.
13. Redmount 2001, p. ۶۳.
14. Berlin & Brettler 2004.
15. Baden 2019, p. xiv.
16. Heller 1993, p. ۶۳۸–۶۳۹.
17. Moore & Kelle 2011, pp. ۸۱.
18. Dozeman & Shectman 2016, pp. ۱۳۸–۱۳۹.
19. Dever 2003, pp. ۱۸–۱۹.
20. Dozeman & Shectman 2016, p. ۱۳۹.
21. Grabbe 2014, pp. ۶۳–۶۴.
22. Dever 2003, pp. ۱۵–۱۷.
23. Grabbe 2014, p. ۶۹.
24. Barmash 2015b, pp. ۲–۳.
25. Grabbe 2014, pp. ۶۵–۶۷.
26. Finkelstein & Silberman 2002, p. ۶۳.
27. Barmash 2015b, p. 4.
28. Shaw 2002, p. ۳۱۳.

منابع

• Assmann, Jan (2018). The Invention of Religion: Faith and Covenant in the Book of Exodus. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8923-5.
• Assmann, Jan (2009). Moses the Egyptian: The Memory of Egypt. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02030-6.
• Assmann, Jan (2003). The mind of Egypt: history and meaning in the time of the Pharaohs. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01211-0.
• Baden, Joel S. (2019). The Book of Exodus: A Biography. Princeton and Oxford: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-16954-5.
• Bandstra, Barry L. (2008). Reading the Old Testament: Introduction to the Hebrew Bible. Cengage Learning. ISBN 978-0-495-39105-0.
• Barmash, Pamela (2015b). "Out of the Mists of History: The Exaltation of the Exodus in the Bible". In Barmash, Pamela; Nelson, W. David. Exodus in the Jewish Experience: Echoes and Reverberations. Lexington Books. pp. 1–22. ISBN 978-1-4985-0293-1.
• Bartusch, Mark W. (2003). Understanding Dan: An Exegetical Study of a Biblical City, Tribe, and Ancestor. Sheffield Academic Press.
• Berlin, Adele; Brettler, Marc Zvi (2004). -9780195297515 The Jewish Study Bible: Jewish Publication Society Tanakh Translation Check |url= value (help). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-529751-5.
• Black, Kathy; et al. (2018). "The Jewish Year". Rhythms of Religious Ritual: The Yearly Cycles of Jews, Christians, and Muslims. 1. Claremont Press. pp. 9–74. ISBN 978-1-946230-15-7. JSTOR j.ctvwrm4gj.6.
• Brenner, Martin L. (2012). The Song of the Sea: Ex 15:1 – 21. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-086722-0.
• Collins, John J. (2005). The Bible After Babel: Historical Criticism in a Postmodern Age. Eerdmans. p. 45. ISBN 978-0-8028-2892-7.
• Coomber, Matthew J.M. (2012). "Before Crossing the Jordan". In Brenner, Athalya; Yee, Gale A. Exodus and Deuteronomy. Fortress Press. ISBN 978-1-4514-0819-5.
• Davies, Graham (2004). "Was There an Exodus?". In Day, John. In Search of Pre-exilic Israel: Proceedings of the Oxford Old Testament Seminar. Continuum. pp. 23–40. ISBN 978-0-567-08206-0.
• Davies, Philip R. (2015). In Search of 'Ancient Israel': A Study in Biblical Origins. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-0-567-66299-6.
• Dever, William (2001). What Did the Biblical Writers Know, and When Did They Know It?. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-2126-3.
• Dever, William (2003). Who Were the Early Israelites and Where Did They Come From?. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-4416-3.
• Dijkstra, Meindert (2006). "Moses, the Man of God". In Roukema, Riemer; Peerbolte, Bert Jan Lietaert; Houtman, Cees. The interpretation of Exodus studies in honour of Cornelis Houtman. Leuven: Peeters. pp. 17–26. ISBN 9042918063.
• Droge, Arthur J. (1996). "Josephus Between Greeks and Barbarians". In Feldman, L.H.; Levison, J.R. Josephus' Contra Apion. Brill. ISBN 978-9004103252.
• Dozeman, Thomas B.; Shectman, Sarah (2016). "Exodus". In Yee, Gale A.; Page, Hugh R. Jr.; Coomber, Matthew J. M. The Pentateuch: Fortress Commentary on the Bible Study Edition. Fortress Press. pp. 137–178. ISBN 978-1-5064-1442-3. JSTOR j.ctt1b3t6qt.11.
• Eskenazi, Tamara Cohn (2009). "From Exile and Restoration to Exile and Reconstruction". In Grabbe, Lester L.; Knoppers, Gary N. Exile and Restoration Revisited: Essays on the Babylonian and Persian Periods. Bloomsbury. ISBN 978-0-567-46567-2.
• Faust, Avraham (2015). "The Emergence of Iron Age Israel: On Origins and Habitus". In Thomas E. Levy; Thomas Schneider; William H.C. Propp. Israel's Exodus in Transdisciplinary Perspective: Text, Archaeology, Culture, and Geoscience. Springer. ISBN 978-3-319-04768-3.
• Feldman, Louis H. (1998). Josephus's Interpretation of the Bible. University of California Press. ISBN 978-0-520-20853-7.
• Finkelstein, Israel; Silberman, Neil Asher (2002). The Bible Unearthed: Archaeology's New Vision of Ancient Isreal and the Origin of Sacred Texts. Free Press. ISBN 978-0-684-86912-4.
• Gmirkin, Russell E. (2006). Berossus and Genesis, Manetho and Exodus: Hellenistic Histories and The Date of the Pentateuch. T & T Clark International. ISBN 978-0-567-02592-0.
• Grabbe, Lester (2014). "Exodus and History". In Dozeman, Thomas; Evans, Craig A.; Lohr, Joel N. The Book of Exodus: Composition, Reception, and Interpretation. BRILL. pp. 61–87. ISBN 9789004282667.
• Grabbe, Lester (2017). Ancient Israel: What Do We Know and How Do We Know It?. Bloomsbury. ISBN 978-0-567-67043-4.
• Graves, Michael (2019). "Exodus". In Blouwers, Paul M.; Martens, Peter W. The Oxford Handbook of Early Christian Biblical Interpretation. Oxford University Press. pp. 547–560.
• Gruen, Erich S. (2016). "The Use and Abuse of the Exodus Story". The Construct of Identity in Hellenistic Judaism: Essays on Early Jewish Literature and History. de Gruyter. pp. 197–228. JSTOR j.ctvbkjxph.14.
• Klein, Isaac (1979). A Guide to Jewish Religious Practice. KTAV Publishing House. ISBN 978-0-87334-004-5.
• Lemche, Niels Peter (1985). Early Israel: Anthropological and Historical studies. Brill. ISBN 978-9004078536.
• Meyers, Carol (2005). Exodus. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-00291-2.
• Cross, Frank Moore (1997). Canaanite Myth and Hebrew Epic. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-09176-4.
• Moore, Megan Bishop; Kelle, Brad E. (2011). Biblical History and Israel's Past: The Changing Study of the Bible and History. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-6260-0.
• Nelson, W. David (2015). "Discontinuity and Dissonance: Torah, Textuality, and Early Rabbinic Hermeneutics of Exodus". In Barmash, Pamela; Nelson, W. David. Exodus in the Jewish Experience: Echoes and Reverberations. Lexington Books. pp. 23–51. ISBN 978-1-4985-0293-1.
• Na'aman, Nadav (2011). "The Exodus Story: Between Historical Memory and Historiographical Composition". Journal of Ancient Near Eastern Religion. 11: 39–69. doi:10.1163/156921211X579579.
• Neusner, Jacob (2005). The Talmud: Law, Theology, Narrative: a Sourcebook. University Press of America. ISBN 978-0-7618-3115-0.
• Perkins, Larry (2006). "Kingdom, Messianic Authority, and the Re-Constituting of God's People: Tracing the Function of Exodus Material in Mark's Narrative". In Hatina, Thomas R. Biblical Interpretation in Early Christian Gospels, volume 1: The Gospel of Mark. T & T Clark. pp. 100–115.
• Pietersma, Albert; Wright, Benjamin, eds. (2014). "New English Translation of the Septuagint: Electronic Version". Oxford University Press.
• Redford, Donald B. (1992). Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-03606-9.
• Redmount, Carol A. (2001) [1998]. "Bitter Lives: Israel In And Out of Egypt". In Coogan, Michael D. The Oxford History of the Biblical World. Oxford University Press. pp. 58–89. ISBN 978-0-19-988148-2.
• Romer, Thomas (2008). "Moses Outside the Torah and the Construction of a Diaspora Identity" (PDF). The Journal of Hebrew Scriptures. 8, article 15: 2–12.
• Russell, Brian D. (2007). The Song of the Sea: The Date of Composition and Influence of Exodus 15:1-21. Peter Lang. ISBN 978-0-8204-8809-7.
• Russell, Stephen C. (2009). Images of Egypt in Early Biblical Literature. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-022171-8.
• Sarason, Richard S. (2015). "The Past as Paradigm:Enactments of the Exodus Motif in Jewish Liturgy". In Barmash, Pamela; Nelson, W. David. Exodus in the Jewish Experience: Echoes and Reverberations. Lexington. ISBN 978-1-4985-0293-1.
• Shaw, Ian (2002). "Israel, Israelites". In Shaw, Ian; Jameson, Robert. A Dictionary of Archaeology. Wiley Blackwell. p. 313. ISBN 978-0-631-23583-5.
• Ska, Jean Louis (2006). Introduction to Reading the Pentateuch. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-122-1.
• Sparks, Kenton L. (2010). "Genre Criticism". In Dozeman, Thomas B. Methods for Exodus. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-48738-2.
• Tigay, Jeffrey H. (2004). "Exodus". In Berlin, Adele; Brettler, Marc Zvi. -9780195297515 The Jewish Study Bible Check |url= value (help). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-529751-5.
• Viviano, Pauline (2019). "Do the Books of Hosea and Jeremiah Know of a Sinai/Horeb Golden Calf Story". In Mason, Eric F.; Lupieri, Edmondo F. Golden Calf Traditions in Early Judaism, Christianity, and Islam. Brill. pp. 36–48.