حوروس

حوروس، حورس یا حاروئریس (به انگلیسی: Horus) در اساطیر مصر باستان عنوانی است که به‌طور کلی برای خدایان متعددی به کار برده می‌شود که در مصر باستان پرستش می‌شدند که بلندآوازه‌ترین آن‌ها حوروس فرزند ایزیس یا حوروس صغیر می‌باشد، که پس از مرگ پدرش ازیریس انتقام او را گرفت. در بین صفات تمامی ایزدانی که با نام حوروس شناخته می‌شوند، مقام سلطنت، نماد آسمان و خورشید و پیروزی به چشم می‌خورد.[1] شاهین حوروس (به انگلیسی: Horus Falcon) از نگاره‌های بسیار مشهور مصر باستان است.

چشم حوروس یکی از مهمترین نمادهای مصر باستان
حوروس
ایزد آسمان، انتقام و پادشاهی
ویژگی‌ها: او معمولاً به صورت انسانی با سر عقاب به تصویر کشیده می‌شود. تاجی که بر سر دارد، نشانهٔ پادشاهی بر تمام مصر علیا و مصر سفلی است.
مکان فرقه: نخن، ادفو
اطلاعات شخصی
جنسیت: مذکر
پدر: ازیریس
مادر: ایزیس
همسر: حاثور
فرزندان: چهار فرزند حوروس
وابستگان: آنوبیس (برادر ناتنی با پدر مشترک)
معادل یونانی: Ώρος
فهرست اساطیر مصر

نام او لاتینی است که خود مأخوذ از horos یونانی و hor مصری می‌باشد. او «ایزد عقاب‌نما» یا خدای قوش‌سر بود که در میان یونانیان با آپولون یکی پنداشته می‌شد و در نگاره‌های بازمانده از مصر باستان، سر عقاب دارد. او با نام هور که در مصری تلفظ واژه‌ای دارد، به معنای آسمان در نظر مصریان باستان، عقاب‌نما می‌نمود که فراز سرشان در آسمان پرواز می‌کرد. بسیاری از آنان «آسمان» را همچون عقابی ایزدی می‌پنداشتند که خورشید و ماه دو چشم این عقاب خیالی بودند. پرستندگان مصری، ایزدعقاب‌نما را در نظام‌های پیش از تاریخ، «توتم» می‌دانستند و از نخستین زمان موجودی ایزدی و برجسته به‌شمار می‌آمد. تصویر نگارهٔ ایزد عبارت است از عقابی که بر تیرکی نشسته‌است.[2]

حوروس پس از جنگ با عموی حسودش «ست» پادشاه مصر شد اما چشمانش را در این نبرد از دست داد. بدین ترتیب چشم حوروس به عنوان طلسمی در مقابل شیاطین و خطرات، به یکی از مهمترین نمادهای مصر باستان تبدیل شد. این نماد که به آن چشم «وادجت» (ایزدبانوی مصری) هم گفته می‌شود، بر طبق اساطیر مصر چشمی بود که ایزد بانو حاثور برای جایگزینی چشم از دست رفته حوروس ساخته و به او داده بود که این هدیه باعث آشنایی آن دو و ازدواج آن دو در آینده شد.[3] این نماد روی قایق‌ها کشیده می‌شد تا در برابر دریای توفانی از آن‌ها محافظت کند.[4]

از نظر برخی نظریه پردازان توطئه در سال ۳۵۰ میلادی در امپراتوری روم چون مردم مسیحی بوده و دولت پاگان برای یکسان کرن دین حکومت و مردم و جلوگیری از جنگ داخلی دست به تغییر مسیحیت زده و بیشتر مقدسات مسیحیت و پاگانیسم را یکسان می‌کنند به خصوص حضرت عیسی و حورس بیشتر مورد هدف قرار می‌گیرند به نظر این نظریه پردازان علت پذیرفته شدن حضرت عیسی به عنوان فرزند خدا در مسیحیت یکسان شدن او با حوروس می‌باشد همچنین به ادعای این نظریه پردازان حضرت عیسی اصالت عرب دارد.

بُت حوروس

سرگذشت حاروئریس

در متون اهرام آمده‌است که حاروئیس فرزند رع (ایزد خورشید)، و برادر ست بشمار می‌آید و مبارزهٔ جاودانهٔ میان نور و ظلمت، با نبردهایی شکل نمادین به خود می‌گیرد که در آن، ست چشم حوروس را می‌درد، در حالی که حوروس نیز دشمن شکست ناپذیرش را اخته می‌کند. اکنون خواهیم دید که شورای ایزدان به سود حوروس رای زده‌است، چون او از پایان سلسلهٔ دوم شهریاران مصر هم چون ایزدی فراعنه بشمار می‌رفت و در اسناد بدست آمده از آنان، او را هور نوبتی (Hor Nubti) لقب داده‌اند، یعنی «حوروس، نابودگر است».

ایزیس به منظور محافظت از حوروس وی را در انزوا بزرگ کرد. او به این منظور پرورش یافت که خدای ملی مصر و نیای فراعنه شود. فراعنه خود را حوروس زنده می‌نامیدند.[5]

بُت حوروس

نقش‌های اسطوره‌شناختی

فرزند ازیریس و آیزیس

براساس اسطوره‌شناسی مصری حوروس پسر ازیریس و ایزیس است. پس از کشته‌شدن ازیریس به دست برادرش ست؛ آیسیس قطعات تکه‌تکهٔ ازیریس را به کمک تات (و در برخی روایت به کمک آنوبیس) جمع می‌کند به جز آلت تناسلی.

خدای انتقام

حوروس پس از بزرگ شدن برای انتقام گرفتن به جنگ با ست می‌رود. به همین خاطر حوروس را خدای انتقام نیز می‌دانند. ست به یکی از چشم‌های حوروس ضربه می‌زند و آن را کور (و در برخی روایات ضعیف) می‌کند. حوروس نیز ضربه‌ای به بیضه‌های ست می‌زند. (به همین دلیل ست گاهی خدای نازایی نیز شناخته می‌شود) در نهایت وقتی که حوروس، ست را شکست می‌دهد و قصد کشتن او را می‌کند، ایزیس که مادر حوروس و خواهر ست است، او را از کشتن ست بازمی‌دارد.

حوروس و فرعون

فرعونهای مصری، خودشان را نمود خدایان بر روی زمین می‌دانستند. آنان اعتقاد داشتند در هنگام زندگی، نمود حوروس بر روی زمین‌اند و در هنگام مرگ، نمود ازیریس در دنیای مردگان به‌شمار می‌روند. در قبر توت‌عنخ‌آمون مربوط به ۱۳۰۰ پیش از میلاد نیز نماد حوروس یافت شده‌است.

پرستشگاه‌ها

هر جا پرستندگان عقاب می‌زیستند، حوروس نیز در آن جا پرستیده می‌شد، اما در طول زمان، در پرستش‌گاه‌های گوناگونی که به او اختصاص داشت، نقش و خصوصیاتش دیگرگونه بود؛ بنابراین در ایزدستان مصری می‌توان حدود بیست حوروس را بازیافت که در میان آنان تشخیص حوروس ارشد یا حاروئریس اهمیت بسیار دارد. دیگر عقاب‌های مربوط به یک شخصیت خورشیدی چون هوربهدتیت، حوروس ادفو، ازحوروس، فرزند ایزیس است که در افسانهٔ ازیری شرح آن آمده‌است و هارسی سیس (به انگلیسی: Harsiesis)، کودک انتقام گیرندهٔ پدر، نیز چنین است.

نمادهای الگوبرداری شده از هوروس
ایزد آشور با بالهای بزرگ که اون نیز از صنایع دستی مصری همانند ایزیس و حوروس الگوبرداری کرده‌است. نمونه‌های دیگری در بابل باستان و سرزمین کنعان نیز یافت شده‌است.

در دوران باستانُ کشور مصر دست توانمندی در زمینهٔ صنایع دستی داشته‌است. در تمدن یهودیان در کنعان، اکدیان در آشور، بابلیان در بابل و ایرانیان در ایران، و اروپاییان نمادهایی همچون بالهای شاهین دیده‌شده که همگی برگرفته از نمونهٔ اصلی و صنایع دستی مصر باستان ازجمله ایزیس و حوروس هستند. نماد پرچم شهباز نیز در این زمره است که هخامنشیان بعنوان غنیمت از مصر آورده و نماد خود را با الگوبرداری معکوس از آن ساختند. با این تفاوت که در کشور آشور و کنعان این نماد بُت بوده و برای مدتی پرستش می‌شده. این نماد در ایران جنبهٔ تزئینی و کاردستی داشته‌است و در جایگاه اهورامزدا نبود؛ زیرا تا جایی که ثابت شده‌است، داریوش بزرگ پیرو اهورامزدا بوده‌است و در کتیبه‌های خود از اهورامزدا یاری می‌جسته‌است. همچنین گمان می‌رود مدل آشوری که از بالهای مصری الگوبرداری‌شده که ایزد آشور نام دارد، دراصل خدا نباشد و پادشاه آشور باشد که این گفته هنوز مستند نیست.

نگارخانه
  • حوروس به شکل عقاب به تصویر کشیده شده‌است.
  • هِمِن خدای دیگری است که در قالب یک شاهین در مصر پرستش می‌شد. مردی درحال پیشکش شراب به بُت هِمِن است.

جستارهای وابسته

منابع
  1. حوروس در اساطیر مصر باستان. بایگانی‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine نوشته Stephanie Cass، آخرین ویرایش در ۱۶ ژانویه ۲۰۰۴
  2. اساطیر مصر، ژ. ویو. ترجمه دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور. 1-62-7033-964 ISBN
  3. «Eye of Horus».
  4. «بزرگان مصر باستان؛ کلئوپاترا، فرعونی که با نیش مار خودکشی کرد». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۱-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۳۰.
  5. بوکر، جان، ادیان جهان، انتشارات سایه گستر١٣٩٢-ص١٢
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ حوروس موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.