شازند

شازَند (یا شاه‌زنده که اوایل انقلاب مدت کمی به نام آزادشهر هم نامیده شد) یکی از شهرهای شهرستان شازند در استان مرکزی در کشور ایران است. در لغت‌نامهٔ دهخدا در شرح این شهر آمده‌است: «همان ادریس آباد سابق است. نام ایستگاه راه‌آهن میان سمنگان و نورآباد است که در ۳۵۴ هزارگزی ایستگاه راه‌آهن اراک واقع است. کارخانهٔ قند شاهی به سال ۱۳۱۵ ه‍.ش به علت مساعد بودن آن ناحیه برای کشت چغندر به این محل منتقل شد.» سراب عباس‌آباد از گردشگاه‌های شازند هستند. دیگر مناطق دیدنی این شهر را می‌توان بقعه سهل بن علی است که زیارتگاه این منطقه است نام برد.

شازند
کشور ایران
استانمرکزی
شهرستانشازند
بخشمرکزی
نام(های) دیگرادریس آباد-سربند
نام(های) پیشینادریس‌آباد، شاه زند
مردم
جمعیت۵۱۰۵۶ نفر (۱۳۹۵)[1][یادداشت 1]
جغرافیای طبیعی
مساحت۱۳۰۸ هکتار
اطلاعات شهری
شهرداربهمن ادریس پور[2]
ره‌آوردقند، فتیر
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۸۶
وبگاهشهرداری
شناسهٔ ملی خودرو ایران ۵۷ ق
کد آماری۱۱۱۳
شازند

شهر شازند دارای مناطق اصلی است که شازند، نوبنیاد کلاوه نام دارند. با گسترش بیشتر شهر مناطق تازه‌ای نیز به آن افزوده شده‌اند. مردم شازند بیشتر به زبان لری سخن می‌گویند.

از مشاهیر این شهر در گذشته می‌توان به عباس مدرس (مشیدی یا ادریس آبادی) اشاره کرد که از بنیان‌گذاران یکی از حوزه علمیه‌های اراک بوده و سید روح‌الله خمینی هم از شاگردان او در حوزه علمیه اراک بوده‌است.

نمایی از عبور قطار

ریشه‌شناسی نام

نام قدیم شازند ادریس‌آباد بوده‌است و احتمالاً به این دلیل نام‌گذاری شده‌است که خانواده ادریس بن معقل این شهر را تأسیس کرده‌اند. اما پس از عبور راه‌آهن از کنار شهر، نام آن را به نام کوه مجاور آن، یعنی شاه‌زند، شازند نامیدند.[3] علت نامگذاری این شهر به شازند به دلیل وجود کوهی بوده‌است که زرتشتیان عقیده داشته‌اند کیخسرو به همراه پهلوانان نامی آن در آن کوه مخفی شده‌اند. از این رو این کوه را شاه‌زنده یا شاه‌زند نامیده‌اند.[4]

پیشینه تاریخی

اولین سند تاریخی که دربارهٔ شکل‌گیری شهر شازند در منابع مکتوب وجود دارد مربوط به گزارشی است که موسی خورزنی جغرافیدان ارمنی در قرن پنجم میلادی در کتاب خود ارائه کرده‌است. او در شرح ایل‌های امپراطوری ساسانی به رستاق کرج و بابک اشاره کرده و آن‌ها را جزء ایالت اصفهان آورده‌است. شهر کرج در منطقه‌ای قرار داشته‌است که امروزه شهرهای شازند و آستانه قرار دارند بنا به گزارش‌های تاریخی شهر کرج شکل متمرکز نداشته و پراکنده بوده‌است. در دوره اخیر در برخی از منابع از شازند با نام ادریس‌آباد اسم برده شده‌است. با توجه به اینکه نام پدر ابودلف، ادریس بوده‌است، می‌توان نتیجه گرفت که شهر ناپیوسته کرج به صورت روستاهای نزدیک به هم درآمده و نام یکی از این روستاها ادریس‌آباد و محل زندگی ادریس، پدر ابودلف بوده‌است.( این نتیجه گیری فاقد منبع تاریخی معتبر میباشد. بر اساس مطالعات انجام شده ابودلف و شهر کرج ابودولف متعلق به زمان خلفای اسلامی و هم عصر با آل بویه میباشد[5]، در صورتی که نام گذاری روستای ادریس آباد در دوره قاجار است یعنی قریب به هزار سال فاصله زمانی میباشد. فلذا چنین نتیجه گیری فاقد اعتبار است)[6]

اقلیم

شازند به لحاظ موقعیت طبیعی خود خوش آب و هواترین شهرهای استان مرکزی است. به‌طوری‌که میانگین دمای آن در تابستان ۲۱ درجه و در بهار ۱۳ درجه است که معتدل‌ترین و خنک‌ترین ناحیه استان در این دو فصل می‌باشد.

شازند
طبیعت شهر شازند
رشته کوه راسوند
دریاچه کوکبیه

تقسیمات سیاسی

در اوایل انقلاب به دلیل حساسیت روی کلمه شاه که نام شازند از آن برگرفته شده بود نام شهر به سربند که در حقیقت دهستانی از شهرستان شازند است تغییر یافت، اما بعد از ۲۵ سال دوباره در صحن علنی مجلس و در اعتراض نمایندهٔ وقت شهر به شازند برگردانده شد.[7]

زمین‌شناسی

بر اساس برگه ۱/۱۰۰۰۰۰ تهیه شده توسط سازمان زمین‌شناسی کشور، شهرستان شازند از غربی‌ترین بخش ساختارهای زمین‌شناسی ایران مرکزی آغاز و با گذر از زون آذرین - دگرگونی سنندج - سیرجان به بخش شرقی زاگرس چین خورده ختم می‌شود.

ساختارهای آهکی و دولومیتی به همراه گرانیت‌ها و گرانودیوریت و پگماتیت و اسکارن و شیست در این شهرستان دیده می‌شود.

از مهمترین معادن موجود در شهرستان شازند علاوه بر معادن سنگ ساختمانی می‌توان به معادن سرب و روی، مس، آهن اشاره کرد.

گسل‌های فعال و مهمی در این ناحیه دیده نمی‌شود و همین موضوع سبب ایجاد یک ساختار زمین‌شناسی امن از لحاظ بدور بودن از وجود زلزله‌های قدرتمند شده‌است.

دشت شازند تشکیل شده از رسوبات کواترنری می‌باشد که به علت وجود ساختارهای آذرین-دگرگونی در بالادست رودخانه‌ها، بسیار غنی از مواد معدنی میاشد و حاصلخیزی بالایی برای کشاورزی دارد.

زمین لرزه

بجز وجود گسل‌های کوچک، تابحال گسل مهم و فعالی در شهرستان شازند مشاهده و ثبت نشده‌است، همین موضوع سبب ایجاد فضایی دور از زلزله‌های قوی شده‌است.

نزدیک‌ترین گسل‌های زلزله خیز در این شهرستان شامل گسل بروجرد و گسل میقان در اراک است که گاهی فعالیت این گسل‌ها سبب ایجاد لرزه در نواحی مرزی شهرستان شازند به خصوص در مجاورت شهرستان بروجرد گردیده‌است.


فرهنگ و مردم‌شناسی

دین مردم این سرزمین اسلام و شیعه می‌باشند.زبان مردم شازند فارسی و لری و ترکی خلجی می‌باشد.[8]

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۱۱۸۱ نفر بوده‌ است.[9]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۵۵۶٬۹۱۰—    
۱۳۶۵۱۲٬۶۳۹+۸۲٫۹٪
۱۳۷۰۱۵٬۴۲۹+۲۲٫۱٪
۱۳۷۵۱۷٬۵۰۹+۱۳٫۵٪
۱۳۸۵۱۹٬۳۵۳+۱۰٫۵٪
۱۳۹۰۲۱٬۱۵۶+۹٫۳٪
۱۳۹۵۲۱٬۱۸۱+۰٫۱٪

ساختار شهری

پارک و فضای سبز

شازند از لحاظ پارک و فضای سبز بسیار غنی می‌باشد و از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به سراب عباس‌آباد که روزانه مردم زیادی از شهرهای همجوار برای سپری کردن اوقاتی خوش به آنجا می ایند. پارکهای دیگری نظیر پارک کارخانه قند و پارک تپه سنگی و پارک کلاوه نیز می‌توان اشاره کرد.

مناطق تفریحی

منطقه نمونه گردشگری عباس‌آباد که در دامنه کوه شهباز قرار دارد و دارای سرچشمه بسیار زیبا و پارک جنگلی و شهر بازی می‌باشد - سفره خانه سنتی و رستوران و کافی شاپ نیز دارد -دارای پارکینگ بزرگ و اختصاصی با نگهبان می‌باشد - از ابتدای بهار تا آبان ماه پذیرای شمار زیادی از گردشگران استان مرکزی و استان‌های همجوار می‌باشد - آب و هوای خنک و درختان بلند و چشم‌انداز کوهستان زیبای شهباز از نقاط برجسته عباس‌آباد شازند می‌باشد

پیست اسکی بین‌المللی شازند

در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شازندو در ارتفاع ۲۵۶۰ متر بالاتر از سطح دریا، دامنه‌های شرقی زاگرس این پیست را در دامن خود جای داده‌است. این پیست دارای مسیر اسکی به طول ۶۰۰ متر و طول کلی ۵ کیلومتر و دارای سه دستگاه تله سیژ، رستوران، تجهیزات برف‌روبی و ساختمان اداری است.[10]

صنعت و اقتصاد

اقتصاد اصلی شهر بر پایه کشاورزی و صنعت میباشد.کشاورزی و دام پروری از گذشته تاکنون از مشاغل و تولیدات اصلی این شهر میباشد. و تقریبا تمام دشت این شهر در حال کشت میباشد. پرورش دام و طیور و زنبور عسل در کنار کشاورزی رونق بسیار خوبی دارد. در سال 1317 شمسی با تاسیس کارخانه قند کشت چغندر و دنبال آن دامپروری رونق بساری یافت و چرخه اقتصادی بسیار مهمی را در شهر شازند و مناطق همجوار ایجاد کرد. پس از انقلاب سال 1357 صنایع نفتی و شیمایی در این شهر اقتصادی نوین و پویایی را وارد منطقه کردند به طوریکه اکنون شازند یکی از قطب های تولید مواد نفتی و شیمیایی میباشد.

از کارخانه‌های مهم شهر شازند می‌توان به

پالایشگاه نفت امام خمینی 
پتروشیمی شازند 
نیروگاه حرارتی شازند

شرکت رنگ سازی روناس شرکت شیمیایی کیمیاگران امروز شرکت شیمیایی حلال پویان اراک و بسیاری از صنایع دیگر 

و کارخانه قند شازند که در سال ۱۳۱۷ تأسیس شد، که اولین کارخانه ایجاد شده در استان مرکزی است.[11][12]


یادداشت‌ها
  1. آمار بر اساس سرشماری ۱۳۹۵ است و بر همین اساس، جمعیت شهر شازند ۲۱٫۱۸۱ تن و استان مرکزی ۱٬۴۱۳٬۹۵۹ تن بوده‌است.

منابع
  1. نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ بایگانی‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine وبگاه مرکز آمار ایران
  2. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۹ مه ۲۰۲۱.
  3. «شهرستان شازند». صداوسیمای استان مرکزی. ۲۱ فروردین ۱۳۹۰.
  4. «شهرستان شازند». اداره فرهنگ وارشاد اسلامی استان مرکزی.
  5. عليرضا, خزائلي (1385-01-01). "معرفي شهر گمشده كرج ابودلف در اثري جغرافيايي از محمدحسن خان اعتمادالسلطنه". 0 (4544): 71–78. Check date values in: |date= (help)
  6. «تاریخچه شهر شازند». شهرداری شازند.
  7. «اداره بیمه خدمات درمانی شازند». اداره بیمه سلامت استان مرکزی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۳.
  8. «شازند». اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی. ۱۱ مهر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۳.
  9. «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
  10. «شازند- پیست اسکی شازند». پرتال جهانگردی پارس سیتی.
  11. «تراژدی تعطیلی کارخانه قند شازند». پایگاه خبری مرکزی نیوز. ۱۱ مرداد ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۳.
  12. . خبرگزاری خانه ملت. ۲ بهمن ۱۳۹۱ http://www.icana.ir/Fa/News/217886. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.