ساتراپ
ساتراپ شکل یونانیشدهٔ واژهٔ خشتر پاون (به معنای نگهبان قلمرو)(به پارسی باستان: xšaθrapāwn) است که در زمان هخامنشیان به فرماندار یا استاندار یکی از بخشهای شاهنشاهی گفته میشد.مثلا ساتراپ ایلام که همان خوزستان است.
ریشهشناسی
واژهٔ خشترپاون از پارسی باستان، در پهلوی شَترپان و در زبان پارسی نو به شکل شَهربان درآمده است که این واژه در زبان یونانی به ساتراپ تبدیل شدهاست[1] (Satrap). شهربان به چم(معنی) استاندار به کار میرفته است و واژه عربی شرطة به معنی شهربان و پلیس از همین واژه پهلوی «شَتر» به معنی «شهر» گرفته شده است. شرطة همچنین نام بخشی از شهر بغداد است.
اسکندر و سلوکوس (۳۱۲–۲۸۱ پیش از میلاد) جانشین او نیز سرزمینهای خود را به شهربانیهای فراوانی بخش کرده بودند. سرزمینهای سلوکوس ۷۲ بخش و برای هر کدام یک شهربان برگمارد ولی شهربانیهای او کوچکتر از شهربانیهای هخامنشی و اسکندر بوده است.[2]
در دوران سلوکیان
از سال ۳۳۰ تا ۳۲۸ پیش از میلاد شماری از ایرانیان توسط اسکندر به عنوان ساتراپ گمارده میشوند و برخی از فرماندهان ایرانی در ارتش اسکندر مشغول به کار میگردند. به این ساتراپها، فَرَتَرَکه گفته میشد.[3]
منابع
- مشیرالدوله، حسن پیرنیا، ایران باستان،"قسمت تمدنی و فرهنگی تاریخ دورهٔ هخامنشیان"
- پیرنیا، حسن خان مشیرالدوله، ایران باستان (باستانی)، ج ۱ ص ۴۳۸ و ج ۲ ص ۱۴۶۷ و ج ۳ ص ۲۰۹۳
- CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org