قصر یاقوت
قصر یاقوت از کاخ‌های شرق تهران در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه قاجار است که در سی و نهمین سال پادشاهی او ساخته شد. قصر یاقوت از بخش‌های قصر بیرونی و حرم‌خانه سلطنتی تشکیل شده بود.[1]
| کاخ یاقوت | |
|---|---|
 | |
| |
| نام | کاخ یاقوت |
| کشور | ایران |
| استان | استان تهران |
| شهرستان | تهران |
| بخش | شرق تهران |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | عمارت قصر یاقوت کاخ یاقوت کاخ سرخه‌حصار |
| سال‌های مرمت | ۱۳۸۷–۱۳۸۹ |
| کاربری | کاخ سلطنتی |
| کاربری کنونی | دفتر بیمارستان |
| دیرینگی | دوره قاجار |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره قاجار |
| بانی اثر | ناصرالدین شاه |
| مالک فعلی اثر | سازمان تأمین اجتماعی |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۰۴۱۲ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱ مهر ۱۳۸۲ |
  کاخ یاقوت روی نقشه تهران
۳۵٫۷۲۰۰۷۶°شمالی ۵۱٫۶۰۳۵۹۸°شرقی | |
عمارت قصر یاقوت، کاخ یاقوت یا کاخ سرخه حصار نام‌های دیگر آن هستند. این کاخ درون پهنه کنونی «بیمارستان شهید لواسانی» جای دارد. این اثر در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۴۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[2][3]
پیشینه
کاخ سرخه حصار یا کاخ یاقوت، در سال ۱۲۶۲[4] خورشیدی (۱۳۰۲ و ۱۳۰۳ هجری قمری) و در دوران ناصرالدین شاه در منطقه سرخه حصار بنا نهاده شد. این کاخ سلطنتی دارای دو عمارت به نام‌های کوشک بیرونی و حرم‌خانه بود و روی هم رفته دارای نزدیک به دویست اتاق بود. افزون بر کاخ اصلی، ساختمان‌های دیگری مانند کاروانسرا، سربازخانه و گرمابه در این باغ وجود داشت که امروز اثری از آن‌ها باقی نمانده‌است.[5]
برای ساخت این کاخ در سال ۱۲۶۲ خورشیدی نزدیک به ۱۵ هزار تومان هزینه شده‌است. در دوره قاجار این کاخ دچار آتش‌سوزی شد اما دوباره بازسازی شده بود.[4]
گفته می‌شود این کاخ سرآغاز ضرب‌المثل‌هایی مانند «بادمجان دور قاب چین»، و «یه آشی برات بپزم که یک وجب روش روغن باشه» است که در آن زمان و در آشپزخانه این کاخ پدیدار شده بود.[4]
ساختمان این قصر نخستین بنای ایران است که هیچ تأثیری از معماری ایرانی نگرفته‌است.[6] این بنا ایوانی در بالای در ورودی دارد که در معماری اروپایی ویژه معرفی شدن اشخاص مهم (مانند ملکه انگلستان یا پاپ) و ابراز احساسات به مردم است.[6]
در سال ۱۳۳۶ با تصویب مجلس شورای ملی باغ این قصر و تأسیسات همراه با آن به سازمان بیمه‌های اجتماعی واگذار شده و به بیمارستان ریوی تبدیل شد و در دهه بعد بخش‌های روانی و جراحی نیز به آن افزوده شد که در سال ۱۳۵۵ با تصویب مجلس، تبدیل به یک بیمارستان عمومی شد و اکنون بیمارستان و مرکز فوق تخصصی قلب دکتر لواسانی نام دارد.[7]
بازسازی و بهسازی
بازسازی و باززنده‌سازی این ساختمان در سال ۱۳۸۷ آغاز شد و در سال ۱۳۸۹ به پایان رسید. اجرای این طرح به دست مهندس علی قمری، مسعود امیری امامی و مسعود شریفی دیرین با نظارت دکتر جدی و مهندس محمد محمدیان انجام گرفت.[2]
جستارهای وابسته
منابع
- «آثار دیگر عهد ناصری». وب‌گاه فرمانداری تهران. ۱۸ تیر ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۰۸.
- «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۹.
- «فهرست بناهای عمومی و محوطه‌های تاریخی - فرهنگی استان تهران». وب‌گاه سازمان میراث فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۰۸.
- «مسجد جامعی در کاخ ضرب‌المثل‌ها». همشهری‌آنلاین. ۲۷ بهمن ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۹ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- «دیدنی‌های کاخ یاقوت در شرق تهران». روزنامه ایران. ۳۰ خرداد ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۹ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- «قصر یاقوت در سرخه حصار/«بادمجان دورقابچین» از دل این کاخ بیرون آمد». خبرگزاری میزان. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
- شهلا محصل. «یک بیمارستان در خدمت قلب‌های بیمار». وب‌گاه هفته‌نامه آتیه. دریافت‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۰۸.
