سفرنامه ناصر خسرو

سفرنامهٔ ناصرِ خسرو کتاب نوشته شده توسط ناصر خسرو قبادیانی بلخی و گزارشی از یک سفر هفت‌ساله است.

نویسنده(ها)ناصر خسرو

سفرنامه

کتاب نوشته شده توسط ناصر خسرو قبادیانی بلخی و گزارشی از یک سفر هفت‌ساله است.[1][2][3]این سفر در ششم جمادی‌الثانی سال ۴۳۷ قمری (اول فروردین ۴۱۵ یزدگردی) از مرو آغاز شد و در جمادی‌الثانی سال ۴۴۴ قمری (اول فروردین ۴۱۶ یزگردی) با بازگشت به بلخ پایان پذیرفت. او از مرو به سرخس، نیشابور، جوین، بسطام، دامغان، سمنان، ری، قوهه و قزوین می‌رود و از راه بیل، قپان، خرزویل و خندان به شمیران می‌رسد.

از آن‌جا به سراب و سعیدآباد می‌رود و به تبریز می‌رسد. سپس از راه مرند، خوی، برکری، وان، وسطان، اخلاط، بطلیس، قلعهٔ قف انظر، جایگاه مسجد اویس قرنی، ارزن، میافارقین، به آمد در دیار بکر وارد می‌شود.

از آنجا با گذشتن از شهرهای شام (سوریه) از جمله حلب به بیروت، صیدا، صور و عکا می‌رود. سپس از راه حیفا به بیت المقدس می‌رسد. مسجدالاقصی در شهر بیت المقدس و در کنار مسجد قبه الصخره واقع می‌باشد.

ناصر خسرو از قدس به مکه و مدینه می‌رود و از راه شام به قدس بازمی‌گردد و راه مصر را در پیش می‌گیرد. او از قاهره، اسکندریه و قیروان بازدید می‌کند و از راه دریا به زیارت مکه و مدینه می‌رود.

سپس از همان راه بازمی‌گردد و از راه آبی نیل با کشتی به اسیوط، اخیم، قوص و اسوان می‌رود. او از برخی شهرهای سودان بازدید می‌کند و از راه دریای سرخ به جده و مکه می‌رود و شش ماه را در کنار خانهٔ خدا می‌ماند. از مکه به سوی لحسا و سپس بصره می‌رود و به عبادان (آبادان) می‌رسد. آنگاه به بندر مهروبان می‌رود و از آنجا به ارجان (در نزدیکی بهبهان) می‌رسد و به لردگان، خان‌لنجان و اصفهان وارد می‌شود. سپس از نایین، طبس، قاین می‌گذرد تا در پایان سفر به بلخ برسد.

ناصر خسرو در نگارش صاحب سبک است و اغلب با گفتن «من که ناصرم» به خود اشاره می‌کند و از عملی خاص یا چیزی که در جایی دیده سخن می‌گوید. از شواهد موجود در خود سفرنامه می‌توان استنتاج کرد که آن را بعد از سفر از روی یادداشت‌های میان راه نوشته است. با توصیف قصبات و شهرها با نثری نسبتأ ساده، اعتماد خواننده را جلب می‌کند. ناصر خسرو تلاش نمی‌کند با مهارت‌های لفظی و بیانی خواننده را تحت تأثیر قرار دهد، بلکه می‌کوشد با شرح دیدنی‌ها و عجایبی که طی سفر مشاهده کرده است، چنین کند.[4][5][6]

سفرنامه ناصر خسرو در سال ۱۸۸۱ میلادی به همت شارل شفر به زبان فرانسه ترجمه و در پاریس منتشر شد.

نمونه ای از متن کتاب

در ربیع الآخر سنه سبع و ثلثین و اربعمایه که امیرخراسان ابوسلیمان جعفری بیک داودبن مکاییل بن سلجوق بود از مرو برفتم به شغل دیوانی، و به پنچ دیه مروالرود فرود آمدم، که در آن روز قران راس و مشتری بود گویند که هر حاجت که در آن روز خواهند باری تعالی و تقدس روا کند. به گوشه ای رفتم و دو رکعت نماز بکردم و حاجت خواستم تا خدای تعالی و تبارک مرا توانگری دهد. چون به نزدیک یاران و اصحاب آمدم یکی از ایشان شعری پارسی می‌خواند. مرا شعری در خاطر آمد که از وی در خواهم تا روایت کند، بر کاغذ نوشتم تا به وی دهم که این شعر بر برخوان. هنوز بدو نداده بودم که او همان شعر بعینه آغاز کرد. آن حال به فال نیک گرفتم و با خود گفتم خدای تبارک و تعالی حاجت مرا روا کرد. پس از آن جا به جوزجانان شدم وقرب یک ماه ببودم و شراب پیوسته خوردمی. پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید که قولوا الحق و لو علی انفسکم. شبی در خواب دیدم که یکی مرا گفت چند خواهی خوردن از این شراب که خرد از مردم زایل کند، اگر به هوش باشی بهتر. من جواب گفتم که حکما جز این چیزی نتوانستند ساخت که اندوه دنیا کم کند. جواب داد که بیخودی و بیهوشی راحتی نباشد، حکیم نتوان گفت کسی را که مردم را بیهوشی رهنمون باشد، بلکه چیزی باید طلبید که خرد و هوش را به افزاید. گفتم که من این را از کجا آرم. گفت جوینده یابنده باشد، و پس سوی قبله اشارت کرد و دیگر سخن نگفت. چون از خواب بیدار شدم، آن حال تمام بر یادم بود برمن کار کرد و با خود گفتم که از خواب دوشین بیدار شدم باید که از خواب چهل ساله نیز بیدار گردم.

بخش‌های سفرنامه
  1. زندگی در مرو
  2. خواب ناصر خسرو
  3. عزم نیشابور و کسوف
  4. زیارت شیخ بایزید بسطامی و طلب اهل علم
  5. ری، کوه دماوند و نوشادر
  6. – قزوین، رئیس علوی آن و صنعت کفشگری در قزوین
  7. – بقال خرزویل
  8. – شاه‌رود، سپیدرود و دریای آبسکون
  9. – شمیران در ولایت دیلم
  10. – از شمیران تا تبریز
  11. – قطران تبریزی
  12. – مرند، هسودان، خوی، برکری، وان، اخلاط و بطیس
  13. – ارزن، میافارقین(Silvan) دیاربکر ترکیه، نصریه
  14. – آمد
  15. – حران
  16. – قرول و مرد عرب شصت ساله
  17. – سروج، فرات، منبج، حلب
  18. – جند قنسرین، سرمین، معمره النعمان و استوانه سنگینش
  19. – ابوالعلاء معری
  20. – کویمات، حما، آب عاصی
  21. – عرقه، طرابلس و مردمان شیعه‌اش
  22. – طرابرزن، جبیل و بیروت
  23. – صیدا
  24. – صور
  25. – عکه، عین‌البقر
  26. – زیارت قبور انبیای بنی اسرائیل
  27. – شهر طبریه
  28. – حیفا
  29. – قیساریه، کفرسایا، کفرسلام
  30. – رمله (فلسطین)
  31. – بیت المقدس
  32. – مسجد قدس و جوانب آن
  33. – بیت اللحم
  34. – سفر به حجاز
  35. – بازگشت به بیت المقدس
  36. – رمله، عسقلان، طینه، تنیس
  37. – قاهره
  38. – صفت شهر مصر و ولایتش
  39. – اسکندریه و مناره آن
  40. – قیروان، سلجماسه و اندلس
  41. – دریای قلزم
  42. – جنوب مصر
  43. – صفت شهر قاهره
  44. – صفت فتح خلیج
  45. – صفت شهر مصر، پوست پلنگی گاوها، مرغ خانگی بزرگ حبشیها، خرهای ابلق
  46. – آسایش در مصر
  47. – صفت خوان سلطان و قیاس با بارگاه سلاطین عجم سلطان محمود و غزنوی و پسرش مسعود
  48. – سیر سلطان مصر
  49. – بیرون شدن از مصر و صفت مدینة النبی
  50. – مکه
  51. – بازگشت به مصر
  52. – بازگشت به خانه، اسیوط، خشخاش و افیون
  53. – اخمیم، اسوان و نوبه
  54. – ضیقه
  55. – عیذاب
  56. – جده
  57. – صفت شهر مکه شرفها الله تعالی
  58. – صفت زمین عرب و یمن
  59. – صفت مسجد الحرام و بیت کعبه
  60. – صفت کعبه
  61. – صفت اندرون کعبه
  62. – صفت گشودن در کعبه شرفهاالله تعالی
  63. – عمره جعرانه
  64. – پس از حج چهارم
  65. – لحسا و طائف
  66. – پس از طائف
  67. – اعراب بدوی و خوراک ایشان
  68. – فلج و مردم فقیر جنگ‌طلبش
  69. – نقاشی ناصر خسرو و حیرت اعراب بدوی
  70. – به سوی بصره
  71. – یمامه و مردمان زیدی مذهبش
  72. – لحسا
  73. – بوسعیدیان شهر لحسا
  74. – تا کسی دعوی بوسعیدی نکند
  75. – حجرالاسود مغناطیس مردمان است!
  76. – خوراک مردمان لحسا
  77. – حدود لحسا (إحصاء- احساء)
  78. – نزدیک من بدویان با اهل إحسا نزدیک باشند به بی‌دینی
  79. – بصره
  80. – امیران پارسی بصره
  81. – گرمابه‌بان ما را به گرمابه راه نداد
  82. – مشاهد امیرالمؤمنین علی (ع) در بصره
  83. – ادامه حکایت گرمابه و گرمابه‌بان
  84. – صفت مد و جزر بصره و جوی‌های آن
  85. – شهر ابله
  86. -صفت اعمال بصره
  87. – پس از بصره
  88. – آبادان
  89. – پس از آبادان
  90. – مهروبان
  91. – ارجان
  92. – لردگان و لنجان
  93. – اصفهان
  94. – از اصفهان تا طبس
  95. – طبس
  96. – تون
  97. – قاین
  98. – سرخس، مروالرود، باریاب و سنگلان

تصحیح
نسخ تصحیح شده
ردیفکتابنویسندهمصححناشرسالصفحاتشابک
۱سفرنامهناصر خسرو قبادیانیعزیزالله علیزادهفردوس۱۳۸۹۱۵۲۹۷۸-۹۶۴-۳۲۰-۴۲۲-۸
۲سفرنامهناصر خسرو قبادیانی--مژگان۱۳۹۲۱۴۴۹۷۸-۹۶۴-۵۵۶۱-۲۳-۷
۳سفرنامهناصر خسرویوسف افتخاریآواژه ابریشمی۱۳۹۴۱۰۰۹۷۸-۶۰۰-۷۹۷۶-۰۶-۷
۴سفرنامهناصر خسرو قبادیانی مروزینادر وزین‌پورامیرکبیر۱۳۹۵۲۰۰۹۷۸-۹۶۴-۳۰۳-۶۱۷-۱
۵سفرنامهحکیم ناصر خسرواصغرعبدالهیدنیای کتاب۱۳۹۵۲۷۲۹۷۸-۹۶۴-۴۶۳-۱۸۴-۳
۶سفرنامهناصر خسرومهدی نصیری‌دهقانامیرصدرا۱۳۹۷۱۴۴۹۷۸-۶۲۲-۹۵۰۰۵-۸-۳
۷سفرنامهناصر خسرومحمدرضا توکلی صابریعلمی و فرهنگی۱۳۹۹۵۲۹۹۷۸-۹۶۴-۴۰۱۰-۰۹۵

پانویس
  1. سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سفرنامۀ ناصر خسرو
  2. سایت روزنامهٔ مردم‌سالاری «ناصر خسرو» و گردشگری هفت‌سالۀ او بایگانی‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
  3. صوفیه نت سفرنامۀ ناصر خسرو و ادبیات جهانگردی بایگانی‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
  4. پایگاه اطلاع‌رسانی سراسری اسلامی (پارسا) سبک نثر ناصر خسرو در سفرنامه بایگانی‌شده در ۱۹ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
  5. سایت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ناصر خسرو دید تحلیلی مدرن دارد/ سفرنامه‌ای که با شیوۀ خوشه‌چینی نوشته شد
  6. سایت نوجانیوز سفرنامۀ ناصر خسرو بایگانی‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine

منابع

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.