روابط ایران و ونزوئلا

روابط ایران و ونزوئلا (به اسپانیایی: Las relaciones de Irán y Venezuela) در سال‌های اخیر به میزان قابل توجهی استحکام یافته‌است. رؤسای جمهور قبلی ونزوئلا و ایران، به ترتیب هوگو چاوز و محمود احمدی‌نژاد، هر دو در عرصهٔ جهانی خود را مخالف «امپریالیسم آمریکا» نشان می‌دادند. با توجه به این عقیدهٔ مشترک، آن‌ها به یکدیگر به چشم متحد می‌نگریستند و طرح‌ها و پروژه‌های مشترکی را آغاز کردند. مثلاً در ۶ ژانویهٔ ۲۰۰۷ اعلام کردند که مقداری از آن ۲ میلیارد دلار سرمایهٔ مشترکی که پیشتر اعلام شده بود را صرف کمک به «کشورهایی که در تلاش برای رهایی از یوغ امپریالیسم‌اند» خواهند کرد.[1] احمدی‌نژاد و چاوز از ایجاد یک «محور اتحاد» علیه «امپریالیسم آمریکا» خبر دادند.[2]

روابط ونزوئلا و ایران

ونزوئلا	ایران
سفارت
سفارت ونزوئلا	سفارت ایران
سفیر
سفیر ایران	سفیر ایران

پیشینه

چاوز روابط دولتش با دولت ایران را بالاخص در زمینه‌های تولید انرژی، و همکاری‌های اقتصادی و صنعتی توسعه داده بود[3] و چندین مرتبه از این ایران بازدید کرده‌بود. اولین سفر او در سال ۲۰۰۱ بود[4] که اظهار کرد به ایران آمده‌است تا «مسیر صلح، عدالت، ثبات، و پیشرفت را برای قرن ۲۱ آماده کند».[3] محمد خاتمی نیز سه بار به ونزوئلا سفر کرد. در سفری که در سال ۲۰۰۵ به ونزوئلا داشت، چاوز نشان اُردِن دِل لیبِرتادور را به او اعطا کرد و او را «مبارزی خستگی‌ناپذیر برای همهٔ نهضت‌های راستین» در جهان خواند.[5] در مهٔ ۲۰۰۶، چاوز نظر مساعدش را نسبت به اعلام تولید انرژی هسته‌ای در ایران ابراز کرد و منکر مقاصد ایران برای تولید سلاح اتمی شد.[6] رابطهٔ چاوز با ایران و حمایتش از برنامهٔ هسته‌ای ایران موجبات ناراحتی دولت ایالات متحده را فراهم آورده‌است.[7]

در ۱۶ مارس ۲۰۰۷ چاوز در یک مصاحبهٔ تلویزیونی گفت که با این سخن منتسب به احمدی‌نژاد مبنی بر اینکه «اسرائیل باید از روی نقشهٔ جهان پاک بشود» (که در نزد عدهٔ زیادی یک ترجمهٔ اشتباه به‌شمار می‌آید) مخالف است و گفت «من از آسیب رساندن به هیچ ملتی حمایت نمی‌کنم».[8]

هنگامی که دولت ایران به دلیل ادامه دادن برنامهٔ هسته‌ای‌اش و پشتیبانی از چریک‌های حزب‌الله مورد انتقاد جهانی بود، چاوز سفری دو روزه به ایران کرد.[9] در ۲۸ ژوئیه، روز تولد چاوز، محمود احمدی‌نژاد نشان عالی درجه یک جمهوری اسلامی ایران را «به پاس قدرشناسی از چاوز برای اتخاذ مواضع تحسین‌برانگیز علیه نظام سلطه» به او اعطا کرد.[10] چاوز در دانشگاه تهران متعهد شد که ونزوئلا «همواره و تحت هر شرایطی در کنار ایران خواهد ماند» و افزود «ما همیشه در کنار شما و ایران هستیم. مادامی که متحد بمانیم قادر خواهیم بود تا امپریالیسم آمریکا را شکست بدهیم اما به محض جدایی، آن‌ها ما را به حاشیه خواهند راند».[9] چاوز ادامه داد «اگر امپریالیسم آمریکا بتواند حاکمیت خود را حفظ کند، آینده‌ای برای بشریت نخواهد بود و ما وظیفه داریم که بشریت را نجات دهیم و به امپریالیسم آمریکا خاتمه دهیم».[10] همچنین چاوز از اسرائیل به تندی انتقاد کرد و تهاجم سال ۲۰۰۶ اسرائیل به لبنان را اقدامی «فاشیستی و تروریستی» خواند.[11]

همکاری‌های آکادمیک

وقتی ونزوئلا و روسیه در حال گسترش همکاری‌های هسته‌ای بودند، محمدمهدی زاهدی، وزیر وقت علوم، تحقیقات و فناوری ایران، ریاست هیئت اعزامی ایران به کاراکاس را بر عهده داشت تا با مقامات بلندپایهٔ ونزوئلا اجرای قراردادهایی که بین دو کشور در سال ۲۰۰۶ بسته شده بود را بررسی کند. همچنین دو کمیتهٔ فنی و آموزشی برای اجرای قراردادهای فی‌مابین تأسیس شد. هیئت اعزامی ایران از مرکز تحقیقاتی لرزه‌شناسی ونزوئلا، دانشگاه مرکزی کاراکاس، دانشگاه سیمون بولیوار، و مؤسسهٔ علمی و تحقیقاتی ونزوئلا بازدید کرد.[12] علاوه بر حوزه‌های سیاسی و نظامی، ایران و ونزوئلا متعهد به همکاری آکادمیک با یکدیگر جهت برقراری رشتهٔ جدید دانشگاهی در دانشگاه سراسری بولیوارین شدند. این رشتهٔ جدید در رابطه با اصول سوسیایستی و ارتقای مباحث مربوط به «سوسیالیسم قرن ۲۱» است. دولت ونزوئلا همچنین از طرح‌هایش برای تأسیس دانشگاه تمدن‌ها با همکاری ایران خبر داد.[13]

روابط تجاری

تا پایان سال ۲۰۰۸، کمک‌های ایران به ونزوئلا شامل ساخت کارخانهٔ مهمات، کارخانهٔ مونتاژ خودرو، کارخانهٔ سیمان و حتی برقراری پرواز مستقیم بین تهران، دمشق و کاراکاس توسط ایران ایر بوده‌است.[14]

روابط تجاری ایران و ونزوئلا به‌طور پیوسته افزایش یافته‌است و دو کشور فعالیت‌های اقتصادی مشترکی را در بخش‌های مختلفی از جمله انرژی، کشاورزی، ساخت مسکن، و زیرساخت‌ها آغاز کرده‌اند. تا دسامبر ۲۰۰۸، ارزش کل پروژه‌های اقتصادی که توسط کارخانه‌های ایرانی در ونزوئلا انجام گرفته‌است به حدود ۴ میلیارد دلار می‌رسد.[9]

در سال ۲۰۰۷، ایران ایر، با همکاری کنویاسا، پرواز تهران-کاراکاس را از طریق دمشق برقرار ساخت.[15][16]

تهدید ونزوئلا به فروش جنگنده‌های اف-۱۶ به ایران

در سال ۲۰۰۶، رسانه‌های ایرانی گزارش‌هایی مبنی بر علاقهٔ ونزوئلا به فروش ۲۱ فروند جنگدهٔ فالکون اف-۱۶ به ایران منتشر کردند.[17] این شایعه‌ها توسط یکی از مشاوران هوگو چاوز به صورت ضمنی تأیید شد. او به آسوشیتد پرس گفته بود که «ارتش ونزوئلا قصد دارد در پاسخ به تحریم دولت هوگو چاوز از خرید تسلیحات توسط ایالت متحده، ناوگان هوایی جنگنده‌های اف-۱۶ آمریکایی‌اش را به کشوری دیگر، احتمالاً ایران بفروشد». در پاسخ به این اظهارات، شان مک کورمک، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایالت متحده به ونزوئلا هشدار داد و اظهار کرد که «بدون اجازهٔ کتبی ایالات متحده، ونزوئلا نمی‌تواند این تجهیزات نظامی، در اینجا جنگنده‌های اف-۱۶، را به کشوری ثالث منتقل کند».[18]

روابط با سایر کشورهای آمریکای جنوبی

روابط تجاری بین ایران و برزیل بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷، چهار برابر شد و حتی تا پنج برابر نیز خواهد رسید، از سالانه ۲ میلیارد دلار به ۱۰ میلیارد دلار. علاوه بر برزیل، ایران چندین قرارداد اقتصادی با بولیوی، کوبا، اکوادور، و نیکاراگوئه نیز امضا کرده‌است. در نیکاراگوئه، ایران و ونزوئلا موافقت کردند تا ۳۵۰ میلیون دلار برای ساخت بندر دریایی در سواحل دریای کارائیب، سیستم لوله‌کشی، راه‌آهن و بزرگراه‌های میان کشوری سرمایه‌گذاری کنند. همچنین شرکت‌های ایرانی قصد ساخت دو کارخانهٔ سیمان در بولیوی را دارند. دیگر اقدامات ایران جهت گسترش روابط شامل عقد قرارداد با اکوادور برای ساخت کارخانهٔ سیمان و انعقاد چندین تفاهم‌نامهٔ دیگر در زمینهٔ همکاری‌های اقتصادی‌است.[9] در چهار سال اول ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، ایران شش سفارتخانهٔ جدید در آمریکای لاتین تأسیس کرد. سفارتخانه‌های جدید ایران در بولیوی، شیلی، کلمبیا، اکوادور، نیکاراگوئه و اروگوئه قرار دارند که به پنج سفارتخانهٔ پیشین ایران در آمریکای لاتین در آرژانتین، برزیل، کوبا، مکزیک و ونزوئلا افزوده شدند.[19]

اجلاس جی-۲ و بانک توسعه

در طول اجلاس سال ۲۰۰۹ جی-۲۰ در لندن، چاوز و احمدی‌نژاد به دیدار یکدیگر رفتند و از آن با نام «اجلاس جی-۲» یاد کردند. در این اجلاس، تشکیل بانک توسعه مشترک بین ایران و ونزوئلا با سرمایهٔ اولیهٔ ۲۰۰ میلیون دلار آمریکا اعلام شد.[9]

دیدارهای دوجانبه

هوگو چاوز در دیدار سال ۲۰۱۰ از ایران، «تهدیدهای حملهٔ نظامی علیه ایران توسط چند کشور» را محکوم کرد و گفت «ما می‌دانیم که آن‌ها نمی‌توانند انقلاب اسلامی را ناکام بگذارند». او ادامه داد که در نتیجهٔ چنین «تهدیدهای علنی» لازم است تا «اتحاد راهبردی را در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فناوری، انرژی و اجتماعی تقویت کنیم». محمود احمدی‌نژاد نیز از ایدهٔ «اتحاد راهبردی» حمایت کرد و افزود که «ما متحد هستیم و مصمیم تا ناعدالتی‌ای که بر جهان حاکم است را پایان دهیم و آن را با نظم نوین جهانی مبتنی بر عدالت جایگزین کنیم. ایران و ونزوئلا متحدند تا یک نظم نوین جهانی مبتنی بر انسانیت و عدالت بر پا کنند. ما بر این باوریم که تنها نتیجهٔ قلدربازی‌های امپریالیسم در سرتاسر جهان، و بالاخص در آمریکای جنوبی، سقوط هر چه سریع‌تر قدرت‌های امپریالیستی خواهد بود.» دو کشور همچنین قراردادهایی در زمینه‌های نفت، گاز طبیعی، نساجی، بازرگانی، و ساخت مسکن امضا کردند.[20]

ورود نفت کش‌های ایران به ونزوئلا ۲۰۲۰

• اولین نفت کش ایرانی، فورچون حامل بنزین با پرچم ایران پیش از چهار نفت‌کش دیگر حوالی ساعت ۲۳ روز ۲۴ مه از مسیر کانال سوئز، دریای مدیترانه، تنگه جبل الطارق، اقیانوس اطلس و دریای کارائیب در ساحل بندر «ال پالیتا» (El Palita) شده و مشغول تخلیه محموله خود در پالایشگاه ال‌پالیتو شدند.[21] معاون رئیس‌جمهور، وزیر انرژی و وزیر دفاع ونزوئلا در بندر «ال پالیتا» برای استقبال حاضر شدند. به گفتهٔ کاپیتان نفت کش فورچون، «با ورود نفت کش‌ها به آبهای انحصاری اقتصادی ونزوئلا شناورهای نظامی این کشور و بالگردهای هوا ـ دریای ارتش آنها را تا بندر «ال پالیتا» اسکورت کردند». او اشاره کرده‌است که «تمام فرایند طی شده از سوی جمهوری اسلامی کاملاً مطابق قوانین بین‌المللی تجارت آزاد و حقوق دریانوردی و آزادی کشتیرانی بوده و بدون هیچگونه تخطی از پروتکل‌ها صورت گرفته‌است.» ارزش این محموله‌های نفتی در بازارهای منطقه‌ای آمریکا حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار تخمین زده شده‌است.[22]
• مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا در این زمینه، با توصیف اطرافیان رئیس‌جمهور ونزوئلا به عنوان «اوباش»، گفت آنها «بزرگ‌ترین دزدهای جهان» هستند و در حال شراکت با جمهوری اسلامی که «بزرگ‌ترین رژیم حامی تروریسم» محسوب می‌شود، هستند.[23]
• نیکولاس مادورو رئیس‌جمهوری ونزوئلا در این ارتباط در توئیتی نوشت: «ایران متشکریم، تنها برادری ملت‌های آزاد است که ما را نجات خواهد داد».[24] وزیر خارجه ونزوئلا در توئیتی گفت: «ایران و ونزوئلا همیشه در مواقع سختی از یکدیگر حمایت کرده‌اند. امروز اولین کشتی حامل بنزین برای مردم ما رسید.»[25]
• رضا تقی‌زاده در گزارشی تحلیلی در رادیو فردا تصمیم جمهوری اسلامی در ارسال سوخت به ونزوئلا را یک اقدام سیاسی و فاقد ارزش اقتصادی قابل توجیه در مقایسه با ضریب خطر بالای چنین اقدامی دانست.[26]
• اسکار روندرو یکی از نمایندگان مخالف مجمع ملی ونزوئلا طی یک موضعگیری گفت، حزب نیکلاس مادورو «می‌خواهد رسوایی خود را به عنوان یک پیروزی حماسی جا بزند.»[23]

فروش موشک بالستیک به ونزوئلا

رئیس جمهوری کلمبیا مدعی شد که دولت ونزوئلا پس از پایان تحریم تسلیحاتی ایران در مهر ۲۰۲۰ قصد دارد از ایران موشک‌های میان برد و دوربرد خریداری کند.[27][28]

به نوشته خبرگزاری «رویترز»، مادورو در جلسه هیئت دولت که به صورت مستقیم از تلویزیون ونزوئلا نیز پخش شد، خطاب به «ولادیمیر پادرینو» وزیر دفاع این کشور تلویحاً گفت که چرا ایده خرید موشک از ایران به ذهن خودشان نرسیده بود. وی در ادامه افزود: «پادرینو، چه ایده خوبی که با ایران صحبت کنیم و ببینیم چه موشک‌های کوتاه، میان و دور بردی دارند و با توجه به روابط عالی ما با ایران، امکان [خرید] آن را بررسی کنیم». رئیس‌جمهور ونزوئلا سپس برای تحقیر همتای کلمبیایی خود با لحنی طنزآمیز به وزیر دفاع خود گفت که سعی کند این نقشه را مخفی نگه دارد.[28]

جستارهای وابسته

• روابط ارمنستان و ایران

منابع

1. "Iran and Venezuela plan anti-U.S. fund". USA Today. 14 January 2007.
2. "Iran, Venezuela in "axis of unity" against U.S". Reuters. 2 July 2007. Archived from the original on 24 December 2011. Retrieved 15 February 2012.
3. "Venezuela e Irán en camino hacia una 'alianza estratégica'" (به اسپانیایی). El Universal. 21 May 2001.
4. "Hugo Chávez de visita en Irán hasta el lunes" (به اسپانیایی). El Universal. 18 May 2001.
5. "Presidente Jatami recibió condecoración Collar de la Orden del Libertador" (به اسپانیایی). Radio Nacional de Venezuela. 1 March 2005. Archived from the original on 27 September 2007. Retrieved 15 February 2012.
6. "Chávez exige respetar Irán y aclara que no tiene plan nuclear" (به اسپانیایی). El Universal. 21 May 2006.
7. "EE.UU. preocupado por Venezuela". El Universal. 14 March 2005.
8. "Chavez opposes Ahmadinejad on Israel". Jerusalem Post. 29 July 2006.
9. Wikipedia contributors, "Iran–Venezuela relations," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Iran–Venezuela_relations&oldid=476853280 (accessed February 14, 2012).
10. «دکتر احمدی‌نژاد نشان عالی درجه یک جمهوری اسلامی ایران را به رئیس‌جمهور ونزویلا اهدا کرد‎». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری اسلامی ایران‎. ۸ مرداد ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۵ فوریه ۲۰۱۲.
11. "Chávez decorated in Iran; initials cooperation pacts" (به اسپانیایی). El Universal. 31 July 2006.
12. "Iranian delegation in Venezuela". mathaba. 17 November 2008.
13. "Venezuela and Iran team up with socialist uni". Kyrgyzstan News.Net. 18 November 2008. Archived from the original on 3 December 2013. Retrieved 15 February 2012.
14. "Iran forging ties to Latin America". chron.com. 16 November 2008.
15. "A New Transatlantic Challenge for a Nostalgic Aircraft - Powered by Iran Air". airliners.net. 28 June 2007.
16. "Venezuela and Iran Strengthen Ties With Caracas-to-Tehran Flight". New York Times. 3 March 2007.
17. «‎چاوز: جنگنده‌های اف – ۱۶ را احتمالاً به ایران می‌فروشیم‎». ‎آفتاب‎. ‏۱ خرداد ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۵ فوریه ۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
18. "Venezuela Threatens to Sell F-16 Fleet to Iran". Associated Press. 16 May 2006.
19. "Iran's Rumored Nicaraguan 'Mega-Embassy' Set Off Alarms in U.S." Washington Post. 13 July 2009.
20. "US foes seek 'new world order'". aljazeera. 21 October 2010.
21. "نفت‌کش‌های ایران در ونزوئلا؛ چرا ال‌پالیتو؟ کابه‌یو کجاست؟". BBC.
22. "سفر پرماجرای نفتکش‌های ایرانی به ونزوئلا از زبان کاپیتان نفتکش فورچون". tasnim news.
23. «سومین نفتکش ایران وارد آب‌های ونزوئلا شد». رادیو فردا. ۷ خرداد ۱۳۹۹.
24. "Oil-Starved Venezuela Celebrates Arrival of Tankers From Iran". nytimes.
25. "1st Iranian Ship Reaches Venezuela With No Sign of US Threat". nytimes.
26. «نفتکش‌های ایران با چراغ سبز آمریکا به آب‌های ونزوئلا رسیدند؟». رادیو فردا. ۷ خرداد ۱۳۹۹.
27. «کلمبیا: ونزوئلا می‌خواهد از ایران موشک بخرد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۰۲.
28. «واکنش مادورو به ادعای رئیس‌جمهور کلمبیا درباره خرید موشک از ایران». ایسنا. ۲۰۲۰-۰۸-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۰۲.