نگاره محمد
نگاره محمد که چهره نوجوانی با دهانی خندان و نیمه‌باز، عمامه‌ای بر سر و گل یاسمنی بر گوش است، پوستری است که در ایران بارها چاپ شده و در میان عموم مشهور به «تصویر نوجوانی محمد پیامبر اسلام» است.[1] بنا به باوری نادرست بر اساس شایعات رایج در ایران نقاشی رسم شده در این پوستر توسط راهبی کشیده شده است که محمد را در نوجوانی در مسیر شام دیده‌است.[2] هیچ منبع تاریخی این مدعا را تأیید نمی‌کند. همچنین بنا به شایعات رایج در ایران این تصویر در موزه‌ای به نام «موزهٔ روم» نگهداری می‌شود. در واقعیت موزه‌ای به نام «موزهٔ روم» وجود خارجی ندارد و این تصویر در هیچ موزه‌ای در جهان نگهداری نمی‌شود. سبک تصویر یادشده نیز با سبک نقاشی‌های بیزانس (امپراطوری روم شرقی) به هیچ وجه همخوانی ندارد.
تصویر این پوستر کپی برداری از کارت پستالی اروپایی است که هیچ ارتباطی با «محمد» ندارد. تصویر عکسی است که در سالهای ۱۹۰۴ و ۱۹۰۶ در تونس از پسربچه‌ای گرفته شده و برای استفاده تجاری منتشر شده است.[1] عکاسی به نام رودولف لنرت (Rudolf Franz Lehnret (۱۸۷۸ – ۱۹۴۸)) اهل جمهوری چک که دانش‌آموخته مؤسسه هنرهای گرافیکی وین بود و به جنبش pictorialist (که عکاسی را به عنوان اثر هنری می‌دانستند) گرایش داشت، این عکس را بین سالهای ۱۹۰۴ و ۱۹۰۶ در تونس گرفته‌است. او و Ernst Heinrich Landrock (۱۸۷۸ – ۱۹۶۶) ناشر آلمانی، شرکتی به نام L&L تشکیل داده و در این سال‌ها به تونس رفته و مجموعه‌ای از عکس‌های تونس را تهیه کرده و در اوایل دهه بیست به صورت کارت پستال چاپ کردند. این مجموعه عکس شامل مناظر طبیعی، بیابان، تپه‌های شن روان، بازارها و مناطق محلی، پسران و دختران نابالغ جوان بود که سنی بین کودکی و نوجوانی و چهره‌ای بین زن و مرد داشتند. عکس‌ها مطابق تصورات اروپاییان از شرق بود که تصوّری رازآلود و وسوسه‌انگیز از شرق داشتند و با استفاده از تکنیک چاپ نقره تهیه، و سپس گراورسازی و چاپ شده‌است. بیشتر کارت پستال‌ها از سال ۱۹۲۰ در آلمان چاپ شده و در مصر پخش شده‌اند. عکس یادشده در ژانویه سال ۱۹۱۴ در مقاله‌ای با نام «اینجا و آنجا در شمال آفریقا» در مجله نشنال جیاگرفیک چاپ شد و زیر عکس نوشته شده بود «عربی با یک گل». در دهه بیست، سربازان فرانسوی در شمال آفریقا کارت پستال‌های تونسی L&L را بسیار دوست داشتند. در دهه‌های هشتاد و نود میلادی عکس این نوجوان در کتاب‌های زیادی چاپ شد.[1]
تصویرهایی که در ایران چاپ می‌شود نیز بدون تردید همین عکس هستند اما نقاشان ایرانی دستکاری‌هایی در عکس انجام داده‌اند از جمله این که شانه سمت چپ اندکی با پارچه پوشانده شده‌است و دهان و چشم‌ها اندکی تغییر کرده‌اند.[1]
منابع
- عکس نوجوانی منسوب به رسول خدا (ص) از کجا آمده است؟ بایگانی‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine - کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران - ترجمه جعفر هادی جعفریان - بر اساس The Story of Picture Shiite Depictions of Muhammad - نوشته Pierree Centlivre & Micheline Centlivres-Demont در مجله ISIM Review 7 Spring 2006 pp. 18-19
- کتاب پا به پای آفتاب، جلد۲، ص۱۰۷–۲۷۹ (خاطرات حجت الاسلام رحیمیان و محمدرضا توسلی (از اعضاء دفتر خمینی)