اسلام و خشونت خانگی

رابطهٔ بین اسلام و خشونت خانگی محل مناقشه و مباحثه است. حتی در میان مسلمانان، استفاده و تفسیر احکام اسلام، و همچنین عرف اخلاقی و قوانین دینی اسلام، از اجماع (در فقه اسلامی) برخوردار نمی‌باشد.

بخشی از مجموعه مقاله‌های
نقد اسلام
نوشتارهای اصلی
منتقدان
نوشتارهای مرتبط

تعریف
نوشتار(های) وابسته: خشونت خانگی

بر طبق تعریف دیکشنری انگلیسی مریم-وبستر (به انگلیسی: Merriam-Webster) از خشونت خانگی (به انگلیسی: Domestic violence):

the inflicting of physical injury by one family or household member on another; also: a repeated or habitual pattern of such behavior.[1]

(به معنی: وارد آوردن آزار/آسیب/توهین/ستم فیزیکی توسط یکی از اعضای خانواده یا اهل خانه به عضو دیگر؛ همچنین: روالی تکرارشده یا عادتی/خویی/ریشه‌دار از چنین رفتاری.)

همچنین راجیسکا کوماراسوامی [؟] (به انگلیسی: Radhiska Coomaraswamy) خشونت خانگی را به عنوان «خشونتی که در حوزه شخصی رخ می‌دهد، عموماً بین افرادی که به واسطه دوستی نزدیک، خون یا قانون با هم خویشاوند شده‌اند… تقریباً همیشه جرمی مختص به جنسیت [است]، که توسط مرد بر ضد زن مورد ارتکاب قرار می‌گیرد.»[1] کوفی عنان، دبیرکل سابق سازمان ملل، در گزارشی مربوط به سال ۲۰۰۶ میلادی که در وب سایت یونیفم (به انگلیسی: UNIFEM؛ مخفف United Nations Development Fund for Women؛) پست شده بود اعلام کرد که:

خشونت علیه زنان و دختران مسئله‌ای با ابعاد جهانگیر است. حداقل یکی از هر سه زن در سراسر جهان، در طول حیاتش توسط پرخاشگر که معمولاً کسی شناخته شده برای اوست، زده شده، به زور وادار به سکس شده، یا به نحوی دیگر مورد بدرفتاری قرار گرفته.[2]

متون اسلامی
نوشتار اصلی: اسلام و خشونت

خشونت خانگی میان جامعه مسلمان، به دلیل وجود چاره‌های قانونی متفاوت برای زنان در مللی که زندگی می‌کنند، میزانی که از پشتیبانی یا موقعیت‌های طلاق از همسرشان برخوردارند، ننگ‌های فرهنگی برای پنهان کردن شواهد بدرفتاری، و ناتوانی برای رساندن سوء رفتار به تشخیص پلیس یا سیستم قضایی در بعضی ملل مسلمان، به عنوان مسئله حقوق بشری پیچیده‌ای شناخته می‌شود.

زدن زن

طبق اکثر تفاسیر سنتی، زدن همسر ناشزه پس از کارساز نشدن پند و اندرز و در مرحله بعد دوری گزیدن از خوابگاه آنان، نص صریح یکی از آیه‌های قرآن آیه ۳۴ سورهٔ نساء است.[3][4][5][6] عده‌ای معتقد به نسخ شدن ظاهر آیه هستند؛ که در جهت حذف مرحله‌ای آداب و رسوم جاهلی بوده‌است.[7]در تفسیر سنتی، شروطی مانند استفاده از شاخه گندم یا مسواک ذکر شده‌است.[8][9][10] در هر حال، کتک زدن زن یا مرد حتی اگر صرفا منجر به سرخی شود، در اسلام دیه دارد.[11][12]

ولی نکته مهمی وجود دارد که ریشه ضرب در زبان عربی دارای معانی متعددی است.[13] معنای اول ضرب در کهن‌ترین لغت نامه موجود عرب (یعنی کتاب العین، متعلق به خلیل بن احمد فراهیدی) این است: «الضرب یقع علی جمیع الاعمال»[14] یعنی "عنوان ضرب بر هر کاری واقع می‌شود (هر کاری را می‌توان ضرب نامید)". پژوهشگران متعددی در سالهای اخیر، با تکیه بر روش پژوهش‌های تفسیری و لغوی، مجموعه ای از معانی غیر از "تنبیه بدنی" را برای ضرب در این آیه پیشنهاد کرده‌اند و تنبیه بدنی را از دلالتهای معنایی این آیه ندانسته‌اند.[15] معانی پیشنهادی ایشان از این قرار است: ۱- واکنش عملی ملایم (مانند قهر کردن)[16] ۲- جدایی، اعراض و فاصله گرفتن[17] ۳- سفر رفتن و ترک منزل[18] ۴- سخت‌گیری در نفقه زن ناشزه[19] ۵- توجه و محبت بیشتر، به شوق درآوردن، روی آوردن، معاشقه[20]

گروهی خاصیت این آیه را محدود کردن قدرت شوهر و اقدام تنبیهی بر علیه زن، در آن برههٔ تاریخی دانستند. لاله بختیار زبان‌شناس، در مقابل ترجمه‌های سنتی، ضرب را در این آیه به معنای «فاصله گرفتن» درنظر گرفته‌است.[21] همچنین گروه‌های فمینیسم اسلامی، تفسیرهای تاریخی از این آیه را مرتبط با فرهنگ پدرسالار در ساختار تاریخی خانواده در قرون گذشته دانسته‌اند نه امری الهی؛ که باید در کنار آیات دیگر قرآن تفسیر شود.[22]

بسیاری از پژوهشگران[23][24] معتقدند، در شرایطی که شوهر به نا فرمانی و عدم انجام وظایف همسرش مشکوک شود، قوانین شریعت خشونت خانگی علیه زنان را ترویج می‌دهند.[25] پژوهشگران دیگر ادعا دارند که کتک زدن زن‌ها با دیدگاه‌های جدید از قرآن ناسازگاری دارد؛[26] ولی نص صریح یکی از آیه‌های قرآن که خشونت خانگی را مجاز می‌داند، آیه ۳۴ سورهٔ نساء است (اضربوهنّ: همسرانتان را بزنید).[27][28] بسیاری از کشورهایی که با قوانین اسلام اداره می‌شوند با اشاره به همین آیه، خشونت خانگی را مورد پیگرد قرار نمی‌دهند.[29][30][31][32] نادیده گرفتن حقوق زن در موارد مربوط به خشونت خانگی باعث انتقادهای بسیاری از اسلام شده‌است.[33][34][35][36] جنبش مساوات، کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان، کافا (KAFA) و گروه‌های دیگر روش‌هایی را برای ویرایش احکام شریعت در کشورهای اسلامی ارائه داده‌اند تا از زنان در مقابل خشونت خانگی حمایت شود.[37][38][39][40]

اما محققان و متخصصان دینی اسلام به این نکته اشاره دارند که در آیهٔ [قرآن نساء ۳۴] ، پس از ارائه دو راهکار به کل غیر خشونت‌آمیز (نخست پند و نصیحت دادن و سپس ممانعت از همبستری) و تنها در صورت قبول نکردن و نپذیرفتن حقوق مرد توسط زن این توصیه را کرده‌است؛ اما، اگر فردی همسر خود را مورد ضرب و شتم قرار دهد، نه تنها از احکام اسلامی تبعیت نکرده‌است، بلکه می‌تواند تحت پیگرد قضایی نیز قرار بگیرد.[41][42] در حقیقت ترجمه‌های دیگری از قبیل: «از پیششان رفتن»،[43] «آرام زدن» و «جدا شدن»[44] برای کلمه «وَ اضْرِبُوهُنَّ» که در دیدگاه سنتی به «زدن» ترجمه شده‌است نیز به کار برده می‌شود که همهٔ آنها خشونت انگیز محسوب نمی‌شوند.

با ظهور اسلام، زنده به گور کردن دختران که از آداب عرب بود، کنار گذاشته شد،[45] و برای زنان حقوقی مثل مهریه و حق ارث گذاشته شد.[46] همچنین به آنها حق رای و بیعت داده شد[47]؛ با این حال در قرآن آیه ای وجود دارد دستمایه انتقاد قرار گرفته‌است (ترجمه آیه ۳۴ سوره نساء):

مردان، سرپرست زنانند، به دلیل آنکه خدا برخی از ایشان را بر برخی برتری داده و [نیز] به دلیل آنکه از اموالشان خرج می‌کنند. پس، زنانِ درستکار، فرمانبردارند [و] به پاس آنچه خدا [برای آنان] حفظ کرده، اسرار [شوهرانِ خود] را حفظ می‌کنند؛ و زنانی را که از نافرمانی آنان بیم دارید [نخست] پندشان دهید و [بعد] در خوابگاه‌ها از ایشان دوری کنید و [اگر تأثیر نکرد] آنان را بزنید پس اگر شما را اطاعت کردند [دیگر] بر آن‌ها هیچ راهی [برای سرزنش] مجویید، که خدا والای بزرگ است. (قرآن ۴:۳۴، ترجمه محمدمهدی فولادوند)[48]

در ترجمه کلمه «اضربوهن» که در متن اصلی به‌کار رفته‌است، اختلاف نظر وجود دارد. این کلمه به‌صورت «از پیششان رفتن»،[49] «فاصله گرفتن»،[21] «زدن»،[50] «آرام زدن» و «جدا شدن»[51] ترجمه شده‌است. اما ترجمه غالب نزد مترجمان فارسی بر زدن صحه می‌گذارد.[52]

تفسیر محافظه کارانه (سنتی قدیمی) از آیه ۳۴ سورهٔ نساء در قرآن در باب روابط زناشویی به این نتیجه می‌رسد که کتک زدن زن جایز است. بقیهٔ تفاسیر آیه ادعا می‌کنند که آیه زدن یک زن را تأیید نمی‌کند، بلکه از جدا شدن از او پشتیبانی می‌کند. تفاوت‌ها در تفاسیر به خاطر وجود مکاتب مختلف فقه اسلامی، گذشته‌ها و سیاست‌های مختلف موسسات دینی، تغییر مذهب‌ها، اصلاحات و تحصیلات می‌باشد.[53]

با این حال مفسرینی که اعتقاد به زدن دارند، بعد از نتیجه نگرفتن از مراحل پیشین (پند و نصیحت کردن، قهر کردن و همبستر نشدن با زن) این مجوز را صادر کرده‌اند. بعلاوه به شرطی که موجب لطمه بدنی نشود چون حتی برای کبودی بدن در فقه اسلامی دیه یا حتی قصاص در نظر گرفته شده‌است.[54][55]

به گفته فریحه ایثار، فعال حقوق زنان در افغانستان، این آیه قوی‌ترین دستاویز شرعی برای بازگرداندن کنترل و تسلط مرد بر زن، و تثبیت نابرابری‌های جنسیتی در تاریخ اسلام بوده‌است. جوادی آملی، قوام بودن مرد را مسوولیت و مدیریت اجرایی تعریف می‌کند و عمومیت داشتن آیه را رد می‌کند و می‌نویسد: «باید توجه داشت آن‌جا که، زن در مقابل مرد و مرد در مقابل زن، به عنوان دو صنف مطرح است هرگز مرد قوام و قیم زن نیست و زن هم در تحت قیمومیت مرد نیست. بلکه، قیمومیت مربوط به موردی است که، زن در مقابل شوهر و شوهر در مقابل زن باشد.»[56]

در حدیث

پیامبر اسلام در حدیثی، به مردی که بر صورت همسر خود سیلی زند وعدۀ «هفتاد مرتبه سیلی خوردن در جهنم» را می‌دهد.[57]

عمر بن الخطاب نقل کرده‌است: پیامبر (صلوات بر او) گفت: از یک مرد پرسیده نخواهد شد که چرا زنش را زده‌است.

— سنن ابوداود، 11:2142، همچنین سنن ابوداود، 11:2141 را هم ببینید.

بنا به گفته محمد ناصرالدین آلبانی (۱۹۱۴ الی ۱۹۹۹ میلادی) حدیث بالا ضعیف است.[58]

جستارهای وابسته

مقالات مرتبط با اسلام

دیگر موضوعات

پانویس
  1. Domestic Violence. Merriam Webster. Retrieved 14 Nov. 2011.
  2. Moradian, Azad. Domestic Violence against Single and Married Women in Iranian Society. Tolerancy International. September 2009. Retrieved 16 Nov. 2011.
  3. انصاری، مسعود، بازشناسی قرآن، ۲۹۶.
  4. «چگونه است که در قرآن «کتک زدن زنان» تجویز شده‌است؟». radiofarda.
  5. "Surah 4:34 (An-Nisaa), Alim — Translated by Mohammad Asad, Gibraltar (1980)". Archived from the original on 27 September 2013. Retrieved 26 June 2020.
  6. «Salhi and Grami (2011), Gender and Violence in the Middle East and North Africa, Florence (Italy), European University Institute». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۷.
  7. مهدی مهریزی. «تطور دیدگاه‌ها در تفسیر آیه ۳۴ سوره نساء» (PDF).
  8. «آیا اسلام دستور به کتک زدن زنان می دهد؟». خبرگزاری حوزه. ۲۰۱۸-۱۱-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۶.
  9. بحارالانوار، ج 104، ص 58 ؛. علامه مجلسی.
  10. ر.ک: المیزان، قم، ج 5، ص 349.
  11. النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، ص 778.
  12. https://jjfil.ut.ac.ir/article_78629.html
  13. https://en.civilica.com/doc/508399/
  14. http://lib.eshia.ir/20006/7/30/یقع_علی_جمیع
  15. https://jjfil.ut.ac.ir/article_78629.html
  16. https://jjfil.ut.ac.ir/article_78629.html
  17. موسوی رکنی لاری، سید مجتبی، «حقایق پنهان در آیات قرآن»، بینات، سال یازدهم، ش 3، 170 -166، 1384
  18. ابوسلیمان، عبدالحمید احمد، (2002). ضرب المراة وسیلة لحل الخلافات الزوجیة، دمشق، دار الفکر.
  19. مغنیه، محمد جواد، (1424). تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الاسلامیة1384
  20. https://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa990
  21. «زن در قرآن». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  22. «رام‌کردن زن سرکش؛ خوانشی فمینیستی از آیه ۳۴ نساء». www.zeitoons.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  23. Hajjar, Lisa. "Religion, state power, and domestic violence in Muslim societies: A framework for comparative analysis." Law & Social Inquiry 29.1 (2004); see pp. 1–38
  24. Treacher, Amal. "Reading the Other Women, Feminism, and Islam." Studies in Gender and Sexuality 4.1 (2003); pp. 59–71
  25. John C. Raines & Daniel C. Maguire (Ed), Farid Esack, What Men Owe to Women: Men's Voices from World Religions, State University of New York (2001), see pp. 201–03
  26. Jackson, Nicky Ali, ed. Encyclopedia of domestic violence. CRC Press, 2007. (see chapter on Quranic perspectives on wife abuse)
  27. "Surah 4:34 (An-Nisaa), Alim — Translated by Mohammad Asad, Gibraltar (1980)". Archived from the original on 27 September 2013. Retrieved 14 December 2017.
  28. «Salhi and Grami (2011), Gender and Violence in the Middle East and North Africa, Florence (Italy), European University Institute». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۷.
  29. Fluehr-Lobban, Carolyn, and Lois Bardsley-Sirois. "Obedience (Ta'a) in Muslim Marriage: Religious Interpretation and Applied Law in Egypt." Journal of Comparative Family Studies 21.1 (1990): 39-53.
  30. Maghraoui, Abdeslam. "Political authority in crisis: Mohammed VI's Morocco."Middle East Report 218 (2001): 12-17.
  31. Critelli, Filomena M. "Women's rights= Human rights: Pakistani women against gender violence." J. Soc. & Soc. Welfare 37 (2010), pp. 135–42
  32. Oweis, Arwa, et al. "Violence Against Women Unveiling the Suffering of Women with a Low Income in Jordan." Journal of Transcultural Nursing 20.1 (2009): 69–76.
  33. Rohe, Mathias. "Shari’a in a European context" Legal practice and cultural diversity, Farnham: Ashgate (2009); see pp. 93–114.
  34. Funder, Anna. "De Minimis Non Curat Lex: The Clitoris, Culture and the Law."Transnat'l L. & Contemp. Probs. 3 (1993): 417.
  35. Anwar, Zainah. "Law-making in the name of Islam: implications for democratic governance." Islam in Southeast Asia: Political, Social and Strategic Challenges for the 21 (2005); see pp. 121–34
  36. Natasha Bakht, Law, Family Arbitration Using Sharia. Muslim World Journal of Human Right, Issue 1 (2004).
  37. "CEDAW and Muslim Family Laws, Sisters in Islam, Malaysia" (PDF). musawah.org. 2011. Archived from the original (PDF) on 19 October 2013. Retrieved 14 December 2017.
  38. Brandt, Michele, and Jeffrey A. Kaplan. "The Tension between Women's Rights and Religious Rights: Reservations to Cedaw by Egypt, Bangladesh and Tunisia." Journal of Law and Religion 12.1 (1995): 105-142.
  39. "Lebanon - IRIN, United Nations Office of Humanitarian Affairs (2009)". IRINnews.
  40. "UAE: Spousal Abuse never a Right, Human Rights Watch (2010)".
  42. «کتک زدن زن بوسیله شوهر، در قوانین ایران مجازات کیفری دارد». www.mizanonline.com. ۰۱ مرداد ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  45. سیره ابن هشام ج ۱ ص ۱۸۹
  46. تاریخ الخدوری ص ۱۸۰
  47. سید محمد جواد غروی، مبانی حقوق در اسلام، 1373، نشر جهاد دانشگاهی، اصفهان، فصل پنجم:بیعت پیامبر با زنان، صفحه 267
  48. «مشاهده و تدبر آیه 34 سوره نساء به همراه لیست ترجمه ها». tadabbor.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۲۵.
  49. Laleh Bakhtiar, The Sublime Quran, 2007 translation
  50. "The Holy Quran: Text, Translation and Commentary", Abdullah Yusuf Ali, Amana Corporation, Brentwood, MD, 1989. شابک ‎۰−۹۱۵۹۵۷−۰۳−۵ , passage was quoted from commentary on 4:34 – Abdullah Yusuf Ali
  51. Ammar, Nawal H. (May 2007). "Wife Battery in Islam: A Comprehensive Understanding of Interpretations". Violence Against Women 13 (5): 519–23
  52. «مشاهده و تدبر آیه 34 سوره نساء به همراه لیست ترجمه ها». tadabbor.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۰۴.
  53. Hajjar, Lisa (2004). "Religion, State Power, and Domestic Violence in Muslim Societies: A Framework for Comparative Analysis". Law and Social Inquiry. 29 (1): 1–38.
  54. تفسیر ابن کثیر، ج1، ص 504
  55. تفسیر الکبیر، ج10، ص 87
  56. «زن در قرآن». بی‌بی‌سی.
  57. مستدرک الوسائل: ج‌۱۴، ص۲۵۰، ح۱۶۶۱۹.
  58. «Hadith - Book of Marriage (Kitab Al-Nikah) - Sunan Abi Dawud - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلی الله علیه و سلم)». sunnah.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۲۵.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.