آرامگاه ابوعثمان سعید مغربی
آرامگاه سعید بن سلام مغربی مربوط به دوره پهلوی دوم در نیشابور، ۱۰۰ متری حاشیه بلوار جمهوری و راه آهن واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۰۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[1]
| آرامگاه سعید بن سلام مغربی | |
|---|---|
 | |
| |
| نام | آرامگاه سعید بن سلام مغربی |
| کشور | ایران |
| استان | استان خراسان رضوی |
| شهرستان | نیشابور |
| اطلاعات اثر | |
| کاربری | آرامگاه |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۴۰۳۳ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۰ مهر ۱۳۸۰ |
| آرامگاه سعید بن سلام | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات اولیه | |
| موقعیت |  نیشابور، ایران |
| شهرستان | شهرستان نیشابور. شهر نیشابور موقعیت در نیشابور (شهر کهن) حیره (نیشابور) |
| استان | استان خراسان رضوی |
| توضیح معماری | |
| گونه معماری | آرامگاه. قبرستان عمومی |
| سبک معماری | سبک بنای اوّلیه مطابق با دورهٔ تیموری؛ بازسازی در ماه محرم 1397 قمری برابر دی ماه 1355 شمسی |
| گنبد | ۲ |
| مناره | ۲ |
مشخصات و وضعیت
بنای تاریخی آرامگاه سعید بن سلام مغربی در منطقهٔ ده شیخ در حومهٔ شهر نیشابور واقع شده و گمان بر این است که نام این منطقه -که سابقاً یک روستا در این محل واقع بوده‌است- از شهرت سعید بن سلام مغربی برگرفته شده‌است. موقعیت این بنا در نیشابور (شهر کهن) در محدوده شرق شهر در میدان زیاد بوده‌است. این آرامگاه در سال ۱۳۵۵ شمسی بازسازی شد ولی از تاریخ ساخت بنای اوّلیه یا بنای فعلی، اطّلاع دقیقی در دست نیست. پیش از بازسازی، برخی این بنا را به اشتباه مزار سردار معروف آرامگاه ابومسلم یا مقبرهٔ طفلان مسلم قلمداد می‌کردند که پس از بازسازی و کاوش، این نظر مردود تلقّی شد. بنا بر شواهد تاریخی و کتیبه‌ها این آرامگاه و قبر اصلی آن مربوط به سعید بن سلام مغربی است.
در جوار این آرامگاه، ابوعثمان حیری (رازی) و حاج محمود گنجی نیشابوری حکمت علی (از مشایخ سلسله نعمت‌اللهی سلطان علیشاهی گنابادی نیز مدفون هستند. آرامگاه ابوعثمان مغربی قبرستان عمومی می‌باشد.
مشخصات آرامگاه شیخ ابوعثمان مغربی
این آرامگاه شامل چهار حجره در چهار جهت، نمای گنبدخانه چلیپایی شکل و اتاق‌های مجاور مربع شکل است. در حال حاضر این مکان زیارتگاه و محل برگزاری مجالس دراویش سلسله نعمت‌اللهی سلطان علیشاهی گنابادی (مجالس صبح جمعه) در شهر نیشابور است.
موقعیت این بنا در نیشابور (شهر کهن) در محدوده شرق شهر در میدان زیاد بوده‌است.
در مورد قدمت بنای فعلی اختلاف نظر است. با توجه به سازه‌های دوران تیموری و نمونه‌های مشابه آن در ایران می‌توان بنای آن را به دوران تیموری نسبت داد که بعدها به کاشی‌کاری هفت رنگ مزین شده‌است و با توجّه به نوع رنگ کاشی‌کاری داخلی آن به اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی برمی‌گردد؛ و کاشی کاری‌های بیرونی نیز مربوط به دوره پهلوی دوم است.
داخل بنا با گچ‌کاری ساده‌ای پوشیده شده‌است و کف آن هم با قالی‌هایی اهدایی صوفیان مفروش شده‌است.
معماری
آرامگاه مغربی در منطقه ی «ده شیخ» در حومه شهر نیشابور قرار دارد و دلیل این نام منطقه این است که سابقاً یک روستا در این محل قرار داشته که به خاطر شهرت سعید ابن سلام مغربی به آن ده شیخ خوانده شده است. تاریخ دقیقی در اسناد تاریخی برتی ساخت بنای آرامگاه موجود نمی باشد. بعد از بازسازی شدن آرامگاه ابوعثمان سعید مغربی آن را با آرامگاه ابومسلم با مقبره‌ی طفلان مسلم اشتباه می‌کنند. براساس شواهد تاریخی و کتیبه ها این آرامگاه به سعید بن سلام مغربی تعلق دارد. درمورد قدمت بنای فعلی آرامگاه اختلاف نظر است. با توجه به نوع و سبک معماری دوران تیموری و نمونه های مشابه ساره درایران از آن دوره، آرامگاه را به دوران تیموری نسبت داده اند. با گذر زمان کاشی کاری هفت رنگ به عنوان تزئینات به بنا اضافه شده است. برخی این کاشی کاری ها به اواخز دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی اول مربوط است و برخی دیگر به دوران پهلوی دوم مربوط می باشد. فضای داخلی بنا را با گچ کاری ساده ای تزئین شده است و کف ساختمان را با قالی های اهدایی صوفیان فرش شده است. آرامگاه ابوعثمان سعید در سال 1355 شمسی به دستور حاج سلطان تابنده رضاعلی شاه و به هزینه آقایان حاج عبدالله مظلوم، غلامحسین بدیعی، جلال الدین داودی در ماه محرم مرمت و بازسازی شد.[2]
بازسازی و تجدید بنا
چنان‌که در کاشی کاری موجود در بنا اشاره شده و تصویر آن در ذیل آمده‌است این بنا در سال ۱۳۵۵ شمسی به امر مرحوم حاج سلطانحسین تابنده رضاعلیشاه، قطب وقت سلسله نعمت‌اللهی سلطانعلیشاهی گنابادی مرمت گردید. مرمت و تجدید بنای مزار، به هزینهٔ آقایان حاج عبدالله مظلوم، غلامحسین بدیعی، جلال الدین داودی و به سعی حاج حسن کارگر در ماه محرم ۱۳۹۷ قمری برابر دی ماه ۱۳۵۵ شمسی انجام پذیرفته‌است.
جستارهای وابسته
نگاره‌ها
کاشی کاری در بنای آرامگاه شیخ مغربی
باغ آرامگاه
منابع
- «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- «آرامگاه ابوعثمان سعید».
