روابط ایران و سوریه


روابط ایران و سوریه را می‌توان کهن‌ترین روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی بین ایران و یکی از کشورهای عربی منطقه خاورمیانه دانست. این روابط هیچگاه در حد عالی نبوده‌است ولی همواره نقاط مشترک زیادی بین اهداف مدنظر رهبران دو کشور بوده‌است که تمایل به حفظ روابط در حد خوب را موجب شده‌است.[1]

روابط ایران و سوریه

سوریه
ایران
سفارت
سفارت سوریه سفارت ایران
سفیر
سفیر سوریه سفیر ایران

کشورهای غربی و عربی از دهه ۸۰ میلادی شروع به یک سری اقدامات جهت دور کردن سوریه از ایران می‌نمودند که هیچگاه موفق نشدند این رابطه را قطع نمایند و رهبران سوریه همواره در مقابل خواست این کشورها مقاوت نموده‌اند.[2] یکی از مهم‌ترین دلایل حفظ این روابط وجود خطرات منطقه‌ای مشترکی همچون سوریه بوده‌ است. بشار اسد در پاسخ به درخواست صلح بنیامین نتانیاهو در ازای باز پس دادن بلندی‌های جولان و قطع رابطه با ایران، اعلام نمود حاضر است با شرط اول با سوریه صلح نماید ولی قطع رابطه با ایران محال است.[3] سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، سوریه را نزدیک‌ترین کشور خاورمیانه به ایران در طول ۳۰ سال گذشته نامیده و این کشور را یکی از کشورهای محور مقاومت در مقابل سوریه توصیف کرده‌است.[4]

در حال حاضر حامد حسن[5] سفیر سوریه در ایران و سید احمد موسوی[6] به عنوان سفیر ایران در سوریه مشغول به فعالیت می‌باشد.

روابط سیاسی

قبل از انقلاب ۱۳۵۷

تاریخچه روابط ایران و سوریه را می‌توان از سال ۱۹۴۶ برشمرد. زمانی که سوریه به استقلال رسید و ایران بلافاصله این استقلال را پذیرفت و اقدام به تأسیس کنسولگری خود در این کشور نمود. در این دوران با وجود حکومت‌های با دیدگاه‌های متفاوت زمامدار دو کشور، روابط و همکاری‌های مناسبی برقرار بود که ناشی از وجود یک دشمن مشترک به نام رژیم بعث عراق بوده‌است. حمایت ایران از قطعنامه ۳۱۶ شورای امنیت که اسرائیل را وادار می‌کرد ۵ افسر سوری را که در خاک لبنان به اسارت گرفته بود آزاد کند و سفر چهار روزه حافظ اسد به تهران در دی ۱۳۵۴ و امضای توافقنامه‌های همکاری در خلال آن سفر، نمونه‌ای از روابط قابل توجه طرفین بود.[7]

با آغاز نهضت روح‌الله خمینی و شروع مبارزه علیه حکومت پهلوی، حافظ اسد رئیس‌جمهور سوریه از مخالفین شاه حمایت کرد. او با جناح‌های مخالف ایرانی از طریق سید موسی صدر، مصطفی چمران و بسیاری دیگر از مبارزین ایرانی ارتباطاتی برقرار کرد و آموزش نیروهای مبارز را در کشورش بر عهده گرفت. حافظ اسد پس از تبعید خمینی به پاریس، به تمام سفارت‌های خود در خارج از کشور به خصوص پاریس دستور داد از هیچ کمکی به مخالفان شاه دریغ نکنند.[8]

بعد از انقلاب ۱۳۵۷

بعد از انقلاب اسلامی ایران و پایه‌ریزی حکومت جمهوری اسلامی ایران در ایران، مناسبات سیاسی دو کشور تغییر کرد و روابط استراتژیک مستحکمی به وجود آمد. از این زمان به بعد بود که با وجود ادامه حیات دشمن مشترک بعثی در کشور عراق، رهبران دو کشور دشمن مشترک دیگری را مد نظر قرار دادند که به مراتب خطرناک‌تر بود و آن اسرائیل بود. سوریه یکی از کشورهایی است که در خط مقدم مقابله با اسرائیل قرار دارد و تقویت این کشور از جانب ایران می‌تواند در آینده منازعات اعراب و اسرائیل تأثیرگذار باشد؛ و این یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های ایران در ارائه مشوق‌های اقتصادی قابل توجه به این کشور می‌باشد.[9]

دو کشور روابط گرم و حمایت از گروه‌های اسلامگرا نظیر حماس و حزب‌الله را در پیش گرفتند و بعد از اعمال فشارهای آمریکا به دمشق و تشدید کشمکش میان آمریکا و ایران، این دو کشور اعلام کردند که با هم متحد شده و یک جناح مشترک را در برابر تهدیدهای خارجی تشکیل خواهند داد.[10]

در خلال جنگ ایران و عراق
نوشتار اصلی: روابط ایران و سوریه در جنگ ایران و عراق

در زمان جنگ ایران و عراق سوریه به دلیل اختلاف نظرهای شدیدی که با حکومت صدام حسین داشت همواره از ایران پشتیبانی و حمایت می‌کرد و ایران نیز در عوض امتیازهای تجاری و اقتصادی قابل توجهی به سوریه اعطا می‌کرد که از آن جمله می‌توان به صادرات یک میلیارد دلار نفت خام رایگان به سوریه (در مقابل مسدود کردن مسیر صادرات نفت عراق از خاک سوریه) اشاره کرد. سوریه نیز در عوض اجازه استقرار نیروی سپاه پاسداران در خاک خود و نزدیکی مرز لبنان را صادر کرد تا از این طریق حزب‌الله لبنان مستقیماً از جانب ایران اشاره شود.[11]

سوریه، حمایت از جمهوری اسلامی ایران را باعث تقویت بنیه روحی و نظامی خود در برابر اسرائیل و مسائل داخلی لبنان و مبارزه علیه حضور بیگانه در این کشور می‌دانست. مهم‌ترین کمک سوریه در جنگ، حمایت‌های سیاسی آن‌ها از ایران بود، چرا که موضع‌گیری‌های سوریه در کنفرانس کشورهای عربی مانع از شکل‌گیری جبهه متحد کشورهای عرب علیه جمهوری اسلامی ایران شد. این در حالی بود که صدام تلاش داشت تا جنگ با ایران را جنگ عرب – عجم جلوه دهد. سوریه هیئتی از افسران سوری را به کشورهای بلوک شرق فرستاد تا تسلیحاتی را از این کشورها خریداری کند. این تسلیحات مستقیماً در اختیار ایران قرار گرفت تا تحریم‌های تسلیحاتی ایران دور زده شود. این کشور بخشی از فرودگاه بین‌المللی دمشق را به جمهوری اسلامی ایران اختصاص داد. دمشق حتی به حسن تهرانی مقدم و تیم ۵۰ نفره سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آموزش موشک داد. این آموزش‌ها اولین جرقه‌های دانش موشک بومی در ایران بود. از آنجایی که تیم ایرانی به دستور مستقیم حافظ اسد رئیس‌جمهور وقت سوریه در مهم‌ترین پادگان موشکی این کشور استقرار یافته بود، تیم ایرانی از هر فرصتی برای آموزش بهره می‌برد به نحوی که اعضا بدون اینکه کسی مانع آن‌ها شود، به زاغه‌های مهمات، انبارهای موشکی و . .. سرکشی می‌کردند تا از نحوه نگهداری موشک‌ها هم آگاه شوند.

دمشق برای حمایت کامل از ایران، اطلاعات پایگاه‌های نظامیِ نیروهای عراقی و همچنین سلاح‌های روسی که عراق از آن‌ها استفاده می‌کرد را به تهران داد و همین اطلاعات نقش بسیار مهمی در پیروزی‌های ایران در مقابل تهاجم صدام داشت.[8]

بعد از جنگ ایران و عراق
رئیس‌جمهوران سوریه و ايران، حافظ اسد و هاشمی رفسنجانی در دیدار با علی خامنه‌ای؛ ۱ اوت ۱۹۹۷/ ۱۰ مرداد ۱۳۷۶، تهران.

پس از پایان جنگ سرد روابط ایران و سوریه به سردی گرایید ولی با تلاش مجدد ایران مناسبات دیپلماتیک به حالت عادی بازگشت.[12] در تابستان ۱۳۸۷ مقامات اسرائیل مدعی شدند که سوریه موافقت کرده که در مقابل کمک‌های اقتصادی و نظامی از جانب آمریکا، از استمرار روابط فعلی با ایران دست بردارد.[13] این درحالیست که بشار اسد ارسال چنین درخواستی از جانب آمریکا را خنده‌دار خواند و اعلام کرد تمایل ندارد دیگر کشورها در روابط دو جانبه تهران-دمشق مداخله کنند.[14] وی بهبود روابط اقتصادی با آمریکا استقبال کرد اما اعلام کرد در ازای آن مایل نیست از روابط نزدیک خود با ایران چشم‌پوشی کند زیرا جمهوری اسلامی را متحد خود می‌داند.[15]

بشار اسد تا سال ۱۳۹۰ هشت بار به ایران سفر کرده بود و با مقامات ایرانی ملاقات داشت.[16] در اسفند ۱۳۸۷ بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه حمایت خود از امارات را پیرامون مواضع آن کشور علیه جزایر سه‌گانه ایران اعلام کرد.[17] وی همچنین از برنامه هسته‌ای ایران دفاع نموده و اعلام کرده ایران حق دارد بر اساس قوانین بین‌المللی از انرژی هسته‌ای مسالمت‌آمیز استفاده کند.[18]

جنگ داخلی سوریه
نوشتار اصلی: مداخله ایران در جنگ داخلی سوریه

ایران در طول جنگ داخلی سوریه، از اصلی‌ترین حامیان حکومت بشار اسد محسوب می‌شد که این امر، مورد اذعان و تایید بشار اسد نیز قرار گرفته‌است.[19]

روابط اقتصادی

میزان تبادلات تجاری طرفین در سال ۱۳۸۹ بالغ بر ۵ میلیارد دلار برآورد شده‌است.[20] در خلال توافقنامه‌ای که مابین منوچهر متکی و ولید المعلم در اسفند ۱۳۸۸ به امضا رسید، طرفین توافق کردند که اتباع دو کشور برای سفر به کشور دوم احتیاجی به اخذ ویزا نداشته باشند. بنابراین توافقنامه مسافران می‌توانند به مدت ۹۰ روز به‌طور مستمر یا ۶ ماه به‌طور منقطع در کشور دیگر حضور داشته باشند و اجباری به تهیه روادید اقامت نداشته باشند.[21] بنابر آمار وزارت جهانگردی سوریه در سال ۱۳۸۸ در حدود ۴۳۰ هزار زائر و گردشگر ایرانی از سوریه بازدید کردند.[22]

بر طبق توافقات مقامات دو کشور، گروه خودروسازی سایپا اقدام به فروش دست کم ۱۰٬۰۰۰ دستگاه خودروی پراید به سوریه نموده‌است.[23] این خودروها به منظور استفاده در خطوط تاکسیرانی سوریه مورد استفاده است و نیمی از خودروهای تاکسی پایتخت سوریه را شامل می‌شود. همچنین خودروی سمند نیز در این کشور مونتاژ می‌شود که قطعات آن از این و به صورت CKD به این کشور منتقل می‌شود. این خودرو در سوریه با نام شام شناخته می‌شود. تا سال ۱۳۹۰ سالانه ۲۵۰۰ دستگاه از این خودرو در سوریه مونتاژ می‌شد.[24]

همچنین به منظور مشارکت در تأمین برق سوریه، شرکت ایرانی مپنا اقدام به مشارکت در ساخت چند نیروگاه برق از جمله نیروگاه سیکل ترکیبی جندر و نیروگاه سیکل ترکیبی تشرین نموده‌است. ساخت نیروگاه سیکل ترکیبی تشرین با ۲ توربین گازی ۱۶۰ مگاواتی و یک واحد توربین بخار ۱۶۰ مگاواتی در ۵۰ کیلومتری جنوب شرقی دمشق اولین مشارکت بود. قرارداد ساخت این نیروگاه در سال ۱۳۸۶ منعقد شد. مدت زمان تعیین شده برای ساخت این نیروگاه ۳۹ ماهه بود و تا پاییز ۱۳۸۹ ساخت این نیروگاه ۹۸ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌است.[25]

در نوامبر ۲۰۱۲ ایران پروژه انتقال گاز از پارس جنوبی به کشور سوریه را کلید. این خط لوله که از عراق می‌گذرد در قالب پروژه‌ای با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار انجام گرفته‌است. مذاکرات اولیه این پروژه در ژوئیه ۲۰۱۱ و هم‌زمان با تشدید درگیری‌های نظامی در سوریه انجام گرفت. پیش‌بینی می‌شود بنابر پیش‌بینی‌های اولیه این پروژه ۲۰۱۳ در نیمه دوم سال ۲۰۱۳ به سرانجام می‌رسد ولی با توجه به جنگ داخلی سوریه و عدم ثبات سیاسی در این کشور، احتمال تأخیر در تکمیل پروژه ممکن است.[26]

روابط نظامی

ایران و سوریه در سال ۲۰۰۶ اقدام به امضای یک تفاهم‌نامه نظامی‌کردند که بر پایه آن همکاری‌های نظامی دریایی این دو کشور در دریای مدیترانه گسترش می‌یافت؛ ولی مفاد این پیمان تا سال ۲۰۱۱ و سقوط حکومت حسنی مبارک عملی نشد. پس از از دست دادن کنترل کانال سوئز توسط حکومت حسنی مبارک بود که دو ناو جنگی ایرانی موفق شدند برای اولین بار به مدیترانه راه یابند و در بندر لاذقیه سوریه پهلو گرفتند. اسرائیل مدعی شده بود این ناوها حامل موشک‌های پیشرفته برای تجهیز حزب‌الله لبنان و دیگر گروه‌های مسلح بوده‌اند.[27]

ایران در سال ۲۰۱۰ در جهت شناسایی حملات موشکی و هوایی اسرائیل، اقدام به تحویل دادن یک سامانه راداری پیشرفته به سوریه کرد. هدف از اینکار دفاع از تأسیسات برنامه هسته‌ای ایران در برابر حملات موشکی و تأمین امنیت هوایی سوریه و حزب‌الله لبنان در برابر حملات هوایی جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل بیان شده‌است.[28]

علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل، روز چهارشنبه ۲۹ آذر ۹۶ با اعلام اینکه «به عراق، سوریه یا لبنان سلاح داده‌ایم تا در مقابل داعش و تروریست ایستادگی کنند» گفت که «جمهوری اسلامی ایران هیچ موشکی به یمن نداده‌است». سخنان علی اکبر ولایتی در مورد ارسال سلاح به کشورهایی مانند سوریه در شرایطی ابراز شده‌است که تاکنون مقام‌های جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌کردند که کمک تهران به دمشق تنها به اعزام مستشار محدود می‌شود.[29]

روابط ایران و سوریه در گزارش سالانه آمریکا

وزات امور خارجه ایالات متحده آمریکا در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۷ گزارش سالانه خود دربارهٔ تروریسم در سال ۲۰۱۶ را در ۷ فصل منتشر کرد که در آن ضمن پرداختن به موضوع تروریسم توسط حکومت ایران گزارش کرده‌است که ایران همچنان در راس کشورهای حامی تروریسم است. در این گزارش سوریه نیز به عنوان کشور حامی تروریسم معرفی شده‌است.

در فصل اول این گزارش تحت عنوان «ارزیابی استراتژیک» نوشته شده‌است: «ایران کماکان اصلی‌ترین کشور حامی تروریسم در سال ۲۰۱۶ بود. نیروی قدس سپاه پاسداران به همراه شرکا، متحدین و عوامل ایران به نقش بی‌ثبات‌کننده در درگیری‌های عراق، سوریه و یمن ادامه دادند. ایران به عضوگیری در سراسر منطقه برای پیوستن به نیروهای شبه نظامی شیعی مرتبط به ایران که مشغول درگیری‌ها در سوریه و عراق هستند ادامه داد و حتی پیشنهاد تابعیت برای کسانی که به این فراخوان گوش داده‌اند را ارائه کرد…

در فصل سوم گزارش سالانه نیز تحت عنوان «کشورهای حامی تروریسم» ضمن پرداختن به نقش ایران در کمک به رژیم اسد، در دو بخش مجزا دربارهٔ ایران و سوریه به عنوان کشورهای حامی تروریسم نوشته است:

جستارهای وابسته

منابع
  1. نقش دولت ایران در سوریه − یادداشت یکی از مقامات پیشین رژیم اسد رادیو زمانه
  2. چگونگی رابطه ایران و سوریه از نگاه نشریه عربی فردانیوز
  3. میترا فرهمند (۲۰ اردیبهشت ۱۳۸۷). «اسد: رابطه با ایران را برای صلح با سوریه قطع نمی‌کنیم». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته |نشانی نویسنده= صرف‌نظر شد (کمک)
  4. روابط ایران و سوریه باید پرشتاب تر از گذشته ادامه یابد بایگانی‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine خبرگزاری شبکه خبر
  5. سطح روابط اقتصادی تهران-دمشق کافی نیست بایگانی‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine شبکه خبر
  6. افتتاح کارخانه شیشه ایرانی در سوریه بولتن نیوز
  7. روابط منحصربه‌فرد تهران - دمشق وب‌گاه حوزه نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت
  8. بازخوانی حمایت‌های سوریه از ایران بایگانی‌شده در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine وب‌گاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی
  9. Tabarani, Gabriel G. "CHAPTER XI IRAN VS ISRAEL:BATTLES OF IDEAS". How Iran Plans-to Fight America And Dominate the Middle East [چگونگی نقشه‌های ایران برای مبارزه با آمریکا و تسلط بر خاورمیانه]. بلومینگتون، ایندیانا: AuthorHouse. p. ۲۴۴. ISBN 978-1-4389-1832-7. Retrieved 25 June 2012.
  10. محمد خواجویی (۲۹ آذر ۱۳۸۹). «ایران، ترکیه و سوریه نمونه‌ای از همکاری‌های منطقه‌ای». روزنامه همشهری. ص. سیاست خارجی. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۱۰.
  11. Nihat Ali Özcan (22 June 2011). "Turkey-Syria-Iran triangle is being redrawn". روزنامه حریت. Archived from the original on 24 June 2011. Retrieved 4 July 2011.
  12. آمریکا و اسراییل برای جلوگیری از اتحاد ایران و سوریه تلاش می‌کنند بایگانی‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine روزنامه مردم‌سالاری
  13. تلگراف مدعی آمادگی سوریه برای قطع روابط خود با ایران شد! خبرگزاری مهر
  14. رابطه سوریه با ایران راهبردی است همشهری آنلاین
  15. بشار اسد: ایران همچنان متحد سوریه خواهد بود بی‌بی‌سی فارسی
  16. روابط ایران و سوریه الگویی برای تمام منطقه است خبرگزاری قطره
  17. «Damascus is in favour of UAE's approach for peaceful settlement of isles' issue». Emirates news agency. ۱۹ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۰.
  18. بشار اسد: روابط ایران و سوریه برای ثبات منطقه ضروری است خبرگزاری فارس
  19. بررسی ابعاد سفر روحانی به نیویورک در کمیسیون سیاست خارجی عصر ایران
  20. همایش فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری ایران و سوریه برگزار شد بایگانی‌شده در ۷ ژوئن ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران
  21. توافقنامه لغو روادید میان ایران و سوریه امضا شد خبرگزاری اکونیوز
  22. وزیر جهانگردی سوریه بر گسترش روابط با ایران تأکید کرد بایگانی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine خبرگزاری ایرنا
  23. پراید میکروهیبریدی در ناوگان تاکسیرانی ایران وب‌گاه رسمی سایپا
  24. میدان اقتصادی سوریه برای ایران البرز نیوز
  25. پریسا پناه‌خواهی (۱۶ آذر ۱۳۸۹). «رکورد جهانی وزارت نیرو در ساخت نیروگاه-شب‌های دمشق روشن می‌شود». روزنامه سیاست روز. دریافت‌شده در ۴ ژانویه ۲۰۱۱.
  26. «Iran Starts Building Gas Pipeline to Syria». تایم. world.time.com. ۱۹ نوامبر ۲۰۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۲. پارامتر |first1= بدون |last1= در Authors list وارد شده‌است (کمک)
  27. قدرت‌نمایی ایران و دلخوری اسرائیل از آمریکا دیپلماسی ایرانی
  28. CHARLES LEVINSON (30 June 2010). "Iran Arms Syria With Radar". وال استریت ژورنال. p. World. Retrieved 1 January 2011. Unknown parameter |نشانی نویسنده= ignored (help)
  29. رادیو فردا (۳۰ آذر ۱۳۹۶). «ولایتی: به عراق، سوریه یا لبنان سلاح داده‌ایم ولی به یمن موشک نداده‌ایم».

پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به روابط ایران و سوریه در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.