بیت‌الاحزان

بیت الاحزان جایگاهی است در قبرستان بقیع و از آن جهت شهرت یافت که فاطمه تا ۲۷ روز پس از مرگ محمد، در آنجا به سوگ می‌نشست و می‌گریست.[1]

زندگی
نام‌ها و القاب · زندگی زناشویی · اختلاف مالی فاطمه و عباس با خلافت · خطبه فدکیه · رویداد خانهٔ فاطمه · درگذشت
در قرآن
سوره انسان · سوره قدر · سوره کوثر · آیه مباهله · آیات نور · آیه تطهیر · آیه مودت · آیه اطعام
جای‌ها
در مکهمحله بنی‌هاشم · شعب ابی‌طالب
در مدینهبقیع · بیت‌الاحزان · درخت کنار · روضه نبوی · سقیفه · مسجد النبی
در شمال حجازفدک
افراد
خانوادهمحمد · خدیجه · علی
فرزندانحسن · حسین · زینب · ام‌کلثوم · محسن
همراهانفضه · ام ایمن · اسماء  · سلمان
دیگرانقنفذ · مغیره · عمر · ابوبکر
آثار
خطبه فدکیه · خطبه عیادت · دعای نور · مصحف فاطمه · لوح فاطمه
مرتبط
تسبیحات فاطمه · رویداد مباهله · ایام فاطمیه

لغت شناسی

بیت کلمه ای عربی به معنای خانه[2] و احزان جمع حزن به معنای غم و اندوه است.[3] همچنین در دانشنامه جهان اسلام آمده بیت الاحزان یا بیت الحزن به معنای ماتمسرا است. به خانه یعقوب که در فراغ یوسف گریه می کردم نیز کلبه احزان یا کلمه غم گفته شده است. در میان صوفیان کنایه از دل محزون از دوری معشوق است.[4]

علت ساخت

فاطمه پس از درگذشت پدرش و به دنبال تالمات شدید روحی و نارضایتی از وضع موجود روزها و شب ها گریه می کرد. همسر وی علی بن ابی طالب مکانی را مکانی را در قبرستان بقیع که بیرون از مدینه بود برای وی ساخت تا در آن گریه کند. وی روزها با دو فرزند خود به بیت الاحزان میرفت و هنگام غروب علی بن ابیطالب ایشان را به خانه برمیگرداند. فاطمه بعد از گذشت 27 روز از رحلت پدرش بر اثر شدت بیماری دیگر نتوانست به آنجا برود.[4]

محل ساخت و کیفیت بنا

بیت الاحزان در قبرستان بقیع مدینه، در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب واقع شده است.[4] اولین خانه‌ای که در بقیع برای فاطمه ساخته شد، به صورت چادر و خیمه بود و بعدها به ساختمان دارای گنبد تبدیل شد.[5]

دیدارکنندگان این مکان

عده ای از علمای شیعه و اهل سنت و تاریخ نویسان و جهانگردان درباره وجود این مکان قبل از تخریب آن صحبت کرده اند که به اختصار بیان میگردد:

ابن شبه نمیری

ابن شبه نمیری 173 262 هجری قمری از فقها و مورخان اهل سنت در کتابش درباره آثار و قبور زمان خودش آورده مسجدی که در طرف شرقی به جنازه اطفال نمازخوانده می شود، خیمه ای بوده برای زن سیاه پوستی بنام رقیه که به دستور حسین بن علی از قبر فاطمه مراقبت می کرده است زیرا کسی بجز آن زن قبر فاطمه را نمی شناخته است.[6]

ابومحمد غزالی

ابومحمد غزالی ۴۵۰–۵۰۵ که یکی شخصیتهای معروف و از علما و دانشمندان اهل سنت است، در ضمن بیان وظایف زایران مدینه منوره و کسانی که به زیارت بقیع مشرف می‌شوند می‌گوید: «مستحب است که زائران، هر روز صبح، پس از زیارت قبر رسول اکرم در بقیع حضور بهم رسانند و قبور پیشوایان دینی و صحابه را که در آنجا مدفون هستند زیارت کنند». سپس می‌گوید: «و مستحب است در مسجد فاطمه - علیها سلام - نیز نماز بخوانند».[7]

ابن جبیر

محمد بن احمد ابن جبیر از دانشمندان اسلامی که معروف به جهانگردی نیز معروف بوده در محرم سال 580 هجری قمری به مدینه رفته و بقیع را زیارت کرده درباره این مکان گفته در کنار قبه عباسیه، خانه ای قرار گرفته که به فاطمه نسبت می دهند و آن همان خانه ای است وی در آنجا به حزن پدرش می پرداخته است.[8]

سمهودی

نورالدین علی بن احمد سمهودی (844 911) اهل مصر است. وی درباره این مکان نوشته است بیت الاحزان همان محلی است که به مسجد فاطمه معروف است همان جایی هست که علی بن ابی طالب آن را در بقیع ساخته است و در میان ان شکل چند قبر وجود دارد.[9]

سر ریچار بورتون

سر ریچار بورتون ۱۸۵۳ میلادی = ۱۲۷۶ قمری یکی از جهانگردانی که به مکه و مدینه مسافرت نموده و در سیاحت نامه خود از آثار و ابنیه حجاز و از اخلاق و رسوم مسلمانان در موسم حج و از جزئیات زندگی مردم حجاز سخن گفته‌است.

از جمله حرمها و گنبدها و بارگاه‌های موجود در بقیع را معرفی و با قلم خود ترسیم و تصویر نموده‌است. دربارهٔ بیت الاحزان چنین گفته‌است: «در بقیع مسجد کوچکی است که در سمت جنوبی گنبد عباس بن عبدالمطلب واقع گردیده و این مکان را بیت الاحزان نیز می‌نامند؛ زیرا فاطمه آخرین روزهای عمر خویش را در این محل به سر می‌برد و برای از دست دادن پدرش نوحه سرایی می‌نمود.[10]

کتاب بیت الاحزان

یکی از کتاب‌های مشهور دربارهٔ بیت الاحزان، کتابی است که عباس قمی مولف مفاتیح الجنان مشهور به محدث قمی به زبان عربی تألیف کرده‌است. در این کتاب مجموعه روایاتی که دربارهٔ ماجرای مشهور فاطمه زهرا دختر محمد بن عبدالله است را جمع‌آوری کرده. این کتاب در بین شیعیان شهرت زیادی دارد و ترجمه‌های مختلفی به زبان فارسی(۹ ترجمه) از آن منتشر شده‌است. مهمترین ترجمه‌های بیت الاحزان به زبان فارسی عبارتند از:

از فهرست ترجمه‌های زیر ترجمه محمد محمدی اشتهاردی با عنوان «رنج‌ها و فریادهای فاطمه» از سایر ترجمه‌ها به دلیل مقدمه ناصر مکارم شیرازی بر آن مشهورتر است. در رتبه بعدی ترجمه سید محمد رضا حسن‌زاده طباطبایی با عنوان «غم خانه فاطمه زهرا» قرار دارد که به عنوان بهترین ترجمه، در بین تمام ترجمه‌های بیت الاحزان علمی و دقیق تر است. در این ترجمه حتی اشعار عربی منسوب به فاطمه زهرا و علی بن ابی طالب نیز به شعر به زبان فارسی برگردانده شده‌است. کتاب بیت الاحزان یک کتاب حدیثی است ولی مؤلف آن شیخ عباس قمی در متن اصلی کتاب، منابع حدیثی خود را ذکر نکرده‌است. این نقص در ترجمه طباطبایی رفع شده و تمام ارجاعات احادیث از منابع شیعه و اهل سنت استخراج شده و در ترجمه منتشر شده‌است. اسامی کلیه ترجمه‌های بیت الاحزان عبارتند از:

  1. رنج‌ها و فریادهای فاطمه؛ ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، سال ۱۳۶۹ش با مقدمه‌ای از ناصر مکارم شیرازی، چهارده بار چاپ شده.
  2. غم‌خانه فاطمه زهرا؛ ترجمه سید محمدرضا حسن‌زاده طباطبایی، ۱۳۸۲ش، یازده بار چاپ شده.
  3. خانه غم: شرح زندگانی فاطمه زهرا؛ ترجمه احمدرضا احمدی، ۱۳۷۳ش.
  4. همراه با حضرت زهرا در سرای غم‌ها؛ ترجمه ولی فاطمی، ۱۳۷۷ش.
  5. کلبه احزان؛ ترجمه محمدباقر محبوب القلوب، ۱۳۷۹ش.
  6. فاطمه در سوگ عدالت؛ علی کرمی، ۱۳۸۱ش.
  7. غم‌سرای حضرت زهرا؛ مترجمان: لطیف و سعید راشدی، ۱۳۸۷ش.
  8. بر فاطمه زهرا چه گذشت؟؛ ترجمه جواد قیومی اصفهانی، ۱۳۸۸ش.
  9. شرح زندگانی حضرت زهرا از ولادت تا شهادت؛ ترجمه مجتبی خورشیدی، ۱۳۹۰ش.

تخریب بیت الاحزان

بیت الاحزان در حادثه تخریب بقاع متبرکه قبرستان بقیع در سال 1221 هجری قمری به دست وهابیان ویران شد.[11] سپس در سال 1233 به دستور سلطان محمود عثمانی این بنا بازسازی شد اما مجددا در سال 1344 هجری قمری بار دیگران بیت الاحزان تخریب شد.[12] [13]

منابع
  1. وفاة‌ الصدیقة‌ الزهرا، نویسنده عبدالرزاق‌ مقرم‌، صفحه 97.
  2. لسان العرب، ابن منظور، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۴.
  3. لسان العرب، ابن منظور، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۱۱۱.
  4. «بیت الاحزان (بیت الحزن )». دانشنامه جهان اسلام.
  5. بیت الاحزان یک حقیقت فراموش نشدنی، محمدصادق نجمی، صفحه۱۲۱.
  6. تاريخ المدينه، نویسنده: عمر بن شبه النميری البصری، جلد1، صفحه 106.
  7. احیاءالعلوم، ج ۱، ص ۲۶۰.
  8. رحله ابن جبیر، نوشته محمد بن احمد ابن جبیر، نشر مکتب الهلال چاپ بیروت، صفحه 196.
  9. وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، نویسنده نور الدين أبو الحسن السمهودي، ناشر دارالکتب العلمیه چاپ بيروت، جلد3، صفحه 918.
  10. موسوعة العتبات المقدسه، ج ۲، ص ۲۸۵.
  11. کشف الارتیاب في اتباع محمد بن عبد الوهاب، نویسنده محسن امين، صفحه 37.
  12. تاریخ حرم ائمه بقیع، نویسنده محمدصادق نجمي، نشر مشعر، صفحه 96.
  13. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد12، صفحه393.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.