اصطلاحات سیاسی در ایران

پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال های مختلف، واژگان، ترکیب‌ها و جملات ویژه‌ای وارد ادبیات سیاسی و اجتماعی جامعه ایران شد. «بگم بگم»، ساندیس خور، جلبک، خس و خاشاک ،تَکرار میکنم و … از جمله این اصطلاحات است. این اصطلاحات گاهی برگرفته از جملات سیاستمداران و گاهی ساخته هواداران یکی از گروه‌های سیاسی برای برچسب زدن به رقیب و یا طرفداری از یک سیاستمدار دیگر بود.

اصطلاحات
  • محمود احمدی‌نژاد
    بگم بگم: این جمله را نخستین بار محمود احمدی‌نژاد در مناظره تلویزیونی‌اش با میرحسین موسوی گفت. پس از آن به افشاگری‌های سیاسی اطلاق شد و به ادبیات سیاسی ایران راه یافت.[1] در این مناظره احمدی‌نژاد ضمن نمایش دادن پرونده آموزشی زهرا رهنورد به میرحسین موسوی پرسید: «من می‌توانم در مورد پرونده آموزشی یک خانمی با شما صحبت کنم؟ بگم؟ بگم؟» او بار دیگر در سال ۹۱ به شوخی خطاب به مجری مناظره یاد شده با یادآوری تاکتیک خود گفت: «می‌خواهید الان هم بگویم: «بگم، بگم» ؟»[2] در اسفندماه ۱۳۹۱ و در جریان استیضاح عبدالرضا شیخ‌الاسلامی در مجلس شورای اسلامی، محمود احمدی‌نژاد حین سخنرانی خود در دفاع از وی گفت: «نمایندگان با من صحبت‌هایی کرده‌اند، نمی‌دانم برخی چیزها را بگم یا نگم؟». در ادامه همین جلسه علی لاریجانی خطاب به احمدی‌نژاد گفت: «اما خوب شد شما که مرتب در جامعه «بگم بگم» راه انداخته‌اید؛ این فیلم را پخش کردید و حرفتان را زدید تا مردم شخصیت شما را بیشتر بشناسند»[3]
  • من تسلیم این صحنه‌آرایی خطرناک نمی‌شوم: میرحسین موسوی این جمله را در بیانیه پس از اعلام نتایج انتخابات گفت.[4] این جمله در جایی استفاده می‌شود که کسی احساس کند، در معرض فریب قرار گرفته‌است و با این جمله آگاهی خود را نشان می‌دهد.
  • نظر من به نظر ایشان نزدیک تر است: سید علی خامنه‌ای رهبر ایران در نماز جمعه ۲۹ خرداد دربارهٔ محمود احمدی‌نژاد گفت: نظر آقای رئیس‌جمهور به نظر بنده نزدیک‌تر است[5] عبارت نظر من نظر ایشان نزدیکتر است از این جمله اقتباس شد. این جمله پس از آن در مقامی که فرد بین دو نفر یکی را گزینش کند، استفاده می‌شود.
  • ممه رو لولو برد و آبو بریز همونجا که میسوزه:محمود احمدی‌نژاد در ۱۱ مرداد ۱۳۸۹، در همایش دو روزه ایرانیان مقیم خارج از کشور خطاب به دولت‌های غربی گفت: آن ممه را لولو برد. وی هم‌چنین از آن‌ها خواست آب را جایی بریزند که می‌سوزد.[6] پس از آن این جملات به ادبیات سیاسی ایران راه یافت و در بین مردم معروف شد.
  • خس و خاشاک: این اصطلاح را احمدی‌نژاد در جشن پیروزی پس از انتخابات به کار برد: «حالا ۴ تا «خس و خاشاک» در این گوشه‌ها یک کاری می‌کنند»[7] و پس از آن اصطلاحی شد که به معترضین به نتایج انتخابات اطلاق می‌شد. این کلمات واکنش‌های زیادی را در پی داشت. میرحسین در بیانیه شانزدهم خود به گونه‌ای تلویحی به آن اعتراض کرد.[8]
  • فتنه: واژه فتنه به ویژه پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۱۳۸۸ به صورت گسترده‌ای توسط حاکمیت به کار می‌رود. در ادبیات حکومتی نظام جمهوری اسلامی به رهبران اصلاح‌طلب مخالف دولت به ویژه میرحسین موسوی، مهدی کروبی و بعضاً سید محمد خاتمی سران فتنه گفته می‌شود[9][10] و از وقایع و ناآرامی‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ به عنوان فتنه یا جریان فتنه یاد می‌شود. به‌طور کلی، فتنه اصطلاحی است که حکومت ایران به اعتراضات ضددولتی می‌گوید.[11]
  • سران فتنه: «سران فتنه» عبارتی است که پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۱۳۸۸، در ادبیات حکومتی نظام جمهوری اسلامی به رهبران اصلاح‌طلب مخالف دولت به ویژه میرحسین موسوی، مهدی کروبی و بعضاً سید محمد خاتمی گفته می‌شود.[9][10] ریشه این اصطلاح به دو قرن اول صدر اسلام برمی‌گردد، جایی که به کشمکش‌ها و جنگ‌های داخلی در جامعه مسلمانان به وجود آمد فتنه نامیده می‌شد. مواردی مانند کشمکش‌های بین علی و معاویه که با رسیدن معاویه به مسند حکومت اسلامی پایان یافت، قیام حسین در کربلا، بر علیه یزید (توسط منابع نزدیک به امویان)، خروج عبدالله بن زبیر علیه یزید در مکه، قیام شیعیان عراق و ایران علیه سلسله اموی که به سرنگونی امویان منجر شد. همچنین از شکل‌گیری و انشقاق مسلمانان و تشکیل شیعه و سنی نیز به عنوان فتنه یاد می‌شده‌است.[12]
  • ساندیس‌خور: اصطلاحی است که اغلب از طرف مخالفان حکومت، به تظاهرکنندگانی اطلاق می‌شود که از سوی حکومت و برای حمایت از حکومت تظاهرات می‌کنند. این اصطلاح که توسط مسئولان دولتی توهین‌آمیز تلقی می‌شود و از آن جهت استفاده می‌شود که در بسیاری از تظاهرات‌های دولتی، بین تظاهرکنندگان خوراکی‌هایی مانند ساندیس و تی‌تاپ و دیگر اغذیهٔ سرد توزیع می‌گردد.[13][14]
  • گازانبری یا حمله گازانبری: اصطلاحی‌است که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۶) توسط حسن روحانی بر سر زبان‌ها افتاد. این اصطلاح ریشه در واقعه حمله به کوی دانشگاه تهران (۱۸-۲۳ تیر ۱۳۷۸) دارد.[15]
  • لوله یا لوله کردن: اصطلاحی‌است که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۶) و در مناظره تلویزیونی توسط حسن روحانی بر سر زبان‌ها افتاد. این اصطلاح خطاب به محمدباقر قالیباف گفته شده و ریشه در عملکرد وی در قبال دانشجویان معترض در واقعه حمله به کوی دانشگاه تهران (۱۸-۲۳ تیر ۱۳۷۸) دارد. روحانی در مناظره تلویزیونی خطاب به قالیباف گفت: «شما (قالیباف) اگر ما جلوی شما نمی‌ایستادیم هم‌اکنون همه دانشگاه‌های ما پراز لوله بود.»[16]
  • نرمش قهرمانانه: اصطلاحی است که توسط علی خامنه‌ای در سال ۱۳۹۲ و پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ به ادبیات سیاسی ایران افزوده شد. این اصطلاح نخستین بار در سال ۱۳۷۵ توسط خامنه‌ای مورد استفاده قرار گرفت.[17]
  • مهندسی آرا: روز ۲۳ خرداد سال ۱۳۸۸ در بیانیه‌های مهدی کروبی و مجمع روحانیون مبارز ایران زاده شد.[18]
  • آتش به اختیار یا فرمان آتش به اختیار: یک فرمان صادر شده توسط علی خامنه‌ای است که در سخنرانی‌ای در خرداد ۱۳۹۶ به (به گفته وی) افسران جنگ نرم ابلاغ شد.[19]
  • به جهنم! بروید یک جای گرم برای خودتان پیدا کنید!: حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران از مخالفان مذاکرات هسته‌ای انتقاد کرده و گفته که "یک عده به ظاهر شعار می‌دهند ولی بزدل سیاسی‌اند. هر وقت می‌خواهد مذاکره شود یک عده می‌گویند ما داریم می‌لرزیم. خب به جهنم! بروید یک جای گرم پیدا کنید برای خودتان. خداوند شما را ترسو و لرزان آفریده. ما چه کار کنیم؟"[20]
  • بی شناسنامه: عنوانی که حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران در مراسم افتتاح بیست‌وهفتمین نمایشگاه کتاب تهران در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۹۳ روی برخی منتقدان دولت گذاشت![21]
    قالیباف
  • چهار درصدی‌ها:اشاره به اظهارات محمدباقر قالیباف دارد که در پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲) مطرح شد و قالیباف در آنجا اسحاق جهانگیری و حسن روحانی را چهار درصدی خطاب کرد و گفت که از زباله برق تولید می‌کند.[22]
  • علی برکت الله: یکی از تکیه‌کلام‌های حسن روحانی است که در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲ و بعد از آن مورد تمسخر مخالفانش قرار گرفت. (همچنین مقاله ترانه شرمساری را ببینید)[23]
  • دانشگاه باید دانشگاه باشد، دانشگاهی که دانشگاه نباشد دانشگاه نیست:یکی از سخنان روح‌الله خمینی می‌باشد که بسیاری آن را مورد تمسخر خود قرار می‌دهند.[24]
  • ژن خوب یا آقازاده: اصطلاحی است که در سال ۱۳۹۶ در تیر ماه پس از انتشار گسترده کلیپی از حمیدرضا عارف پسر محمدرضا عارف از چهره‌های برجسته اصلاح طلب در فضای مجازی، وارد ادبیات سیاسی معاصر ایران شد و ناظر به سوء استفاده مقامات سیاسی و حکومتی ایران از قدرت برای انتفاع شخصی و خصوصاً به دست آوردن پست و مقام برای فرزندان و نزدیکانشان می‌باشد. به سرعت، صحبت از «ژن خوب» و اعتراض ذاتی نهفته در آن به فساد در قدرت، به یک پدیده اجتماعی در ایران تبدیل شد.[25]
  • نوشیدن جام زهر: اصطلاحی است که سید روح‌الله خمینی (رهبر ایران در آن زمان) در پیام خود به ملت ایران در ۲۹ تیر ۱۳۶۷ دربارهٔ پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت منتشر کرد و قبول کردن این قطعنامه را با این عبارت توصیف نمود.[26]پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی ایران و پایان جنگ هشت ساله میان ایران و عراق، در شرایطی که تبلیغات رسمی حکومت برای ادامه جنگ با شعار «جنگ جنگ تا رفع فتنه از جهان» ادامه داشت کار آسانی برای آیت‌الله خمینی و طرفدارانش نبود.[27]این عبارت امروزه دربارهٔ وضعیت سیاسی فعلی ایران در جهان نیز به کار گرفته می‌شود.[28]

منابع
  1. «حکم «بگم بگم» مناظرات سال ۸۸ مشخص شد». تابناک. ۱۳ اسفند ۱۳۹۱.
  2. http://ilna.ir/news/news.cfm?id=53185
  3. http://alef.ir/vdcau0n6649n0m1.k5k4.html?177521
  4. «از خرداد تا خرداد/ تسلیم این صحنه‌آرایی خطرناک نمی‌شوم». کلمه. ۲۱ خرداد ۱۳۹۱.
  5. http://alef.ir/vdcawany.49n0u15kk4.html?47820
  6. «ضرب‌المثل‌هایی که کار دست سیاستمداران داد!». انتخاب. ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۸ دسامبر ۲۰۱۷.
  7. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۴.
  8. http://www.kaleme.com/1388/09/15/klm-4896/
  9. خشم کیهان از «بیانیه اعتراضی» آیت‌الله موسوی اردبیلی، رادیو فردا
  10. جدیدترین تصاویر منتشرشده از ضیافت سران فتنه بایگانی‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
  11. پایان یا تداوم اعتراضات در ایران؟
  12. Juan Eduardo Campo, ed. (2009). "Fitna". Encyclopaedia of Islam (1st ed.). New York: Infobase Publishing. pp. ۲۴۱–۲۴۲.
  13. خانلرزاده, مینا (10 اردیبهشت 1389). "مردهای ایرانی و آیت‌الله صدیقی". http://www.akhbar-rooz.com. Archived from the original on ۶ اکتبر ۲۰۱۴. Retrieved ۲۰۱۱-۰۱-۱۷. Check date values in: |date= (help); External link in |publisher= (help)
  14. صنعت دولتی تظاهرات در جمهوری اسلامی ایران
  15. انصراف از کاندیداتوری یا حمله گازنبری برای ادامه حیات سیاسی؟/چرا قالیباف این‌گونه و در این زمان خاص بیانیه داد
  16. حسن روحانی کدام پرونده قالیباف را با "مردانگی" افشا نکرده بود؟
  17. «دیدار مسئولان وزارت خارجه و سفرا و رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور با رهبر انقلاب». تاریخ آخرین بازبینی: ۱۲ می ۲۰۱۷.
  18. امید پارسانژاد (۲۹ مه ۲۰۱۷). «'مهندسی آرا' از ۸۸ تا ۹۶؛ تاریخچه یک اصطلاح سیاسی». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۱۷.
  19. واکاوی فرمان «آتش به اختیار»
  20. «روحانی: به جهنم که از مذاکره می‌ترسید». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۱-۲۸.
  21. ««روحانی» منتقدانش را چگونه خطاب می‌کند».
  22. News، پایگاه خبری تحلیلی فردا | Farda. «فیلم: ماجرای دولت ۴ درصدی از زبان قالیباف». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۷-۲۴.
  23. «علی برکت الله». ایسنا.
  24. http://www.asrarnameh.com/pages.php?id=12604
  25. (www.dw.com), Deutsche Welle. ""ژن خوب" این بار هم چند شهردار تعیین کرد | دنیای وب | DW | 28.08.2017". DW.COM. Retrieved 2 September 2017.
  26. «امام خمینی: قبول قطعنامه از نوشیدن جام زهر برای من کشنده تر بود». جماران‌نیوز. دریافت‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
  27. «جام زهر؛ پیام آیت‌الله خمینی به مناسبت پذیرش قطعنامه ۵۹۸». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۰–۲۹ شهریور ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  28. «فؤاد صادقی - نوشیدن جام زهر مشکلات کشور را حل نمی‌کند». وبگاه انقلاب اسلامی. ۹ مهر ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.