ایل مافی
ایل مافی نام یکی از ایل های مردم کرد است.[1][2][3][4][5][6][7][8] امروزه این ایل عمدتاً در استان قزوین و شهرستان آبیک ساکن می‌باشند. شعبه‌ای از ایل مافی نیز در استان‌های فارس و لرستان زندگی می‌کنند.[9] قسمتی از ایل مافی نیز در آذربایجان غربی شهرهای ارومیه و سلماس ساکن هستند، و قسمتی دیگری هم نیز در استان کرمانشاه در بخش هایی منطقهٔ دینور و بیلوار و سرپل ذهاب سکونت دارند.
تاریخچه و موقعیت جغرافیایی ایل مافی
مافی‌ها ابتدا قبل از تسلط والیان بر قسمت‌های پارس نشینان طبرسی از جمله الشتر (طبق گفته مستوفی قرن ۷۴۰ ه.ق الشتر یکی از نواحی اصلی کردنشین و مردم نهاوند را کرد دانسته‌است) نور آباد و نهاوند بودند و لرها در جنوب خرم‌آباد نواحی مانرود (حمداله مستوفی نزهت القلوب) سکنی داشتند و هنگام غلبه شاه عباس برشاهوردی خان اتابک لر در مانرود دزفول تیره دیگر از وابستگان شاهوردی خان را بر مانرود حاکم کرد و نواحی کردنشین شمال لرستان فعلی را ضمیمه مانرود کرد و والی‌ها همواره با رعایای خود درگیر و باعث مهاجرت تیره‌های از ایلات دلفان و سلسله و نیز ایل بزرگ مافی به نواحی مختلف شدند در نواحی بزرگان و سران و بسیاری از افراد با سواد و صاحب منصب ایل مافی در خود شهر قزوین ساکن شدند ولی عمده جمعیت ایل مافی در اطراف قزوین و عموماً در روستاهای زاغه، حلال آباد، تازه آباد، میانکوه، کوندج، قزانچال، باقراباد کرد، مالی آباد و بهرام آباد که بیشتر نزدیک به آبیک می‌باشد ساکن هستند؛ ولی بخش بزرگی از این ایل هم در دشت قزوین در روستاهای پاپلی که به دو روستای پاپلی وسطی و علیا که الان در پاپلی وسطی ساکن هستند و بقیه در روستاهای نزدیک به پاپلی بنام‌های شیشه قلعه (حاجی‌آباد)، تتنک، بزمگرد، زرین آباد، قشلاق مرانلو و ککین ساکن هستند و عده ای از افراد ایل هم در شهر ارداق سکونت دارند که نسل جدید آن‌ها به زبان ترکی تکلم می‌کنند. اما یک بخش عمده هم در دو روستای اسماعیل‌آباد و حسن‌آباد که در شمال شهر قزوین و نزدیک به شهر هستند ساکن می‌باشند این دو روستا هم از روستاهای بسیار قدیمی بخش مرکزی یا اقبال قزوین هستند، روستای حسن‌آباد کاملاً مافی‌نشین هستند ولی روستای اسماعیل‌آباد حدود ۸۰ یا ۹۰ سال قبل عده ای از ایل باجلان و باجلوند به آنجا کوچ کرده‌اند و محل به دو بخش بالا محله و پائین محله تقسیم شده‌است که مافی‌ها در پایین محله ساکن هستند. گروهی نیز به روستاهای همجوار مهاجرت کرده و بنا به اقتضای شغلی و غیره در آنجا با اقوام ترک و دیگر اقوام زندگی می‌کنند که از ان جمله می‌توان به روستاهای حاجی تپه، اسلام‌آباد خاکشان، دارالسرور و غیره اشاره کرد. شاخه‌ای از کردهای مافی میانکوه به حسین‌آباد کرد، مهاجرت کرده و تعدادی نیز با حضور دکتر مصدق در زمین‌های شخصی ایشان در احمدآباد در قسمتی که در حوزهٔ استحفاظی استان البرز کنونی است، مهاجرت کردند و این روستا را بنیان نهادند. خانواده‌های مافی در احمدآباد در حال حاضر، مافی کرد یا مافی زاغه هستند. لازم است ذکر شود گروه دیگری از طوایف کرد نیز همراه با طوایف مافی به احمدآباد مهاجرت کردند که جز ساکنان اولیهٔ احمداباد هستند. طوایف مافی به همراه این خانواده‌ها را می‌توان ساکنان اولیهٔ احمدآباد دانست. باید متذکر شد عده‌ای از افراد ایل مافی در شهر کوهین نیز ساکن هستند ولی این گروه هم در معاشرت و مجالست با مردم ترک‌نشین این منطقه بالاجبار به ترکی تکلم می‌کنند و فقط نسل قدیمی آن‌ها به کردی تکلم می‌کنند.
اما مافی‌های ساکن تهران که جمعیت قابل ملاحظه ای دارند در معیت نظام السلطنه مافی و با ایشان به تهران کوچ نمودند و در مناطق شمال و شمال غرب و خوش آب و هوای شهر تهران سکونت کردند. نظام السلطنه یکی از وزرای خوشنام و خیر در دوران قاجاریه هستند که بناهای با ارزشی از قبیل مدرسه مسجد (واقع در منطقه ۵ کنونی) و کارهای شایسته و باارزش دیگری از خود در تهران بیادگار گذاشته‌اند این فرد لایق و باسواد یکی از نامدارترین و ثروتمندترین افراد در دوران خودش است که نامی نکو و شایسته از خود به جای گذاشته‌است.
ایل مافی در کرمانشاه شهرستان صحنه، بخش دینور در روستاهای سیاخانی، گرماب، خلیل‌الله، کرتویج علیا وبه صورت پراکنده در کنگ و علی‌آباد دینور، و در روستاهای زامله و سر زامله و کالیان بخش بیلوار، و در شهرستان سرپل‌ذهاب در روستاهای قره بلاغ شیخمراد، قره بلاغ اعظم، قراویز، دستک و زرینجوب ساکن می‌باشند.
پس از آنکه حکومت صفوی طایفه فیلی را در لرستان حکومت داد، بر این ایل تمکین از روسای فیلی شاق آمد و در قشلاق به خوزستان از طریق رامهرمز و کهگیلویه به فارس مهاجرت کردند. پس از ظهور کریم خان زند این ایل به سبب همزبانی و هم‌ریشگی با زندیان بنای همکاری با آنان را گذاردند و این همبستگی تا زمان زکی خان زند ادامه داشت. زکی خان به دلیل ستمگری و ظلمی که بر مردم روا می‌داشت، توسط دو سردار مافی خود به قتل رسید. آقامحمدخان قاجار پس از رسیدن به سلطنت صلاح را در آن دید که برخی از ایالات را بکوچاند. به همین سبب ایل مافی به دشت قزوین، ملایر، تویسرکان و نهاوند منتقل شدند.[10]
مانند سایر ایلات ایران، اعضای ایل مافی قزوین به فرماندهی روسای ایل در خدمت قشون بودند و در جنگ‌های مختلف شرکت می‌کردند.[10]
حاج رحیم مافی پزشک هیئت‌های ورزشی از جمله استقلال و پرسپولیس فرزند محمد ویس را می‌توان از بزرگان این ایل نامید.
فهرست روسای ایل مافی
- عباس خان مافی
- مهدی خان مافی
- تیمور خان مافی
- فتح‌الله خان مافی
- قلیچ خان مافی
- محمدشریف خان مافی
کامران مافی
کامران مافی یکی از ۴۳۸ نفری است که اعدامشان در گزارش اسفند ۱۳۵۸ سازمان عفو بین‌الملل اعلام شده‌است. سازمان عفو بین‌الملل بر مبنای گزارش رسانه‌های ایرانی و خارجی و خبرگزاری رسمی پارس لیستی از متهمین محکوم شده در دادگاه‌های انقلاب از زمان تأسیس تا مرداد ۱۳۵۸ را تهیه و در گزارش خود منتشر کرده‌است. همچنین خبر این اعدام در روزنامه کیهان به تاریخ ۵ خرداد (به نقل از روابط عمومی دادستانی کل انقلاب اسلامی) و ۱۰ خرداد ۱۳۵۸ و نیز در خاطرات قاضی شرع صادق خلخالی (نشر سایه، تهران، جلد اول) منتشر شده‌است.[11]
منابع
- http://rasekhoon.net/mashahir/show/887284/یحیی-مافی/
- https://www.vajehyab.com/dehkhoda/مافی+و+نانکلی
- https://cgie.org.ir/fa/article/28787
- کرد و پراکندگی او در گستره ایران زمین - ح. بهتویی - ۱۳۷۷ - تهران
- ایل‌ها و طایفه‌های عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸.
- آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲
- کامران مافی؛ بررسی ساخت واژه و دستگاه فعل در گویش کردی طایفه مافی منطقه مشهد به طبرسی: محمد ضیاحسینی. پایان‌نامه (کارشناسی ارشد) - دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۷۴
- کتاب آمار ایران در سال ۱۳۶۱ آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲ جمشید صداقت کیش. کردان پارس و کرمان
- امان الهی بهاروند، سکندر (۱۳۷۰). پژوهشی دربارهٔ پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران. آگاه. ص. صفحهٔ ۱۷۶. شابک ۹۶۴-۳۲۹-۱۳۵-۹.
- مافی، معصومه و اتحادیه، منصوره. خاطرات و اسناد حسینقلی خان نظام‌السلطنه مافی (جلد اول). تهران: نشر تاریخ ایران، ۱۳۶۱. ۱۱.
- کامران مافی
- تاریخ کامل ایران: جلد دوم
نویسنده: سر جان ملکم مترجم: اسماعیل حیرت