فریتس هابر
فریتس هابر (به آلمانی: Fritz Haber) یکی از شیمیدانان آلمانی برندهٔ جایزهٔ نوبل بود. او مبتکر تولید صنعتی آمونیاک به روش فرایند هابر است و برای این ابداع، به همراه کارل بوش برنده جایزه نوبل شیمی ۱۹۱۸ شد. اینشتین و هابر علاوه بر همکاری دوستان خوبی هم بودند (جدای اینکه هابر رئیس مؤسسه قیصر ویلهلم بود) این دو در بعد خانوادگی هم بسیار نزدیک بودند به صورتی که هابر بسیار تلاش کرد تا رابطه بین اینشتین و همسرش اولش میلوا ماریچ را بهبود ببخشند و مانع از طلاق آنها شوند (جالب اینکه میلوا بعد از قهر کردن از اینشتین برای مدتی با خانواده هابر و همسرش کلارا زندگی می‌کرد). گر چه این دوستی ادامه یافت اما در نهایت سایه جنگ و اختلاف عقاید این دو باعث جدا شدن راه آنها شد.
| فریتس هابر | |
|---|---|
 فریتس هابر حدود ۱۹۱۹ | |
| زادهٔ | ۹ دسامبر ۱۸۶۸ وروتسواو، پروس (اکنون لهستان) |
| درگذشت | ۲۹ ژانویهٔ ۱۹۳۴ (۶۵ سال) بازل، سوئیس |
| ملیت |  آلمان |
| محل تحصیل | دانشگاه هایدلبرگ دانشگاه هومبولت برلین دانشگاه فنی برلین |
| شناخته‌شده برای | فرایند هابر چرخه بورن–هابر کود جنگ شیمیایی دومین نبرد ایپر مواد منفجره |
| همسر(ها) | کلارا ایماوار (۱۹۱۵-۱۹۰۱) |
| جایزه(ها) | صلیب آهنین (۱۹۱۵) جایزه نوبل شیمی (۱۹۱۸)نشان رامفورد (۱۹۳۲) |
| پیشینه علمی | |
| رشته(های) فعالیت | شیمی‌فیزیک |
| محل کار | مؤسسه فناوری فدرال زوریخ مؤسسه فناوری کارلسروهه |
| استاد راهنما | کارل تئودور لیبرمن روبرت بونزن |
| دین | یهودی |
زندگی‌نامه
او در ۹ دسامبر سال ۱۸۶۸ به دنیا آمد. توجهش بیشتر به الکتروشیمی بود. در سال ۱۹۰۹ الکترودی بلورین ساخت که توسط آن (pH) اندازه‌گیری می‌شود.
در آغاز قرن بیستم بیشتر شیمیدانان می‌کوشیدند تا روشی کار آمد برای استفاده از نیتروژن هوا به مقیاس وسیع، به دست آورند. ترکیبات نیتروژن ماده اصلی کودها و مواد منفجره را تشکیل می‌دهد، ولی مهم‌ترین و عظیم‌ترین منبع این گونه ترکیبات در دشت‌های ازتی صحرای شمالی شیلی بود. بدیهی است، بر اثر دور بودن این ناحیه از مرکز صنعتی جهان، استفاده از آن مقرون به صرفه نبود. از طرفی با توجه به اینکه چهار پنجم هوا را گاز ازت تشکیل داده و در واقع هوا ذخیره‌ای تمام نشدنی از این ماده‌است، طبعاً هر طریقه‌ای که برای تبدیل نیتروژن هوا به ترکیبات آن عرضه می‌شد مقرون به صرفه بود.
هابر مطالعاتی در خصوص امکان ترکیب نیتروژن و هیدروژن، تحت فشار زیاد با استفاده از آهن به عنوان واکنش بار به منظور تولید آمونیاک به عمل آورد که بسیار کار آمد بود. هابر برای تهیه گاز آمونیاک، نیتروژن را از تقطیر جز به جز هوا بدست آورد. زیرا بیش از ۷۰٪ حجم هوا را این گاز تشکیل داده‌است. هابر گاز هیدروژن را از اثر بخار آب داغ بر زغال کک داغ بدست آورد.
C + H۲O → CO + H۲
وی با توجه به دو طرفه بودن واکنش تهیه آمونیاک طبق اصل لوشاتلیه با پایین آوردن دما واکنش به سمت چپ پیش می‌رود اما در دما پایین سرعت واکنش بسیار پایین است. با افزایش دما سرعت واکنش زیاد اما واکنش به سمت چپ می‌رود. پس لذا فشار را به ۳۵۰ اتمسفر رساند تا واکنش در جهت رفت پیشرفت کندو آمونیاک تولید شود. همچنین عامل فشار بر دما غلبه کرده باعث شد آمونیاک بیشتر با سرعت زیاد تولید شود و از کاتالیزگر مناسب مانند گل آتش خور یا آلومین استفاده کرد. هنگامی واکنش به تعادل رسید دما را پایین آورد تا گازها با عمل میعان مایع شوند و چون پیوند میان آمونیاک قویتر بود زودتر مایع شد و او توانست آمونیاک مورد نیاز را جدا کند. اما باز هم مقداری گاز نیتروژن و هیدروژن در محیط باقی‌مانده بود چون هابر آمونیاک را جدا کرده بود این دو گاز بازهم با یکدیگر واکنش داده و آمونیاک تولید کردند. بدین وسیله او اولین بار گاز مهم آمونیاک را در شرایط آزمایشگاهی تولید کرد! (با بازده زیاد) فریتس هابر مسئول جنگ شیمیایی ارتش آلمان در جنگ جهانی اول بود
البرت اینشتین و فریتس هابر
هابر به همراه ۹۳ نفر از دانشمندان برجسته المانی بیانیه ای را در دفاع از جنگ منتشر کردند. (در مقابل اینشتین هم سعی در انتشار بیانیه ای در دفاع از صلح و نفی جنگ بود که راه به جایی نبرد) انیستیتو قیصر ویلهلم بسیاری از پژوهش‌های خود را در ان دوران معطوف جنگ کرده بود. در نهایت هابر توسط قیصر به درجه کاپیتانی رسید و ریاست بخش شیمی را در وزرات جنگ برای تولید سلاح‌های شیمیایی بر عهده گرفت.
هابر در لباس نظامی
تیم او تحقیقات برای تولید گاز کلر و دیگر گازهای سمی را بر عهده داشتند بعلاوه تولید ماسک‌های ضد گاز و فیلترهای آن که سربازان خودی را از گزند این تسلیحات مصون بدارد. دانشمندان بزرگی مانند اتو هان، گوستاو هرتز و جیمز فرانک (که بعدها جوایز نوبل شیمی و فیزیک را از ان خود کردند) در این یگان تحت نظر هابر فعالیت می‌کردند. هابر حتی پژوهش‌هایی در مورد رابطه غلظت و زمان مورد نیاز برای تنفس گازهای سمی انجام داد که امروزه به قانون هابر شهرت دارد
بعد از جنگ گزارش‌های توسط المان‌ها منتشر شد مبنی بر استفاده فرانسوی‌ها در اوایل نبرد از تسلیحات شیمیایی، هابر در ان زمان در این بازه تحقیق می‌کرد. (فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها هم در جنگ جهانی اول از تسلیحات شیمیایی استفاده کردند)[1] او همین‌طور «پدر جنگ شیمیایی» خوانده می‌شود.[2]
کلارا ایماوار همسر او بود.
جستارهای وابسته
منابع
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ فریتس هابر موجود است. |
- "The Nobel Prize in Chemistry 1918". Nobelprize.org. Nobel Media AB 2014. Retrieved 8 September 2014.
- Charles, Daniel (2006). Between genius and genocide: the tragedy of Fritz Haber, father of chemical warfare. London: Pimlico. ISBN 978-1-84413-092-4.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Fritz Haber». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۸ فوریه ۲۰۱۴.