ماخ پیر خراسانی

ماخ یا شاج [1] پسر خراسانی، (قرن چهارم هجری) از اهالی هرات، و یکی از چهارتن دانایِ زرتشتی بود که با کمک یکدیگر شاه‌نامه‌ای منثور را با استفاده از داستان‌های قدیم ایران گردآوردی کردند. هر چند نامِ این شخص در منابعِ قدیمی شاج، تاج و شماخ نیز گفته شده، اما به عقیدهٔ ذبیح‌الله صفا، ماخ نامِ صحیحِ این شخص بوده است.[2] شاه‌نامه‌ای که ماخ و دیگران گردآوری کردند، به شاه‌نامهٔ ابومنصوری معروف است و به دستورِ امیر ابومنصور محمد بن عبدالرزاق، فرمان‌روای آن‌زمانِ طوس نوشته شد.[3]

امیر ابومنصور، به پیشکار خود، ابومنصور مَعمری دستور داد تا از دهقانان و فرزانگانِ آن زمان کسانی را بیاورد تا داستانِ شاهانِ قدیم ایران، از کیومرث تا یزدگرد سوم را در کتابی بنویسند.[4]

بعدها این کتاب، منبعِ اصلیِ فردوسی برای به نظم درآوردنِ شاه‌نامه شد. فردوسی از ماخ در شاه‌نامه و در ابتدای داستانِ پادشاهی هرمز سوم پسر انوشیروان نام می‌برد:[5]

یکی پیر بد مرزبانِ هریپسندیده و دیده از هر دری
جهان‌دیده و نام او بود ماخسخن‌دان و با برگ و با برز و شاخ
بپرسیدمش تا چه داری به یادز هرمز که بنشست بر تخت داد
چنین گفت پیرخراسان که شاهچو بنشست بر نامور پیشگاه
نخست آفرین کرد بر کردگارتوانا و داننده روزگار[6]

پانویس
  1. پیشگفتار شاهنامه به پیرایش دکتر خالقی مطلق
  2. حماسه‌سرایی در ایران، صص ۷۹ و ۸۰
  3. فردوسی و شعر او، صص ۴۸ و ۴۹
  4. همان
  5. حماسه‌سرایی در ایران، ص ۷۸
  6. شاهنامه فردوسی، تصحیح جلال خالقی مطلق، انتشارات سخن، جلد دوم، صفحهٔ 801

منابع
  • مینوی، مجتبی. فردوسی و شعر او. تهران: انتشارات معین ۱۳۸۵. شابک ‎۹۶۴−۷۶۰۳−۶۸−۱
  • صفا، ذبیح‌الله. حماسه سرایی در ایران. چاپ هفتم، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر ۱۳۸۴. شابک ‎۹۶۴−۰۰−۰۶۳۵−۱
  • نولدکه، تئودور. حماسهٔ ملّیِ ایران. مترجم: بزرگ علوی. تهران: مؤسسهٔ انتشارات نگاه، ۱۳۸۴. شابک ‎۹۶۴−۶۷۳۶−۷۹−۳

فهرست شخصیت‌های شاهنامه

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.