حبس خانگی

حبس خانگی (حصر خانگی، بازداشت خانگی) از نگاه حقوقی یعنی حوزه آزادی یک شخص توسط صاحبان قدرت محدود به خانه یا محل سکونت او شود. معمولاً در این شرایط هرگونه سفر، ملاقات با دیگران، ابراز عقیده یا ارتباط با دنیای خارج ممنوع یا بسیار محدود می‌باشد. بازداشت خانگی به عبارتی جایگزین خفیفی برای بازداشت در زندان است.

بازداشت خانگی در شرایطی استفاده می‌شود که مجازات زندان به دلایل مختلف مناسب به نظر نمی‌رسد و اغلب توسط دولت‌ها و حکومت‌ها علیه مخالفان سیاسی اعمال می‌شود. به‌طور معمول شخصی که در بازداشت خانگی می‌باشد به ابزار ارتباطی دسترسی ندارد. اگر ارتباطات الکترونیکی مجاز باشد، یقیناً مکالمات و ارتباطات کنترل و شنود می‌شود.

جزئیات

تنها در برخی موارد استثنایی ممکن است فردی را بدون داشتن وکیل قانونی و بدون هیچگونه حکم قضایی تحت بازداشت خانگی قرار دهند. در برخی از کشورها در پی انتقادات شدید به این مجازات در طی سالیان، بازداشت خانگی به عنوان مصداقی از نقض حقوق بشر شناخته شده‌است. دربسیاری از کشورهای با حکومت استبدادی بازداشت خانگی با انگیزه سیاسی و به عنوان ساده‌ترین راه برای محدود کردن مخالفان شناخته می‌شود.

تاریخچه

اولین بار بطور رسمی قضات در اوایل قرن بیستم مجازات بازداشت خانگی را به عنوان جایگزین آزادی مشروط اعمال کردند. در آن زمان دستگاه‌های شنود و ردگیری وجود نداشت. از زمانی که دستگاه‌های کنترل و شنود الکترونیکی قادر به کنترل کامل محکوم شدند، این مجازات به عنوان جایگزین مجازات زندان در نظر گرفته شد.

اولین حکم رسمی بازداشت خانگی در سال ۱۹۸۳ صادر شد که به دستان محکوم یک دستبند الکترونیکی جهت ردیابی و شنود متصل شده بود.

حبس خانگی در ایران

در دوره قاجار
  • طاهره قره العین از رهبران جنبش باب در دوره ناصرالدین شاه بود که در جریان سرکوب بابی‌ها دستگیر شد و حدود ۳ سال در حبس خانگی بود.[1]

در دوره پهلوی
  • شیخ خزعل فرمانروای محمره (خرمشهر کنونی) در پایان دوره قاجار بود. پس از قدرت‌گیری رضا پهلوی شیخ خزعل به مخالفان حکومت پیوست. رضاخان پس از توافقی ابتدایی با شیخ خزعل او را ملزم کرد که برای پاسخگویی به دولت مرکزی به تهران برود. او تا پایان عمر در تهران در حبس خانگی زندگی کرد.
  • نصرت الدوله فیروز (فرزند فرمانفرما) وزیر مالیه رضاشاه بود که ناگهان مغضوب و به اتهام ارتشاء و سوءاستفاده مالی دستگیر شد. پس از مدتی تحمل زندان، با میانجیگری مستوفی‌الممالک، به خانه منتقل و در آنجا به مدت هفت سال تحت نظر قرار گرفت. او در اواسط سال ۱۳۱۵ دوباره بازداشت و چندماه بعد به سمنان تبعید شد و تا زمان مرگ در حبس خانگی ماند.
  • حسن مدرس از روحانیون مجلس دوم شورای ملی و سپس نماینده مردم تهران در مجلس سوم بود. مدرس پس از به سلطنت رسیدن رضاشاه به خواف و سپس کاشمر تبعید شد. رفت‌وآمد و دیدارهای حسن مدرس در دوران زندگی در خواف و کاشمر محدود و او عملاً در حبس خانگی بوده‌است.
  • محمد مصدق نخست‌وزیر پیشین ایران در دورهٔ پهلوی طی کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ هجری شمسی دولتش سقوط کردو پس از پایان دوره سه ساله زندان (حکم دادگاه) تا پایان عمر یعنی مدت ۱۱ سال در حبس خانگی به سر برد.
  • محمود طالقانی از اعضای جبهه ملی و از رهبران نهضت آزادی بود. او در سال ۱۳۵۰ به مدت حدود یک ماه در خانه خود تحت بازداشت خانگی قرار گرفت و پس از آن نیز به زابل و بافت تبعید شد. در دوران تبعید هم در خانه محل اقامتش با محدودیت رفت‌وآمد روبرو بود.[1]
  • امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر پیشین ایران در دورهٔ پهلوی، در واکنش محمدرضا شاه به نارضایتی همه‌گیر سال ۱۳۵۷، تحت تعقیب قضایی قرار گرفت و در خانه امنی در منطقه فرشته تهران در بازداشت بود.

در دوره جمهوری اسلامی
  • مهدی حایری یزدی از ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ در بازداشت خانگی به سر برد.[2][3]
  • محمدصادق روحانی از روحانیون مخالف شاه بود. پس از انقلاب، در سال ۱۳۶۴ به نحوهٔ تعیین حسینعلی منتظری به‌عنوان قائم مقام رهبری توسط مجلس خبرگان رهبری اعتراض کرد.[4] و در حبس خانگی قرار گرفت. او در سال ۱۳۷۰ از حبس خانگی آزاد شد.[1]
  • نورالدین کیانوری دبیر اول حزب توده ایران در سال ۱۳۶۱ دستگیر و پس از چندین سال حبس از زندان مرخص و تا زمان درگذشت در سال ۱۳۷۸ در حبس خانگی به سر برد و تحت نظر ویژه وزارت اطلاعات بود.[5]
  • سید محمدکاظم شریعتمداری از اردیبهشت ماه ۱۳۶۱ تا فروردین ماه ۱۳۶۵ در حصر بود.[6]
  • سید محمد شیرازی از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۸۰ در حصر بود.[6]
  • سید حسن طباطبایی قمی از سال ۵۹ تا سال ۷۵ در حصر بود.[7]
  • حسین علی منتظری در سال ۱۳۷۶ تحت بازداشت خانگی قرار گرفت. این حبس تا سال ۱۳۸۱ ادامه داشت.
  • مهدی کروبی سیاستمدار اصلاح طلب، مجتهد، رئیس حزب اعتماد ملی، رئیس مجلس شورای اسلامی در دوره سوم و دوره چهارم و کاندیدای ریاست جمهوری در انتخابات سال ۱۳۸۴ و سال ۱۳۸۸. او در پی حوادث پس از انتخابات سال ۸۸ از بهمن ۱۳۸۹ تا کنون در بازداشت خانگی بسر می‌برد.
  • فاطمه کروبی از چهره‌های سرشناس اصلاح‌طلب و همسر مهدی کروبی به دنبال اعتراضات سال ۱۳۸۸ از همسر خود مهدی کروبی حمایت و انتقاداتی را به علی خامنه‌ای مطرح کرد. در پی اعتراضات جنبش سبز در ۲۵ بهمن ۱۳۸۹ فاطمه کروبی به همراه همسرش در حبس خانگی قرار گرفت.
  • میر حسین موسوی سیاستمدار اصلاح طلب، که به عنوان پنجمین و آخرین نخست‌وزیر ایران از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸ شناخته می‌شود. او که نامزد ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ بود در پی حوادث پس از انتخابات سال ۸۸ از بهمن ۱۳۸۹ تا کنون در بازداشت خانگی بسر می‌برد.
  • زهرا رهنورد از چهره‌های سرشناس اصلاح‌طلب و همسر میرحسین موسوی به دنبال اعتراضات سال ۱۳۸۸ از همسر خود میرحسین موسوی حمایت و در رهبری اعتراضات نقش داشت. در پی اعتراضات جنبش سبز در ۲۵ بهمن ۱۳۸۹ زهرا رهنورد به همراه همسرش در حبس خانگی قرار گرفت.
  • عباس امیرانتظام از اوین در سال ۱۳۷۰ به منزلی امن تحت نظر وزارت اطلاعات منتقل و تا سال ۱۳۷۵ در آنجا بسر می‌برد او در آنجا با نورالدین کیانوری و برخی از رهبران حزب توده زندگی می‌کرد.[8]
  • احمد آذری قمی از نظریه پردازان ولایت فقیه و حامیان اولیه رهبری آیت اله خامنه ای، در ۱۹ آبان ۱۳۷۶ و پس از مطرح کردن انتقاداتی در ارتباط با مرجعیت آیت اله خامنه ای تا پایان عمرش در ۲۲ بهمن ۱۳۷۷ در حصر خانگی به سر برد.[9]
  • نورعلی تابنده، رهبر دراویش گنابادی از یک اسفند ماه ۱۳۹۶ پس از درگیری‌های خیابان گلستان هفتم در حصر خانگی قرار گرفت و نهایتا در سه دی ماه ۱۳۹۸ در حصر درگذشت.

نمونه‌های حبس خانگی در جهان

الجزایر

  • احمد بن بلا نخستین رئیس‌جمهور انتخابی الجزایر و رهبر سیاسی جنگ استقلال الجزایر (۱۹۶۲) در سال ۱۹۶۵ توسط همرزم قدیمی خود هواری بومدین که از قدرتمندان نظامی آن دوره شده بود عزل و تا سال ۱۹۸۰ به حبس خانگی و تبعید از کشور محکوم شد.

اندونزی

برمه

  • آنگ سان سو چی برنده جایزه صلح نوبل در سال ۱۹۹۱ و رهبر جنبش دموکراسی خواهی در برمه تحت سلطهٔ حکومت نظامیان در بیست سال اخیر تا نوامبر سال ۲۰۱۰ غالباً در بازداشت خانگی به سر می‌برد.

تونس

پیش از آن محمد الامین شاه پیشین تونس توسط حبیب بورقیبه در سال ۱۹۵۷ عزل و محکوم به حبس خانگی شده بود.

شوروی

  • نیکیتا سرگیویچ خروشچف رهبر شوروی بعد از استالین از سال ۱۹۶۴ به مدت ۷ سال –تا زمان مرگش- در بازداشت خانگی به سر می‌برد.

کلیسای کاتولیک رم

  • گالیلئو گالیله به جرم باورداشتن به ثابت بودن مکان خورشید در منظومه شمسی و حرکت دیگر سیاره‌ها به دور آن توسط کلیسای کاتولیک رم به بازداشت خانگی محکوم شد و در سال ۱۶۴۲ در حبس خانگی از دنیا رفت.

مصر

  • ابن هیثم از دانشمندان سرشناس عرب مسلمان که در زمینه شناخت نور و قوانین شکست و بازتاب آن تألیفات مهمی دارد از سال ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۱ هجری قمری زمان مرگ خلیفه حاکم بأمرالله و به دستور وی در مصر در حبس خانگی قرار داشت.

هند

پانویس
  1. «خانه‌هایی که زندان شد؛ حصر خانگی در ایران». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۳ نوامبر ۲۰۱۳ برابر با ۲۲ آبان ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  2. bultannews.com، بولتن نیوز | (۹ دی ۱۳۹۳ - ۱۶:۵۹). «سابقۀ حصر برخی شخصیت ها از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون». fa. دریافت‌شده در 2019-05-29. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  3. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «در جستجوی مبنای قانونی "حصر" معترضان در جمهوری اسلامی | DW | 16.01.2015». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۹.
  4. «زندگینامه حضرت آیت‌الله العظمی آقای سیدمحمد صادق روحانی "مد ظله العالی"». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۳.
  5. «تاریخ تازه‌ها - تاریخچۀ حَصر یا «حبس خانگی» و کاربستِ آن در ایران». ار.اف.ای - RFI. ۲۰۱۸-۰۸-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۹.
  6. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2014/04/140406_l39_shariatmadari_yaghoobi.shtml
  7. آیت‌الله حسن طباطبایی
  8. مصاحبه با روزنامه جامعه (توسط ابراهیم نبوی) که ۷، ۸، و ۹ اردیبهشت ۷۷
  9. http://www.bbc.com/persian/iran/2014/02/140211_l39_azari-qomi_yaghoobi

منابع
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.