نقش پارسی بر احجار هند

نقش پارسی بر احجار هند نام کتابی است از دکتر علی‌اصغر حکمت شیرازی که به بررسی کتیبهها یا سنگ‌نوشته‌هایی با متن فارسی در بناهای تاریخی هند می‌پردازد و در سال‌های ۱۳۳۵ و ۱۳۳۷ و نسخه جدید مصور با یک فصل و ۵ گفتار اضافه در سال ۱۳۹۲ منتشر شده‌است.[1][2]

Akbar's Tomb Buland Darwaza at فاتح پور سیکری، Akbar
نقش پارسی بر احجار هند
نویسنده(ها)علی‌اصغر حکمت تکمیل و مصور سازی دکتر محمد عجم
عنوان اصلینقش پارسی بر میراث جهانی در هند
تصویرگر(ها)محمد عجم
کشورنویدا دهلی، هند
زبانفارسی
مجموعهتصاویر و متون نقاشی خطها و خط نقاشی‌های روی سنگ نوشته‌ها
موضوع(ها)سنگ نوشته‌های بناهای فاخر هند. زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره هند
گونه(های) ادبیوزیری
ناشرنشر دهلی نو
تاریخ نشر
چاپ اول، ۱۳۳۵ خورشیدی، دانشگاه تهران
تاریخ نشر فارسی: پائیز ۱۳۹۲
گونه رسانهکنگره: ۵۱۳۸۸ الف ۳ع/ 2138 DSR،
شمار صفحات۲۵۷ و تعدادی اسناد و تصویر
شابکشابک ‎۱−۴−۹۰۲۳۱−۶۰۰−۹۷۸
آرامگاه اکبر کبیر زیباترین سنگ مرمر نوشته‌های اشعار فارسی

مطالب کتاب
سنگ نوشته‌های فارسی در فلعه پورانا
سنگ نوشته فارسی گلکنده .

چاپ اول این کتاب شامل متن فارسی بیشتر از ۸۰ سنگ نوشته فاخر در بناهای تاریخی هندی بوده‌است که امروزه بسیاری از آن‌ها جزو میراث ملی یا ثبت میراث جهانی یونسکو شده‌اند. چاپ جدید حدود دویست سنگ نوشته را بررسی کرده‌است. کتاب نقش پارسی بر بناهای فاخر هند بخش اندکی از نمونه‌های فاخر آثار پارسی در هند را جمع‌آوری کرده‌است. این کتاب با تصاویر زیبا مصور شده این مجموعه تنها بخشی از بیشتر از ۱۵ هزار سنگ نوشته فارسی و قرانی در هند است که شناسایی شده‌اند که بسیاری از آن‌ها در زمره میراث فرهنگی هند و میراث جهانی ثبت شده‌است.

سنگ نوشته‌های فارسی در مسجد دهلی

در این کتاب بیشتر از دویست تصویر سنگ نوشته‌های دورهٔ گورکانی و بابری به زبان فارسی نمایش و شرح داده شده‌است و یک فصل آن به نوشته‌های فارسی و نقاشی‌های سبک ایرانی تالار اصلی کاخ ریاست جمهوری هند اختصاص دارد. در این کتاب همچنین نسخه‌های بی‌نظیر فارسی از قبیل فرمان‌ها و وصیت‌نامه‌ها مورد توجه قرار گرفته‌است؛ و یک فصل به آن اختصاص یافته‌است. در این کتاب سنگ نوشته‌های فارسی در قصرها و قلعه‌ها - در مساجد - قبور و ارامگاه‌ها و در سایر بناهای هند بررسی و توضیح داده شده‌است. .[3]

مساجد

مساجد زیر در کتاب نقش پارسی توضیح داده شده‌است:

  1. مسجد جامع دهلی
  2. مسجد بادشاهی
  3. فاتح پور سیکری[4]
  4. مسجد کهنه در نواحی فتحپور (سیکری)
  5. مسجد کوتلهٔ نظام الّدین
  6. کالی مسجد یا کلان مسجد
  7. مسجد قلعه کهنهٔ دهلی *
  8. مسجد آمبر * مسجد جامع فتحپور (سیکری)
  9. مسجد جامع اله آباد
  10. مسجد جامع اکبر آباد (آگره)
  11. مسجد اکبرآبادی
  12. سنگ نوشتهٔ مسجد روشن الدوله
  13. مسجد بابری مسجد بابُری बाबरी मस्जिद) نام مسجدی در شهر آیودیا (آیودهیا یا آجودهیا) در بخش فیض آباد در ایالت اوتارپرادش هند در شرق لکنهو بود که برفراز تپه‌ای به‌نام «رام کوت» به معنی «قلعه رام» قرار داشت که بنظر هندوها زادگاه رام بوده‌است لذامسجد تخریب گردید.
مسجد بابری. نقش پارسی بر بناهای فاخر هند
  1. بر سر در مسجد بابری که تخریب شد بر سنگ نوشته شده بود:
  2. بنام آنکه دانا هست اکبر-- که خالق جمله عالم لامکانی
  3. درود مصطفی بعد از ستایش --که سرور انبیاء دو جهانی
  4. فسانه در جهان بابر قلندر-- که شد در دور گیتی کامرانی
  5. چنان‌که مطلع کشور گرفته-- زمین را چون مبارز آسمانی
  6. در آن حضرت یکی سید معظم-- که نامش میرباقی اصفهانی
  7. منیر سلطنت تدبیر ملکش -- که این مسجد حصار مهستانی
  8. خدایا در جهان تابنده ماند-- که خیر و بخت و تخت زندگانی
  9. در این عهد و در این تاریخ میمون -- که نهصد پنج وسی بوده نشانی(۹۵۳ ق) در کتیبه دو طرف منبر:
  10. بمنشای بابر خدیو جهان --بسانیکه با کاخ گردون عنان
  11. بنا کرده این خانه پایدار-- امیر سعادت نشان میرخان
  12. بماند همیشه چنین بانی اش --چنان شهریار زمین و زمان
  13. بفرموده شاه بابر که عدلش ----بنائست با کاخ گردون ملاقی
  14. بنا کرده این مهبط قدسیانرا --امیر سعادت نشان میرباقی (اصفهانی)[5]

قصرها و قلعه‌ها
  1. سیکندرا
  2. * فاتح پور سیکری
  3. * قلعه آگره
  4. * لال قلعه (دهلی)
  5. * قصبهٔ آمبر

آرامگاه‌ها و درگاه صوفیان

چاپ جدید بابخشهای اضافه ۱۳۹۲

این کتاب پس از گذشت بیشتر از نیم قرن فراموشی مجدداً به کوشش محمد عجم منتشر شده‌است چاپ جدید شامل تصویر بسیاری از این سنگ نوشته هااست و همچنین یک فصل جدید (هفتم) شامل پنج گفتار:

  1. گفتار نخست: تعدادی از سنگ نوشته‌های فاخر حیدر آباد
  2. گفتار دوم:فارسی بر احجار بنگاله.
  3. گفتار سوم: معماری گورکانی- معماری مغولی هند یا معماری ایرانی؟
  4. گفتار چهارم: اهمیت زبان فارسی و تأثیرگذاری آن بر سایر زبان‌ها- زبان هندی و اردو.
  5. گفتار پنجم: نمونه‌هایی از فرمان‌ها - دستورهای حکومتی نسخ‌های فاخر مصور فارسی در موزه‌های حیدر آباد و دهلی.
نوشتن وصیت نامه یکی از شاهان گورکانی به زبان فارسی، ۱۵۹۰–۱۵۹۵

نسخه جدید با نام نقش پارسی بر میراث جهانی در هند منتشر شده تا عنوان درست‌تر و کامل‌تری باشد. زیرا بسیاری از آن سنگ نوشته‌ها امروزه فقط احجار نیستند بلکه ثبت میراث جهانی و معنوی بشر شده‌اند.[6] چاپ جدید دارای حدود۱۲۰ تصویر است. در مقدمه ناشر آمده‌است:

کتاب حاضر، حاصل تلاشی است از سر احساس مسئولیت برای شناساندن و پاسداشت ارزش‌های فرهنگی زبان فارسی در هندوستان که امروزه پویایی آن از میان رفته و به موزه و تاریخ سپرده شده‌است. هدف از چاپ سوم این است که این اثر فاخر را از پستوی کتابخانه به داخل جامعه بیاید. با وقت و امکانات کم، تصویر برداری‌ها با دوربین ساده و موبایل صورت گرفته و مصور سازی همه سنگ نوشته‌های کتاب به‌صورت تخصصی از عهده یک پژوهشگر بر نمی‌آید بودجه و امکانات دولتی یا بخش خصوصی می‌خواهد اما متأسفانه بخش خصوصی و ثروتمندان را برای پول خرج کردن در همه جا می‌شود دید مگر در رونمایی کتاب و سرمایه‌گذاری روی کتابهای فاخر فرهنگی و علمی. این چاپ تلنگری است به مسئولان فرهنگی و افراد خیر که شاید در آینده برای چاپ بهتر و عکس‌های حرفه‌ای تر اقدام کنند.[7] نبود چنین اثری در جامعهٔ دانشگاهی به ویژه دانشجویان رشته‌های زبان و ادبیات فارسی و زبانشناسی کاملاً احساس می‌شد و از طرفی نیاز بود که کتاب مصور و مستند تر و بازنویسی شود و واژه‌های عربی که دکتر حکمت بکار برده و غیرقابل فهم برای فارسی زبانان امروز است تغییر یابد و مطالبی که ضروری می‌نمود اضافه شود. این فقط گام نخست بود آرزوی دکتر حکمت برداشتن گامهای بیشتر توسط آیندگان بوده‌است.

چاپ جدید دارای نسخه آپلود شده در اینترنت است که به صورت رایگان قابل استفاده است. اما از نظر صفحه بندی با چاپ کاغذی آن متفاوت است. از جمله کتیبه‌های بررسی شده می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:

گوشه‌ای ازکتیبههای ثلث تاج محل به خط امانت خان شیرازی
  • نوشته‌های فارسی روی سنگ قبر ارجمند بانو
سنگ قبرارجمندبانو

نورجهان، نوزاد دختری که خانواده اش در سفر تبعیدی از ایران به هند او را در کنار چاه آبی رها کرد تا شاهد دردهای خود و خانواده‌اش نباشد، سرگذشت شگفت‌آوری پیدا کرد. بگونه‌ای که او همسر جهانگیر شاه شد و در ترقی ایرانیان، از آن جمله برادرش که پدر ارجمند بانو بود نقش بارزی داشت. .[8] .[3] در داخل بنای تاج محل قبر شاه جهان و همسرش ارجمند بانو وجود دارد که با سنگ مرمر یکپارچه تزئین شده‌است کنار سنگ مرمر قبر سمت راست به خط نسخ فارسی رایج دوره صفویه نوشته شده‌است: مرقد منور ارجمند بانو بیگم مخاطب بممتاز محل متوفی سنه...

  • کنار سنگ گور شاه جهان نوشته شده:

مرقد مطهر اعلی حضرت فردوس آشیانی صاحبقران ثانی شاه جهان طاب ثراه سنه ۱۰۷۶ ق) تعدادی بیشماری سنگ نوشته‌های فارسی با خط نستعلیق در

  1. قصر قلعه اگرا شاه جهان * قصر اکبر شاه * سنگ نوشته‌های فارسی درگاه جهانگیر * نوشته‌های قبر تاج محل ممتاز محل وجود دارد.
    اشعار فارسی

صلیب پارسی
.غارهای آجانتا پادشاه خسرو پرویز ساسانی
چلیپای سریانی به زبان پارسی پهلوی
Tharisappalli copper plates

شش عدد صلیب در کلیساهای مختلف کهن سریانی جنوب هند وجود دارد بدلیل اینکه بر روی این صلیبها به خط پارسی پهلوی جملاتی نوشته شده به آن صلیب پارسی در هندوستان هم می گویند.یکی ار این صلیبها، صلیب کلیسای سریانی سنت توماس است. سنگ نوشته‌های پارسی و نقاشی‌های مانوی، غارهای آجانتا از پادشاهان ساسانی و ۶ صلیب فارسی نوشته به خط پهلوی در جنوب هند اهمیت خاصی دارد. همهٔ این شش صلیب سنگی در جنوب هند یافت شده و احتمالاً به سدهٔ هفتم میلادی تعلق دارند. این صلیبهای سنگی را مسیحیان ایرانی سریانی که به جنوب هند مهاجرت کرده بودند، از خود به یادگار نهاده‌اند. مسیحیانی که از ایران امروز یا از خراسان بزرگ به این منطقه مهاجرت کرده اند و احتمالاً مسیحیت توسط این گروه از ایرانیان در هند معرفی شده است. نویسه نگاری از پهلوی: MROH-mn mšyh ’p̄hš’yṭ W QDM ’p̄r’šṭ čh ’rbwxt' . swlyh’ MNW bwxt' ẔNE . xwadāy-mān mašīhā abaxšāyīd ud abar abrāšt čahārbōxt . sūrīhā kē bōxt ēn .

  • برگردان پارسی نوشته روی چلیپا یا صلیب سریانی:

خدای مان ، مسیحا ، بخشایید و برافراشت چهاربخت ( صلیب ) را، سوریها که این رهایی شان داد .

نگارخانه

نمونه‌هایی از بناهای هند که سنگ نوشته یا نگاره‌های فارسی دارند و در کتاب نقش پارسی به آنها پرداخته شده‌است تصاویر بیشتر در فلیکر: pictures in flicker

  • یکی از پلاکهای مسی به خط پهلوی
  • نوشته چلیپای سریانی زبان پارسی پهلوی
  • سنگ نوشته محل زندانی شاه جهان روبروی تاج محل
  • اشعار فارسی در قلعه آگره
  • اشعار فارسی قلعه آگره
  • سنگ قبر ارجمندبانو تاج‌محل
  • تاج محل
  • The Quran..تاج محل
  • مسجد جامع دهلی
  • مسجد شاه جهان)
  • مسجد بابری . نقش پارسی بر بناهای فاخر هند
  • آتشگاه
  • صخره آشوکا آشوکا)
  • .حضرت بال کشمیر سرینگر
  • نسخ.سکیندرا
  • آیات قرانی با مدل خط نسخ ایرانی
  • تاج محل آیات قرانی با خط فارسی نسخ و نستعلیق
  • تاج محل آیات قرانی با خط فارسی نسخ و نستعلیق
  • تاج محل آیات قرانی با خط فارسی نسخ و نستعلیق
  • تاج محل آیات قرانی با خط فارسی نسخ و نستعلیق .
  • Taj دروازه
  • تاج محل آیات قرانی با خط فارسی نسخ و نستعلیق
  • محراب مسجد تاج محل قل هو الله احدخط فارسی نسخ)
  • mihrab, Taj Mahal mosque
  • تاج محل آیات قرانی با خط فارسی نسخ و نستعلیق
  • تاج محل آیات قرانی با خط فارسی نسخ و نستعلیق
  • تاج محل آیات قرانی با خط فارسی نسخ و نستعلیق
  • At 72.5m tall, the 13th-century Qutub Minar
  • لال قلعه (دهلی)
  • قطب الدین بختیار خاکی
  • The dargah of Moinuddin Chishti, Ajmer
  • The Tomb of Salim Chisti at فاتح پور سیکری near Agra
  • Tughlaqabad Fort
  • آرامگاه همایون الگوی ساخت تاج‌محل
  • This mausoleum in the Lodhi Gardens Shisha Gumbad
  • Safdarjung's Tomb
  • The بارا گُمبد the باغ لودی
  • مقبره بی بی
  • The Tomb of Salim Chisti at Fatehpur Sikri near Agra.
  • Tughlaqabad.
  • [[آرامگاه همایون
  • آیات قرانی با خط نسخ فارسی
  • Humayun’s Tomb, Delhi, India
  • Quranic verses with Persian calligraphy
  • Taj Mahal Mosque, Agra
  • مسجد پادشاهی
  • فتح پور سیکری بلند دروازه
  • دروازه تاج محل با آیات قرانی و سبک خط ایرانی
  • ارامگاه نسر بیگم در خسرو باغ ،الله آباد
  • The-Existence.&quot Pakistan;
  • آرامگاه جهانگیر شاه با آیات قران به خط ثلث و نسخ
  • Darwaza-i-Rauza
  • Salim Chishti
  • Lahori Gate of the لال قلعه، Delhi, India.
  • Jahangir's grave at the Tomb of Jahangir
  • Tomb of Nithar Begum at Allahabad, India.
  • Wazir Khan Mosque, Lahore.
  • مقبره اکبر،
  • (Lahore Fort)
  • آرامگاه استاد شاگرد ناکودر
  • Babur= Tiger) Letter Naame
  • An unknown Lodi tomb in Akbar's Tomb complex
  • Barrel vault
  • Front Façade
  • View of South Gate from Interior
  • ورودی آرامگاه اکبرشاه.
  • مقبره اکبر شاه اگرا.سکندرا
  • مدفن اکبر شاه.
  • سنگ اصلی قبرآرامگاه اکبر، .
  • گنج محل.
  • مقبره اکبر شاه
  • دیوان خاص
  • Rashtrapati Bhavan کاخ ریاست جمهوری.

پانویس
  1. Persian Inscriptions on Indian Monuments Dr.Mohammad Ajam
  2. Iran, India relations span centuries marked by meaningful interactions Dr.Mohammad Ajam
  3. Ajam, Mohammad (29 April 2013). "نقش پارسی بر احجار هند". parssea. Missing or empty |url= (help); |access-date= requires |url= (help) Text was copied from this source, which is available under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
  4. همشهری تیر 1393 مسجد جامع دهلی و سنگ نوشته‌های زیبای فارسی آن.
  5. Persian Inscriptions on Indian Monuments Dr.Mohammad Ajam
  6. http://www.iketab.com/books.php?Module=SMMPBBooks&SMMOp=BookDB&SMM_CMD=&BookId=78478 بایگانی‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine.
  7. http://parssea.org/?p=3848.
  8. کتاب سفرنامه هند ص55-58 در سال ۱۳۵۰ خورشیدی. نوشته محمدرضا خانی. به فارسی.
  9. همشهری تیر 1393 مسجد جامع دهلی و سنگ نوشته‌های زیبای فارسی آن. محمد عجم. روزنامه همشهری
  10. همشهری تیر 1393 مسجد جامع دهلی و سنگ نوشته‌های زیبای فارسی آن. محمد عجم.

منابع
  • دانلودو ذخیره رایگان متن چاپ قدیمی کتاب:
  • روزنامه همشهری ۲۸ تیر 1393 مسجد جامع دهلی و سنگ نوشته‌های زیبای فارسی آن، محمد عجم.
  • گزارش نسخه‌های خطی هندوستان. ویژه نامه نسخ خطی هند۱۳۸۷- فصلنامه قند پارسی شماره زمستان ۱۳۸۹ ویژه نامه تاگور
  • نقش پارسی بر احجار هند علی اصغر حکمت
  • اهمیت زبان فارسی در عصر دهکده جهانی، دکتر محمد عجم - همشهری، ۲۲ آبان ۱۳۸۵
  • زبان «اردو» برآمده از مشترکات فارسی و هندی است. مصاحبه دکتر عجم
  • سنگ نوشته فارسی فرمان شاه‌جهان (مجله دریای پارس)
  • تأثیر زبان فارسی بر زبان و ادبیات شبه قاره هند. مجله آفتاب
  • چرا زبان فارسی در هند رو به افول گذاشت.

Why is Persian dying out in India, despite its deep roots?Most Persian manuscripts lie unused and locked in Indian libraries and archives.

  • خط فارسی در هند

  • آلبوم عکس از کتاب در فلیکر
  • تصاویر بیشتر ازکتاب در فلیکر :
  • About history of Persian Calligraphy and its different styles
  • ایرانیکا، سنگ نوشته‌های پارسی.
  • مرکز بررسی‌های سنگ نوشته هادر هند
  • برسی‌های باستانشناسی هند وسنگ نوشته‌های فارسی عربی هند

جستارهای وابسته
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.