بهرام افضلی

بهرام افضلی (زاده ۱۳۱۷ در قم – درگذشته ۶ اسفند ۱۳۶۲ در تهران) ناخدا یکم نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و فرمانده آن نیرو طی سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۲ بود.

بهرام افضلی
زاده۱۳۱۷
۱۹۳۸
قم
درگذشتهاسفند ۱۳۶۲
۱۹۸۳ (۴۴−۴۵ ساله)
تهران، محوطه زندان اوین
درجه ناخدا یکم / دریادار
جنگ‌ها و عملیات‌هاجنگ ایران و عراق
عملیات مروارید
کارهای دیگراز اعضای سازمان نظامی حزب توده ایران

وی یکی از عاملان پیروزی در نبردهای دریایی خلیج فارس در جنگ ایران و عراق بود و در شصت و هفت روز از آغاز جنگ توانست نیروی دریایی عراق را عملاً تا پایان جنگ از صحنه خارج کند. درجه نظامی او در برخی منابع ناخدا[1][2][3][4][5][6][7] و در برخی دیگر دریادار[8][9][10][11][12][13] یاد شده‌است.
افضلی دارای درجه دکترا در مهندسی الکتروتکنیک از ایتالیا بود، وی در دهه ۶۰ میلادی از طرف نیروی دریایی برای تحصیل به ایتالیا فرستاده شد و در ایتالیا با حزب کمونیست ایتالیا آشنا گردید.
در عملیات مروارید در جنگ ایران و عراق نیروی دریایی و هوایی ایران، ۴ فروند ناوچه موشک انداز عراقی کلاس «اوزا» و ۷ فروند شناور دیگر عراقی را به قعر دریا فرستاد و نیروی دریایی عراق عملاً فلج و تا پایان جنگ قادر به ایفاء نقشی نشد؛ اما افضلی که طراح این عملیات تاریخی بود[14] چهار ماه بعد، به جرم جاسوسی و انتقال اسناد به کلی سری به اتحاد جماهیر شوروی اعدام شد.
دریادار افضلی به عنوان فرمانده نیروی دریایی در تاریخ ۵ تیر ۱۳۶۰، پس از عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا، وفاداری کامل خود به روح‌الله خمینی را اعلام کرد.[15]
اواخر سال ۱۳۶۱ تا اوایل ۱۳۶۲ حزب توده به عنوان تنها حزب سیاسی باقی‌مانده در کشور از سوی مقامات وقت متهم به تلاش برای «کودتا» و سپس «جاسوسی به نفع شوروی» شد و طی دو یورش، اعضای رهبری و بسیاری از کادرهای حزب توده دستگیر شدند و به اتهام «کودتا» مورد بازجویی قرار گرفتند.[16] بسیاری از رهبران این حزب و حدود ۲۰۰ تن از نظامیان (از افسران ارتش، شهربانی و ژاندارمری) به اتهام عضویت در شبکه مخفی افسران، وابسته به حزب توده، دستگیر و محاکمه شدند.او به اتهام عضویت در شبکه مخفی نظامیان حزب توده ایران دستگیر شد و به همراه ۹ نفر دیگر از افسران بلندپایه ارتش در سال ۱۳۶۲ تیرباران شد.

دستگیری و محاکمه

هادی غفاری بعدها در خاطراتش گفت؛ گزارش توده‌ای بودن بهرام افضلی را نزد روح‌الله خمینی برده بود که سرانجام آن گزارش اعدام بود.[17]

نورالدین کیانوری در نامه‌ای که سال‌ها بعد به علی خامنه‌ای نوشت از شکنجه خود، همسر و دخترش و همین‌طور شکنجه سایر دستگیرشدگان برای اعتراف‌گیری خبر داده‌است.[18] در گزارش که به افراد رهبری زیر شکنجه تحمیل شد، درست از همین افراد به عنوان رهبران بخش‌های سیاسی - نظامی - تشکیلاتی و تبلیغاتی کودتا نام برده شده‌است.[18]

میرحسین موسوی در این باره می‌گوید:[19]

در جریان حزب توده، به ما تلفن زده شد که حزب توده توطئهٔ وسیعی را پی ریخته و مسئله چنین مطرح بود که ظرف ۴۸ ساعت یا ۲۴ ساعت ممکن است اتفاقاتی بیفتد. تلفن کردیم به برادرمان جناب هاشمی رفسنجانی و مسئله با بقیه مسئولین بالای مملکتی مطرح شد. گویا آقایان خامنه‌ای و موسوی اردبیلی آن وقت تشریف نداشتند. بالاخره فوراً خدمت امام رفتیم. برادران اطلاعاتی مسئله را گزارش دادند.[20]

حضرت امام با دقت مسئله را گوش دادند. سپس تحلیلی در ظرف چند دقیقه از روند حرکت شرق و غرب ارائه کردند و فرمودند:[20]

این اطلاعات کاملاً نادرست است. هیچ مسئله‌ای پیش نخواهد آمد.

اصرار شد که آقا چنین نیست، خود آنان اعتراف کرده‌اند. ایشان فرمودند: من نمی‌گویم مواظب نباشید و تحقیق نکنید، ولی بدانید این مسائل و اطلاعات دروغ است. بعد هم تحلیل حضرت امام درست درآمد و نظر ایشان ثابت شد.[21]

پس از اثبات عدم کودتا، اتهام را به جاسوسی برای شوروی تغییر دادند.[16] دو دهه بعد هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با روزنامهٔ همشهری گفت:

اگر آن کار را نمی‌کردیم، بهتر بود. ما حزب توده را زیر نظر داشتیم. من برای این حرف که آنها به فکر کودتا بودند، دلیلی پیدا نکردم. البته به نفع شوروی فعالیت‌هایی داشتند.[22]

رهبران حزب به زندان‌های طولانی مدت محکوم و در سال ۱۳۶۷ اعدام شدند. اما تعدادی از نظامیان نزدیک به حزب از جمله دریادار افضلی به دنبال یورش به حزب و برپایی نمایش‌های تلویزیونی و سپس تشکیل دادگاه‌های نظامی، در روز ۶ اسفند ماه سال ۱۳۶۲، ده تن از اعضای حزب که در میان آنها برخی از برجسته‌ترین فرماندهان ارتش و به همراه چند تن از کادرهای پرسابقهٔ توده‌ای حضور داشتند، به جوخهٔ اعدام سپرده شدند.

افضلی از اردیبهشت ۱۳۶۲ تحت نظر اطلاعات سپاه پاسداران که کمیتهٔ مشترک و ۲۰۹ اوین را اداره می‌کرد، زندانی بود و در یکی از جلسات دادگاه که به صورت مستقیم از رادیو پخش می‌شد، گریه کرد. افضلی عاقبت در آخرین دادگاهی که به ریاست ری شهری برگزار شد به اعدام محکوم و حکم صادره در اسفند سال ۱۳۶۲ در محوطهٔ زندان اوین اجرا شد.

حکم اعدام بهرام افضلی از سوی محمد محمدی ری شهری صادر و در زندان اوین با نظارت اسدالله لاجوردی اجرا شد.[23]

سیاوش کسرایی در سوگ او شعری سروده است به نام از انوشه تا افضلی که بخشی از آن در زیر می‌آید:[2]

من می‌گریم، اما
در غریو مرغک دریا، باز پیامی است
گلخند «ناوی انوشه»
در دهان تو شکفت ناخدا
بمان، بمان
که فردا
ما بهار را در آغوش می‌کشیم
من می‌گریم و دریا
همچنان
موج بر موج می‌کوبد...

پیوند به بیرون

منابع
  1. نورالدین کیانوری در گفتگو با مصاحبه‌گر ناشناس (۱۳۷۱)، خاطرات نورالدین کیانوری، انتشارات اطلاعات، ص. ص ۵۴۷
  2. «وبگاه رسمی حزب توده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۲ آوریل ۲۰۰۹.
  3. خاطرات ریشهری در وبگاه گویا
  4. حقوق بشر و دموکراسی برای ایران
  5. «نشریه آرش». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۲ آوریل ۲۰۰۹.
  6. «وبگاه صدای مردم». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۳ مه ۲۰۰۹.
  7. Google Books Results for "Captain Afzali"
  8. جعل تاریخ
  9. Tortured Confessions, by Ervand Abrahamian, Published by University of California Press, ۱۹۹۹, p.۱۹۹, ISBN 0-520-21866-3, ۹۷۸۰۵۲۰۲۱۸۶۶۶
  10. Middle East Contemporary Survey, Volume ۸, ۱۹۸۳-۸۴ by By Haim Shaked, Daniel Dishon, Eds, Published by The Moshe Dayan Center, p.۴۴۲, ISBN 965-224-006-0, ۹۷۸۹۶۵۲۲۴۰۰۶۴
  11. Reformers and revolutionaries in modern Iran by Stephanie Cronin, University of London. School of Oriental and African Studies, Published by Routledge, ۲۰۰۴, p.۲۴۳, ISBN 0-415-33128-5, ۹۷۸۰۴۱۵۳۳۱۲۸۹
  12. Intellectual discourse and the politics of modernization by Ali Mirsepassi, Published by Cambridge University Press, 2000, p.۱۷۵, ISBN 0-521-65997-3, ۹۷۸۰۵۲۱۶۵۹۹۷۰
  13. Google Books Results for "Admiral Afzali" and "Admiral Bahram Afzali"
  14. «ایران در نبرد دریایی عراق را شکست داد». تاریخ ایرانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۱.
  15. روزنامه کیهان ۶ تیر ۱۳۶۰.
  16. «نورالدین کیانوری». بی‌بی‌سی فارسی.
  17. «اسناد ناخدا افضلی را من به امام دادم». تاریخ ایرانی.
  18. «متن نامه کیانوری به علی خامنه‌ای». راه توده.
  19. «مصاحبه مهندس میرحسین موسوی با نشریه حوزه». نشریه حوزه. فروردین و اردیبهشت - خرداد و تیر ۱۳۶۹، شماره ۳۷ و ۳۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  20. «مصاحبه مهندس میرحسین موسوی با نشریه حوزه». نشریه حوزه. فروردین و اردیبهشت - خرداد و تیر ۱۳۶۹، شماره ۳۷ و ۳۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  21. «مصاحبه مهندس میرحسین موسوی با نشریه حوزه». نشریه حوزه. فروردین و اردیبهشت - خرداد و تیر ۱۳۶۹، شماره ۳۷ و ۳۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  22. «از روز اول مطمئن بودم نمی‌بازیم». روزنامه همشهری.
  23. راه توده
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.