خال‌کوبی

خالْ‌کوبی یا تتو به عمل ایجاد طرح دائمی یا با ماندگاری طولانی بر روی پوست گفته می‌شود. این عمل پدیده‌ای جهانگیر است. حتی در بین نقوشی که در جای‌های گوناگون جهان انجام می‌شود، مانندگی نیز مشاهده شده‌است.

«تتو» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای گروه موسیقی روسی، تتو (گروه موسیقی) را ببینید.
یک خال‌کوبی دست قبیله‌ای در هندوستان. خال‌کوبی در میان بسیاری از مردمان بومی یک سنت است.
نگاره‌ای از یک خال‌کوبی متقارن‌نما در دو حالت اصلی و چرخشی (۱۸۰ درجه‌ای) بر روی ساعد یک مرد.
در این خال‌کوبی، عبارت «نیویورک» با فونت و سبکی که نوشته‌شده، با چرخش ۱۸۰ درجه‌ای، «مرد ثروتمند» خوانده می‌شود.

دلایل و نقش‌ها
دختری با خالکوبی در گینه‌نو

زنان معمولاً برای زیباتر شدن اقدام به خال‌کوبی می‌کرده‌اند. گاه نیز به دلایل خرافی همچون افزون شدن مهر شوهر، سپید بختی یا دورکردن چشم بد این عمل را انجام می‌داده‌اند. محل خال‌کوبی بستگی به دلیل خال‌کوبی داشته‌است. طرح بوته گل یا گنجشک در زیر گردن برای زیبایی به کار می‌رفته‌است. نقش سرو یا بوته گل بر سینه و خال تکی بر چانه یا میان دو ابرو، همگی از خال‌های زیباکننده بوده‌اند. خال محبت بر زبان نقش می‌شده‌است و خال چشم بد و افزونی مهر شوهر در زیر ناف بکار می‌رفته‌است.[1] گاه نیز از خال‌کوبی به عنوان یک روش درمانی برای گلودرد (خال‌کوبی بر گلو) یا ترس (خال‌کوبی بر آلت تناسلی) یا باد فتق (خال‌کوبی زیر ناف) استفاده می‌شده‌است. پهلوانان و شبه پهلوانان، معمولاً خال را بر بازو یا سینه و به نقش شیر و اژدها می‌کشیدند.[1]

واژه‌شناسی

خال‌کوبی در واقع معنای کلمه tattoo به انگلیسی است که اصل کلمه tatu به لاتین بوده که از کشور تاهیتی واقع در اقیانوس آرام آمده‌است و بعد از ترجمه به انگلیسی به این شکل درآمده است و معنای اصل کلمه علامت گذاری چیزی است.[2]

خال‌کوبی یک واژه از زبان پارسی میانه می‌باشد. واژه تاتو نیز در زبان فارسی به کاربرده می‌شود که در واقع وامواژه‌ای از زبان انگلیسی می‌باشد. تاتو در قرن هجدهم میلادی در زبان انگلیسی پدیدار شد. زبانشناسان معتقدند که تاتو از زبان ساموآیی به معنای کوبیدن وارد انگلیسی شده‌است.

تاریخچه

احتمالاً خال‌کوبی قدمتی به اندازه نقاشی دارد. در سال ۱۹۹۱ پیکر یخ‌زده مردی در کوه‌های آلپ پیدا شد که ۶۱ خالکوبی بر بدن خود داشت. این پیکر متعلق به ۵۳۰۰ سال قبل بود[3] خال‌کوبی در ایران به ادوار بسیار قدیم تاریخی بازمی‌گردد. تندیسه‌هایی در پازیریک و لرستان از دورهٔ هخامنشیان یافت شده‌است که نشان خال‌کوبی بر بدنشان بوده‌است.[4] مولوی در مثنوی معنوی، در ضمن داستان پهلوانِ قزوینی (شیر بی یال و دُم) به عمل خال‌کوبی با عنوان کبودی زدن اشاره می‌کند.[5]

شعبان جعفری در بخشی از خاطراتش دربارهٔ خالکوبی می‌آورد:

[خالکوبی]والا نشونی [چیزی] نبود. اون وقتا اینایی که ورزشای باستانی می کردن بیشتر تو زورخونه لخت می شدن و دلشون می‌خواست یه دو تا خال تو تنشون باشه و از این حرفا. بیشتر خالا رم تو زندان می کوبیدن… خود زندانیا که تو زندان بودن می کوبیدن دیگه. بالاخره اونجا آدمایی بودن که تو زندان مثلاً خال می کوبیدن. بیشتر تو زندان این کارو می کردن.[6]

همچنین خود در پایان کتاب می‌آورد که:

«خالکوبی جزو مراسم زورخانه نبوده و هیچ وقت مخصوص ورزشکار و پهلوان نیست. خالکوبی تنها از نیم قرن گذشته در زورخانه‌ها رایج شده‌است. در عکس‌های قدیمی تر اثری از خالکوبی بر دست و بازو و سینه پهلوانان دیده نمی‌شود.»[7]

خال‌کوبی در فرهنگ و ملل مختلف

خال‌کوبی در ایران بیشتر نزد پهلوانان و اوباش جاهل مرسوم بوده‌است.[1]

زنی با خالکوبی در پلی‌نزی

آینوها، مردم بومی ژاپن، به‌طور سنتی بر روی صورت خود خال‌کوبی می‌کنند. امروزه خال‌کوبی بر روی صورت در میان آمازیغ ها در شمال آفریقا، مائوری های نیوزیلند و آتایال‌های تایوان نیز شایع است. خال‌کوبی به ویژه در اقوام پولینزی، و برخی گروه‌های قومی در تایوان، فیلیپین، برنئو، جزایر منتاوی، آفریقا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی، اروپا، ژاپن، کامبوج، نیوزیلند و میکرونزی شایع است.[8]

خال‌کوبی در ادیان

گفته می‌شود از دیدگاه بعضی از شاخه‌های دین اسلام، خال‌کوبی جایز نیست. اما در تشیع اکثر مراجع نظر به مباح بودن آن دارند. در فتوای آیت الله خامنه ای گفته شده: «تتو کردن اگر برای بدن ضرر قابل توجهی داشته باشد یا تصاویر مستهجن یا مطالب باطلی را بر بدن تتو کنند جایز نیست؛ اما اگر برای بدن ضرری نداشته باشد و مطالبی که نوشته شده، مطالب یا نماهای حرامی نباشد و مفسدهٔ دیگری بر این کار مترتب نشود اصلش اشکالی ندارد؛ اگرچه مستحب و پسندیده هم نیست.»[9]

هم‌چنین با استناد به کتاب تورات[10] در دین یهودیت، خال‌کوبی مجاز شمرده نشده‌است.[11] در مسیحیت کاتولیک نیز چنین عملی نهی شده‌است[12]

روش

شیوه قدیمی خال‌کوبی، با اندک تفاوت در همه جای ایران یکسان بوده‌است. ابتدا نقش را با سوزنی بر پوست حک می‌کردند تا اندکی خون بیاید. سپس ماده رنگی را بر این زخم قرار می‌داده‌اند تا به تدریج جذب پوست شود. ماده رنگی می‌توانسته شامل نیل، سرمه، دوده چراغ، آب تره یا هر رنگ طبیعی ماندگار دیگر به صورت مایع یا جامد باشد که به آن خال‌کوبی گوشتی می‌گویند و به خاطر دلایلی از جمله خون آمدن و خطرات بهداشتی آن، این کار حرام اعلام شده بود.

اما در روش جدید خالکوبی با دستگاه توسط دو نوع عمده از ماشین‌های خالکوبی انجام می‌شود، دستگاه‌های آهنربایی که به مگنت یا گان هم مشهورند و دستگاه‌های روتاری که درون خود موتور کوچکی دارند. سازوکار هر دو دستگاه در نهایت باعث حرکت رفت و برگشتی سوزن می‌شود. معمولاً وقتی مردم از واژه «تتو» استفاده می‌کنند به خالکوبی با ماشین اشاره دارند و وقتی از «خالکوبی» یاد می‌کنند بیشتر روش قدیمی استفاده از سوزن مد نظر است.[13]

در بخش دیگری از خاطرات شعبان جعفری دربارهٔ شیوه خالکوبی می‌آورد:

اون وقتا آب تره و دوده رو با شیکر قاطی می کردن. اون وقت یه خطی، یه نقشه ای که مثلاً مثل این صورت در بیاد می کشیدن… بعد این نقشه رو با سوزن یواش یواش و دونه دونه همین‌جوری انقد می زدن تا این خون و این مواد بره زیر این پوست و رنگ بگیره. این تقریباً می‌شد یه خال. گاهی تب و لرزم میاورد… بله. اصلاً یه لرزی می‌کردیم که نگو، حسابی ناراحت می‌شدیم. همین‌جور یواش یواش هی می‌کوبیدیم… آخه اون وقتا این خالکوبی که رو اسلوبی نبود، اسلوب صحیحی که بخوان خال بکوبن. اینجا [آمریکا] مثلاً خال قهوه ای و سبز و اینا رو با ماشین راحت و قشنگ می کوبن، خالشم قشنگه. اونجا یه هچلفی [هشلهفی] مثل مال من بود…[14]

خطرهای بهداشتی
نوشتار اصلی: تاثیرات خال‌کوبی بر سلامتی

خال‌کوبی به دلیل شکستن سد دفاعی پوست می‌تواند سلامتی فرد را تهدید کند، از جمله بیماری‌های عفونی و بروز حساسیت. اگر وسایل خال‌کوبی به خوبی ضد عفونی نشوند ممکن است باعث انتقال بیماری‌هایی همچون ایدز شود. همچنین استفاده از رنگ‌های تقلبی توسط برخی تتوکاران ممکن است به پوست آسیب برساند.

پاک کردن خال‌کوبی

در برخی از موارد می‌توان خال‌کوبی را به‌طور کامل یا بخش‌هایی از آن را از سطح پوست حذف کرد. این فرایند توسط لیزر انجام می‌گیرد و معمولاً رنگ سیاه و رنگ‌های تیره به‌طور کامل حذف می‌شوند. حذف خال‌کوبی دارای هزینه و درد بیشتری در مقایسه با انجام خال‌کوبی است. گاهی جهت حذف خال‌کوبی‌ها مواردی چون درم ابریژن و پیوند پوست یا جراحی سرمایی نیز انجام می‌گیرد.[15]

نگارخانه
  • یک مرد با خال‌کوبی کامل در کمر

جستارهای وابسته

منابع

گفتگوی با یک تتو آرتیست

  1. از خشت تا خشت. محمود کتیرایی. مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. ۱۳۴۵ تهران
  2. T، L &. «تصاویری از طرح تاتو Tatu و تاریخچه ای از تاتو بدن». luxtehran.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۰۲.
  3. «مرد یخی 5300 ساله به حرف آمد!+تصاویر». ایسنا. ۲۰۱۶-۰۹-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۲.
  4. R. Girshman. Persia, from the Origin to Alexander the Great, 1964, p. 366
  5. مثنوی معنوی، مولوی بلخی، به کوشش رینولد نیکلسون. انتشارات مولی، ۱۳۶۳ تهران
  6. (سرشار ه. شعبان جعفری، ۱۳۸۱، ص ۱۰۳)
  7. (سرشار ه. شعبان جعفری، ۱۳۸۱، ص ۴۳۰)
  8. Wikipedia contributors, "Tattoo," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Tattoo&oldid=333950229 (accessed December 26, 2009).
  9. «فتوای مقام معظم رهبری دربارهٔ احکام پوشش و آرایش».
  10. Book of Leviticus (19:28)
  11. Tattooing in Jewish Law, My Jewish Learning
  12. «خال‌کوبی برای مسلمانان؛ گناه است یا نیست؟». دویچه وله. دریافت‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۰.
  13. «انواع دستگاه تتو».
  14. سرشار ه. شعبان جعفری، ۱۳۸۱، ص ۱۰۲–۱۰۳
  15. http://www.tattoo-bewertung.de/content/aktuelle-laserbehandlung. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  • کتاب «شعبان جعفری»، به کوشش هما سرشار، نشر ناب لس آنجلس، چاپ دوم، ۱۳۸۱، شابک 9-9-9661291-0# ISBN
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ خال‌کوبی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.