مهندسی ژئوتکنیک

مهندسی ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی (نام علمی: Geotechnical engineering) شاخه‌ای از مهندسی عمران است که به بررسی مهندسی رفتار مصالح زمین و مخاطرات محتمل در رابطه با احداث سازه‌ها می‌پردازد. ابزارهای علمی مورد استفاده در مهندسی ژئوتکنیک علوم پایه‌ای نظیر مکانیک خاک پیشرفته، مکانیک سنگ، دینامیک خاک و زمین‌شناسی مهندسی و علوم کاربردی مرتبط نظیر پی سازی، تونل سازی، سدسازی و بهسازی خاک است.
در ابتدای هر پروژه عمرانی، با برنامه‌ریزی و انجام شناسایی‌های محلی ژئوتکنیکی، ویژگی‌های فیزیکی، مکانیکی، و شیمیایی زمین ساختگاه پروژه ارزیابی شده و مخاطرات محتمل از قبیل زمین لرزه، زمین لغزش، و روانگرایی در ارتباط با پروژه مد نظر قرار می‌گیرد. سپس، انواع پی‌ها، سازه‌های نگهبان، عملیات خاکی، و روسازی‌های پروژه تحلیل و طراحی می‌گردند. رادیه‌ها، شمع‌ها، و کیسون‌ها، نمونه‌هائی از پی‌ها، دیوارهای حائل و سدهای خاکی نمونه‌هائی از سازه‌های نگهبان، و احداث خاکریزها، گودها، تونل‌ها، کانال‌ها، مخازن، و مدفن‌های زباله نمونه‌هائی از عملیات خاکی می‌باشند.
از کارل فون ترزاقی، مهندس عمران و زمین‌شناس اتریشی به عنوان پدر مکانیک خاک و پایه‌گذار مهندسی ژئوتکنیک در دنیا یاد می‌شود.

حفر تونل پایه گوتهارد با دستگاه حفاری تونل، مهندسی تونل از زیرشاخه‌های مهندسی ژئوتکنیک می‌باشد

گستره‌کاربرد و زیرشاخه‌ها

اثیر روانگرایی خاک در زمین‌لرزهٔ نیگاتا بر منطقهٔ آپارتمان‌نشینی این شهر.

در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، همسو با سیاست‌های عمرانی، پروژه‌های سدسازی بسیار مورد توجه قرار گرفته‌است و به همین منظور شرکت‌های پیمانکاری با مهندسین ژئوتکنیک همکاری گسترده‌ای دارند. همچنین با توجه به گسترش ساخت و ساز، پهنه وسیعی از زمین‌هایی که قبلاً برای فعالیت‌های عمرانی به عنوان بستر مورد استفاده قرار نمی‌گرفت امروزه با کمک علم ژئوتکنیک، بهسازی و به بستری مناسب تبدیل شده‌اند. به همین علت تقریباً در تمامی پروژه‌های کوچک و بزرگ عمرانی مانند ساختمان‌سازی در کلان‌شهرها به ترسیم پروفیل خاک با استفاده از گمانه‌زنی، آزمایش‌های در محل و آزمایشگاهی نیاز می‌باشد. در همین راستا فارغ التحصیلان این گرایش می‌توانند در شرکتهای مشاور، آزمایشگاه‌های مکانیک خاک و دفاتر فنی شرکتهای پیمانکاری یا در کارهای اجرایی مشغول به کار شوند. به‌طور کلی می‌توان گفت دانش‌آموختگان این دوره زمینه فنی کافی برای کار در آزمایشگاه‌های مکانیک خاک و تحقیقات صحرائی ژئوتکنیکی، پروژه‌های سدسازی، پروژه‌های بهسازی خاک، پروژه‌های زیست‌محیطی، پایدارسازی شیروانی‌ها، دیوارهای حائل، طراحی شالوده در تمامی پروژه‌های عمرانی از قبیل ساختمان‌ها و آسمان خراش‌ها، دیوارهای ساحلی، بستر راه‌ها و بزرگراه‌ها و خطوط راه‌آهن، پروژه‌های مترو و … را دارا می‌باشند.
مهندسی ژئوتکنیک یکی از گرایش‌های رشته مهندسی عمران می‌باشد که خود به شاخه‌های زیر تقسیم می‌شود:

ژئوتکنیک مهندسی	ژئوتکنیک لرزه‌ای
ژئوتکنیک زیست‌محیطی	ژئوتکنیک دریایی

در ایران

از جمله دانشگاه‌های معتبر ایران که در مقطع تحصیلات تکمیلی گرایش مهندسی ژئوتکنیک را دارا می‌باشند می‌توان به دانشگاه‌های شهر تهران: دانشکده فنی دانشگاه تهران ،دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران و از جمله دانشگاه‌های شهرستان دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه شیراز اشاره کرد.

جستارهای وابسته

• ژئومکانیک
• مکانیک خاک
• مکانیک سنگ
• ژئوتکنیک

منابع

• Journal of the Geotechnical Enineering Division-American Society of Civil Engineers
• U.S.Department of Navy:NAVFAC DM-7 U.S. Gaverment Printing office Washington D.C
• Dr. Muniram Budhu(2010), Soil Mechanics and Foundations 3rd Edition, Wiley.