نقد سریال پایتخت

این مقاله به انتقادات وارده به مجموعه تلویزیونی پایتخت می‌پردازد.

نقی معمولی در صحنه‌ای از سریال

تبلیغات اسپانسرها

فصل سوم سریال پایتخت که در نوروز سال ۱۳۹۳ از تلویزیون ایران پخش شد، نمونه آشکار و بی‌سابقه‌ای از تبلیغات در سریال‌های ایرانی بود، به‌طوری‌که به بهانه‌های مختلف پروژه اطلس مال که اسپانسر سریال پایتخت بود در سکانس‌های مختلف تبلیغ می‌شد؛ با همه این‌ها این تبلیغات در هیچ‌یک از فصل‌های دیگر این سریال دیده نشد.[1]

مشروعیت بخشیدن به سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی

نبرد با داعش
پوستر فصل پنجم سریال پایتخت که در آن لباس نظامی و ابزارآلات جنگی به چشم می‌خورند.

در فصل پنجم سریال شخصیت‌های اصلی داستان کاملاً اتفاقی در نبرد با گروهی از سربازان داعش در سوریه روبرو می‌شوند و بعد از درگیری با داعشی‌ها به دست نیروهای مدافع حرم نجات پیدا می‌کنند. قصه‌ای که هرچند هم‌چون دیگر فصل‌های این سریال در غالب طنز پیش می‌رفت اما در عین‌حال آشکارا به تبلیغ سپاه و مشروعیت بخشیدن به موضع حاکمیت دربارهٔ جنگ سوریه می‌پرداخت.[1]

در قسمت اول فصل ششم که نوروز سال ۱۳۹۹ یعنی چندماه پس از گران شدن ناگهانی بنزین در آبان ۹۸ و به تبع آن اعتراضات گسترده مردمی، پخش شد، شخصیت اصلی سریال، نقی معمولی، با شنیدن قیمت بنزین جا می‌خورد و پس از آنکه مأمور پمپ بنزین به او یادآور می‌شود که بنزین گران شده‌است، می‌گوید: 《من هم صبح جمعه متوجه شدم》 پاسخی که در نگاه اول طعنه‌ای به حسن روحانی به نظر می‌رسد؛ ولی به عقیده برخی هدفش درواقع تقلیل و کوچک جلوه دادن گرانی بنزین در ذهن مردم است.[1]

ترویج ازدواج و فرزندآوری

سازندگان سریال پایتخت حتی در دو قسمت پخش شده در نوروز ۱۴۰۰ هم، تبلیغ و تشویق به فرزندآوری و ازدواج را مدنظر داشتند. برای مثال یکی از رحمت (بازی هومن حاج‌عبداللهی) که در قسمت قبلی ازدواج کرده بود پدر سه فرزند شد.

حاشیه‌سازترین مورد دربارهٔ ترویج ازدواج اما مربوط به فصل پنجم سریال است. زمانی‌که رحمت دختران دوقلوی یکی از شخصیت‌های سریال (نقی معمولی) یعنی سارا و نیکای حدوداً ۱۲، ۱۳ ساله را برای ازدواج با برادران دوقلوی خود در نظر گرفته‌است و نگران است که چطور آنها را از پدر غیرتی سارا و نیکا، خواستگاری کند. مسئله‌ای که در چند قسمت ابتدایی سریال ذهن «رحمت» را درگیر کرده و درنهایت با واکنش تند نقی و هما (پدر و مادر دو دختر) روبرو می‌شود.

مادر دوقلوها با گفتن اینکه این دخترها هنوز بچه هستند و در خلوت خودشان عروسک‌بازی بازی می‌کنند، به‌صورت غیرمستقیم می‌خواهد به رحمت بفهماند که تفکر او مصداق مشروعیت بخشیدن به "کودک همسری"‌ست. اما مطرح شدن چنین مسئله‌ای در داستان واکنش زیادی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی را در پی داشت و حتی سازندگان سریال را به واکنش واداشت و محسن تنابنده، نویسنده و بازیگر اصلی سریال گفت که این موضوع (کودک همسری) را مطرح کرده‌است تا در قسمت‌های بعدی به مخالفت با آن بپردازد.[1]

انتقادات خبرگزاری فارس

خبرگزاری فارس، به عنوان یکی از مهم‌ترین رسانه‌های نزدیک به حاکمیت، در چند سال اخیر مکرراً به عوامل سریال پایتخت نقدهای فراوان وارد کرده‌است؛ از مصاحبه با فعالان رسانه‌ای و نمایندگان مجلس در نقد سریال گرفته، تا گزارش‌هایی که به ادعای وجود ستون پنجم دشمن در میان سازندگان سریال نیز دامن زده‌است.[1]

نقل‌قول‌ها
  • احمدعلی مقیمی (نماینده شرق مازندران) نسبت به این مجموعه اعتراض کردند و در نامه‌هایی خواستار قطع آن و عذرخواهی صداو سیما از مردم مازندران و مازندرانیان خارج از استان شدند.[2][3]
  • شجاعی کیاسری (نماینده مردم شهرستان‌های ساری) در مصاحبه‌ای از این فیلم انتقاداتی کرد.[4][5]
  • امام‌جمعه بابلسر نیز در نخستین نمازجمعه سال۱۳۹۰ با انتقاد از این سریال گفت:

    شما باید ببینید که مردم در این سریال‌ها چه می‌آموزند و نکات مثبت این‌ها در چیست؟»[6]

  • معلمی (نماینده مجلس خبرگان و امام‌جمعه قائم‌شهر) در خطبه نمازجمعه این شهر نیز از این سریال انتقاد نمود.[7]
  • نماینده مردم ساری در مجلس دربارهٔ ساخت این سریال تصریح کرد: کاری که این صداوسیما انجام داده‌است، علی‌رغم همه تذکرات، این کار را حتی استعمارگران اروپایی در کشورهای آفریقایی وقتی مشغول غارت آن‌ها بودند، انجام ندادند.[8]
  • سید هادی حسینی (نماینده مردم قائمشهر، سوادکوه، جویبار و سیمرغ) در پیگیری خبرنگار مهر دربارهٔ سریال «پایتخت ۳» با بیان اینکه این سریال هدف و پیام ندارد، اظهار کرد:

    هزینه‌هایی که برای این سریال شده‌است در واقع صرف سرمایه‌های نظام است بدون اینکه فایده آموزنده‌ای داشته باشد.[9]

  • نجمه واحدی، پژوهشگر و فعال حقوق زنان در ایران پس از پخش فصل پنجم سریال:

    حتی ما شاهد عادی سازی کودک‌همسری در پایتخت پنج بوده‌ایم، اما با این حال چیزی که پایتخت شش را شاخص‌تر از سری‌های قبل این مجموعه می‌کرد، کلیشه‌های جنسیتی بسیار پررنگ‌تر و جنسیت‌زدگی عریان این مجموعه نسبت به مجموعه‌های قبلی بود و دلیل آن هم ظاهرشدن «هما» و «فهیمه» با تغییر کاراکترها به سمت زنانی کلیشه‌ای بود.[10][11]

  • عبدالحسین خسروپناه مدرس حوزه علمیه و دانشگاه در اظهار نظری در ارتباط با شخصیت‌ها و حواشی فصل ششم سریال پایتخت عنوان داشته:

    فارغ از نقدهایی چون اختلاط نامحرم، تعابیر بی‌ادبانه مخصوصاً نسبت به والدین، بی‌احترامی به نماز و حج و… ولکن نقد ریشه‌ای‌تر این سریال رویکرد ایران‌گریزی و ایران تضعیفی است که متأسفانه از دوره قاجار توسط مستشرقین و بعد روشنفکرنمایان داخلی دنبال می‌شود. این سریال با نشان دادن ایرانیانی که یا قاچاقچی (ارسطو) هستند یا روانی (بهبود) یا مسئول ناتوان و بی‌عرضه و منفعل (مالکی نماینده مجلس) یا دارای کمبود شخصیت (بهتاش) یا نوجوانان غرق در اینستاگرام و فضای مجازی (دختران دوقلو) یا مدعیان پرادعای هیچ‌کاره و فرصت‌طلب (نقی) یا مروج آرایشگری و رفتارهای نامناسب (رحمت و فهیمه) یا عقل کلی که در مواردی احساسی داوری می‌کند (هما)، برای بیننده مخصوصاً بیننده خارجی تصویر بسیار منفی علیه ایران می‌سازد[12].

  • احسان شاقاسمی استاد دانشگاه تهران بعد از پخش فصل ششم سریال پایتخت با انتقاد از عدم توانایی برخی بازیگران این سریال برای یادگرفتن لهجه مازنی، آن‌ها را «بی‌استعداد» خواند و ضعف بازیگری و پیرنگ این سریال را ناشی از فساد و رانت در صداوسیما دانست.[13]
  • علیرضا شاه‌فضل قمصری، استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان می‌گوید:[14]

طبیعت کار این است هنگامی که می‌خواهید یک ناهنجاری را نقد کنید باید آن را به نمایش بگذارید و سپس نقد کنید. حال اگر در فیلم یا مجموعه‌ای یک ناهنجاری اجتماعی یا اخلاقی نمایش داده شد اما در فیلم مورد انتقاد قرار نگرفت، به معنای تأیید آن ناهنجاری از طرف سازنده فیلم می‌باشد ولی اگر پاسخ آن ناهنجاری در فیلم به شکلی نمایش داده شد، به معنای آن است که سازنده فیلم به دنبال نقد آن ناهنجاری بوده‌است.

اما ناهنجاری‌های بسیاری در این فیلم مشاهده شد که اصلاً پاسخی به آن‌ها داده نشد و حتی به گونه‌ای مورد تأیید نیز قرار گرفت. به عنوان مثال آنجایی که بهتاش می‌خواهد خانه شخصی بگیرد، عکس‌العمل و پاسخ مناسبی به خانه مجردی در فیلم داده نشد.
همچنین دروغ‌های فراوانی که در فیلم بیان می‌شد، هیچگاه مورد نقد قرار نگرفت و فیلم مکرر نشان می‌داد که بسیاری از مشکلات را می‌توان با دروغ گفتن حل کرد. به هر حال این فیلم در کنار زیبایی‌های زیادی که دارد به لحاظ فیلمنامه باید تقویت شود تا آسیب‌های آن گرفته شود.

پانویس
  1. نیما کریمی (۲۰۲۱-۰۳-۲۸). «پایتخت؛ عبور از خط قرمزها یا بازوی تبلیغاتی نظام؟». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۹.
  2. «مهر: سریال "پایتخت" یک فکاهی بی‌محتوا و توهین‌آمیز است».
  3. «شمال نیوز: سریال " پایتخت "، بی محتوا و توهین آمیز».
  4. «مهر: برنامه‌های رسانه ملی با افت شدید مواجه شده‌است».
  5. «شمال فردا: انتقاد شجاعی از تمسخر لهجه اقوام در سریال نوروزی». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲ آوریل ۲۰۱۴.
  6. «شمال نیوز: واکنش امام جمعه بابلسر به پایتخت در دومین جمعه سال».
  7. «شمال نیوز: سریال پایتخت، توهین به مازندرانی‌ها است».
  8. انتقاد شدید از سریال «پایتخت2» در صحن علنی مجلس کافه سینما
  10. واحدی، نجمه (۱۳۹۹/۲/۱۴ ۱۳:۳۵:۳۵). «ترافیک کلیشه‌های جنسیتی در پایتخت». میدان. دریافت‌شده در 2020-05-03. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  11. «نجمه واحدی آزاد شد». رادیو زمانه. ۲۰۱۸-۱۱-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۳.
  12. «سریال پایتخت می‌خواست بگوید مردم ایران یا قاچاقچی اند یا روانی یا بی عرضه یا بی شخصیت یا هیچ‌کاره و فرصت طلب». تابناک تاریخ انتشار:۱۷ فروردین ۱۳۹۹ کد خبر ۹۷۰۲۰۰.
  13. http://www.ensafnews.com/225758/قسمت-ششم-سریال-پایتخت،-و-مسئله-استعدا/
  14. 2309 (۲۰۲۰-۰۴-۰۵). «پایتخت از زاویه‌ای دیگر». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۹.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.